به مناسبت نمایش فیلم بی داد سهیل بیرقی | معرفی فیلم‌های ایرانی با محوریت آوازخوانی و نوازندگی زنان
اختصاصی سلام سینما - فیلم «بی‌داد» به کارگردانی سهیل بیرقی، تازه‌ترین محصول سینمای زیرزمینی ایران است و داستان خواننده زن جوانی به نام ستی (با بازی سروین ضابطیان) را روایت می‌کند که با سر باز زدن از پذیرش محدودیت‌های آوازخوانی زنان، رو به خوانندگی خیابانی می‌آورد. «بی‌داد» اولین فیلم ایرانی نیست که به بحث آوازخوانی زنان پرداخته است. هر چند بحث صدای زنان به‌خاطر محدودیت‌ها کمتر به‌طور مستقیم در سینمای ایران مطرح شده است اما فیلم‌های مختلفی به بحث ارتباط زنان و موسیقی پرداخته‌اند که در این گزارش با بعضی از آن‌ها آشنا می‌شویم.
بیشتر بخوانید:
بیوگرافی سروین ضابطیان بازیگر نقش اصلی فیلم بی‌داد سهیل بیرقی
تیزر فیلم بی‌داد سهیل بیرقی چه اطلاعاتی در مورد این فیلم به ما می‌دهد؟
قطعه ناتمام و آواز زنان
فیلم «قطعه ناتمام» به کارگردانی مازیار میری (1379) یکی از اولین فیلم‌های سینمایی پس از انقلاب بود که در آن به بحث آوازخوانی زنان اشاره شد. این فیلم با بازی علیرضا انوش‌فر، غوغا بیات، محسن قاضی‌مرادی و حسین سلیمانی با فیلمنامه‌ای از کامبوزیا پرتوی ساخته شد و داستان مردی به نام فرهاد را روایت می‌کند که در تلاش برای جمع‌آوری موسیقی محلی زنان خراسانی است. تمرکز این فیلم بر محدودیت‌هایی است که در ایران سر راه زنان وجود دارد. «قطعه ناتمام» در دوره ساخت فیلم سنت‌شکنی بود و با حواشی و محدودیت‌هایی هم مواجه شد.
هفت ترانه و ورود جدی زنان به عرصه موسیقی
فیلم «هفت ترانه» به کارگردانی و نویسندگی بهمن زرین‌پور (محصول 1380) دیگر فیلمی بود که در تب‌وتاب دوره اصلاحات بحث ورود زنان به موسیقی را مطرح کرد. این فیلم با بازی لعیا زنگنه، سحر جعفری جوزانی، شروین نجفیان و ایرج راد، داستان زنی به نام رویا را روایت می‌کند که فارغ‌التحصیل رشته موسیقی از وین است و با هدف تشکیل یک گروه موسیقی به ایران بازمی‌گردد.
طهران تهران
فیلم «طهران تهران» (1388) یک فیلم دواپیزودی بود که داریوش مهرجویی و مهدی کرم‌پور کارگردانی این اپیزودها را بر عهده داشتند. در اپیزود دوم با عنوان «تهران: سیم آخر» به کارگردانی کرم‌پور، داستان یک گروه موسیقی راک را دنبال می‌کنیم که دارند برای اجرای کنسرت آماده می‌شوند اما می‌فهمند که کنسرت‌شان لغو شده است. طناز طباطبایی و رعنا آزادی‌ور از جمله بازیگرانی هستند که در این فیلم در نقش اعضای گروه ظاهر شده‌اند. برزو ارجمند، رضا یزدانی و محمد باغبانی هم از دیگر بازیگران اپیزود کرم‌پور محسوب می‌شوند.
بهمن قبادی و یک دغدغه همیشگی
بهمن قبادی یکی از فیلمسازانی بود که در دوره حضور در ایران توجه ویژه‌ای به ارتباط زنان و موسیقی داشت. به‌عنوان مثال، او در دومین ساخته‌اش «آوازهای سرزمین مادری‌ام» (1381) داستان یک خواننده پیر کرد ایرانی را به تصویر می‌کشد که همراه با پسران نوازنده‌اش در جست‌وجوی همسر سابقش که یک خواننده پرآوازه است به کردستان عراق سفر می‌کند. همچنین در فیلم «نیوه مانگ» یا «نیمه ماه» (1385) او یک بار دیگر یک نوازنده پیر کرد را محور کار قرار می‌دهد که قصد دارد برای اجرای کنسرت به عراق پس از صدام برود. او در بخشی از این مسیر سراغ زن خواننده‌ای به نام هشو می‌رود که سال‌هاست همراه با بسیاری از زنان دیگر در تبعید زندگی می‌کند اما صدای پیشین و اعتماد به نفسش را از دست داده است.
سرانجام کسی از گربه‌های ایرانی خبردار شد؟
فعالیت قبادی در ارتباط با نسبت زنان و موسیقی با فیلم مهم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» (1388) ادامه یافت. «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» با بازی حامد بهداد، اشکان کوشانژاد و نگار شقاقی، داستان پسر و دختری به نام‌های اشکان و نگار را روایت می‌کند که سفری زیرزمینی را در دل تهران آغاز می‌کنند تا یک گروه جدیدی را از میان نوازندگان گروه‌های مخفی زیرزمینی پیدا کنند. حضور سروش لشکری (هیچکس) هم از نکات مهم فیلم محسوب می‌شود.
یک همخوانی مشهور در سعادت‌آباد
فیلم «سعادت‌آباد» به کارگردانی مازیار میری (1389) ربطی به موسیقی ندارد اما یکی از سکانس‌های آن با محوریت همخوانی زنان مورد توجه طرفداران موسیقی قرار گرفت. در این سکانس کاراکترهایی که لیلا حاتمی و مهناز افشار نقش‌شان را ایفا می‌کردند شروع به خواندن آوازی با یکدیگر کردند که به یکی از سکانس‌های مشهور فیلم تبدیل شد.
بندر بند و بازگشت به ایده گروه موسیقی
فیلم «بندر بند» (منیژه حکمت، 1399) یکی از فیلم‌های جدیدی است که به بحث گروه‌های موسیقی پرداخته است. در این فیلم اعضای یک گروه موسیقی (از جمله زنی باردار به نام مهلا) می‌خواهند به تهران بیایند تا به موفقیت‌هایی دست یابند اما در این راه با موانع زیادی روبه‌رو می‌شوند.
لامینور و بازگشت به یک معضل قدیمی
فیلم «لامینور» (داریوش مهرجویی، 1400) یکی از تازه‌ترین فیلم‌های ایرانی با محوریت بحث نوازندگی زنان است. در این فیلم دختر جوانی (با بازی پردیس احمدیه) به موسیقی و نوازندگی علاقه‌مند است اما برای رسیدن به علاقه‌اش باید از سد پدر سنتی‌اش عبور کند. مهرجویی در آخرین فیلمش به معضل قدیمی محدودیت‌های زنان در دل یک جامعه سنتی و مردسالار پرداخت.
آیا بی‌داد یک شروع تازه است؟
محوریت خوانندگی زنان در فیلم «بی‌داد» به کارگردانی سهیل بیرقی یک بار دیگر بحث ارتباط زنان و موسیقی را داغ کرده است. آیا فیلم تازه بیرقی شروع تازه‌ای برای این جریان محسوب می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال باید تا زمان در دسترس قرار گرفتن نسخه‌ای از این فیلم صبر کرد.