از سفیدبرفی تا میرابل؛ سفر پرنسس‌های دیزنی از رویای کلاسیک تا قهرمان زن مدرن

نزدیک به یک قرن، از زمان اکران انیمیشن «سفیدبرفی و هفت کوتوله» در سال ۱۹۳۷، پرنسس‌های دیزنی دستخوش تغییراتی جادویی و البته ضروری شده‌اند. این شخصیت‌ها در طول سال‌ها بارها بازطراحی شده و متناسب با نگاه‌های تازه اجتماعی، فرهنگی و هنری به‌روز شده‌اند. با انتشار نسخه‌ی لایو‌-اکشن سفیدبرفی در سال ۲۰۲۵، که بخشی از موج بازسازی‌های دیزنی در دهه‌ی اخیر به شمار می‌رود، این شخصیت‌های کلاسیک سلطنتی با روایتی مدرن‌تر و از دیدگاهی فمینیستی بازتعریف می‌شوند. هدف این بازخوانی‌ها آن است که پرنسس‌های قدیمی با ارزش‌ها و دغدغه‌های نسل جدید همخوان شوند.

در حالی‌که برخی از این شخصیت‌ها به‌طور رسمی عنوان «پرنسس دیزنی» را به دست آورده‌اند، قهرمانانی مثل السا از «یخ‌زده» و میرا‌بل از «افسون» نیز عملاً به‌عنوان پرنسس‌های افتخاری شناخته می‌شوند. آن‌ها اگرچه تاجی رسمی ندارند، اما محبوبیت و تأثیرگذاری‌شان بر مخاطبان کودک و نوجوان چیزی کمتر از دیگر پرنسس‌ها نیست.

در ادامه، نگاهی می‌اندازیم به سیر زمانی پرنسس‌های دیزنی. خواهیم دید چگونه دخترانی که زمانی در انتظار نجات بودند، به رهبران قدرتمند، مستقل و الهام‌بخش امروزی تبدیل شده‌اند.

سفیدبرفی ۱۹۳۷

اولین پرنسس کلاسیک دیزنی با زیبایی و مهربانی مثال‌زدنی

فیلم «سفیدبرفی و هفت کوتوله» در سال ۱۹۳۷ اکران شد و نخستین پرنسس دیزنی را به جهان معرفی کرد. سفیدبرفی با صدای آدریانا کاسلوتی، کاملاً نماینده‌ی زمان خود است و امروزه شخصیتی بسیار قدیمی و تاریخ‌گذشته به نظر می‌رسد. ویژگی اصلی او زیبایی‌اش است. او خانه‌ی هفت مرد را که توانایی جمع‌وجور کردن خود را ندارند، تمیز و مرتب نگه می‌دارد و برای آن‌ها غذا می‌پزد.

سیندرلا ۱۹۵۰

نماد زیبایی و انتظار برای نجات توسط شاهزاده

یکی دیگر از پرنسس‌های دیزنی که از دید امروزی بسیار قدیمی و کلیشه‌ای به نظر می‌رسد، سیندرلا است. صدای این شخصیت را ایلین وودز اجرا کرده است. سیندرلا مجبور است برای خواهران ناتنی زشت و بداخلاقش که در آن زمان «زشت» مترادف با «شرور» تلقی می‌شد، و مادرخوانده‌ی سخت‌گیرش کار کند.

تنها چیزی که سیندرلا برای رسیدن به خوشبختی به آن نیاز دارد، یک لباس زیبا و یک شاهزاده‌ی خوش‌قیافه و ثروتمند است که عاشقش شود و او را از زندگی کسالت‌بارش نجات دهد. چنین پیامی تأثیر مثبتی بر کودکان امروزی ندارد.

آرورا ۱۹۵۹

پرنسسی در انتظار بوسه‌ای سرنوشت‌ساز

پرنسس آرورا در فیلم زیبای خفته نیز به همان اندازه مشکل‌ساز است. صدای او را مری کوستا اجرا کرده است. داستان او حول بوسه‌ای می‌گذرد که بدون رضایتش داده می‌شود، موضوعی که قبلاً در داستان سفیدبرفی نیز دیده‌ایم.

 
آرورا پایان‌بخش سه‌گانه‌ی دوران طلایی پرنسس‌های دیزنی است؛ دورانی که زنان نقش شخصیت‌های درمانده‌ای داشتند و منتظر بودند تا شاهزاده‌ها آن‌ها را نجات دهند. خوشبختانه، این روند از این‌جا به بعد تغییر می‌کند و متوقف می‌شود.

آریل ۱۹۸۹

پرنسسی سرکش و مستقل که برای آرزوهایش می‌جنگد

پس از ۳۰ سال، فیلم پری دریایی کوچک با پرنسسی کاملاً متفاوت به سینما بازگشت. آریل با صدای جودی بنسون، دختری سرکش، کنجکاو و بااعتماد‌به‌نفس است که برای رسیدن به خواسته‌هایش قدم برمی‌دارد. او قوانین را می‌شکند و به دنبال ماجراجویی است. برخلاف شخصیت‌های پیشین، منتظر نجات نمی‌ماند — بلکه خودش شاهزاده را نجات می‌دهد. آن هم دو بار!

ممکن است بعضی‌ها بگویند آریل صدایش را برای رسیدن به مردی از دست می‌دهد، اما واقعیت این است که او صدایش را فدا می‌کند تا به رویایش — تبدیل شدن به انسان — برسد. داستان عاشقانه‌ی او با شاهزاده‌ای خوش‌قیافه (کریستوفر دانیل بارنز) فقط یک امتیاز جانبی بود. آریل نخستین پرنسسی است که استقلال و اختیار خود را به‌طور کامل در اختیار دارد و این نشان‌دهنده‌ی تغییری اساسی در ارزش‌های دیزنی است.

بل ۱۹۹۱

عاشق کتاب و شخصیت مدرن با هوشی فراتر از ظاهر

دو سال بعد، پرنسس بل با فیلم دیو و دلبر وارد دنیای دیزنی شد. بل با صدای پیج اوهارا، درست مانند آریل، می‌خواهد زندگی را فراتر از چارچوب‌های معمول دنبال کند.

او دختری باهوش است که مطالعه را به دل‌بستگی به مردان جذاب اما سطحی مانند گاستون ترجیح می‌دهد. همچنین بل با نادیده گرفتن ظاهر حیوان‌گونه‌ی (رابی بنسون) عاشق شخصیت او می‌شود. این یعنی او واقعاً زنی مدرن است.

یاسمین ۱۹۹۲

نخستین پرنسس رنگین‌پوست دیزنی

تا اینجا، تمام پرنسس‌های دیزنی سفیدپوست بودند. اما با معرفی یاسمین در فیلم علاءالدین، نخستین پرنسس رنگین‌پوست دیزنی وارد داستان شد.

 
هرچند صدای یاسمین توسط لیندا لارکین، بازیگر سفیدپوست، اجرا شده که با انتقاداتی مواجه شد، اما آوازهای او را لیا سالانگا، بازیگر و خواننده فیلیپینی، اجرا کرده است.

پوکاهانتس ۱۹۹۵

پرنسسی بومی که برای صلح و پذیرش نژادی تلاش می‌کند

فیلم پوکاهانتس این مسیر تنوع نژادی را با معرفی پرنسسی بومی‌تبار ادامه داد. صدای شخصیت اصلی را آیرین بدارد، بازیگر برجسته بومی آمریکایی، اجرا کرده است.

این اتفاق گامی مهم برای دیزنی بود، هرچند صدای آواز شخصیت اصلی را خواننده‌ای سفیدپوست از دنیای تئاتر موزیکال اجرا کرده است. با این حال، پوکاهانتس نماد تلاشی صلح‌جویانه است؛ او می‌کوشد به درگیری‌ها پایان دهد و پذیرش و تفاهم میان نژادها را گسترش دهد.

مولان ۱۹۹۸

جنگجویی بی‌باک که قدرت زنانه را به نمایش می‌گذارد

پرنسس‌هایی که جنگ را پایان می‌دهند، به پوکاهانتس ختم نمی‌شوند؛ چرا که چند سال بعد، مولان از راه می‌رسد. این شخصیت با صدای مینگ-نا ون (و آوازهایی از لیا سالونگا که برای دومین بار صدای آواز یک پرنسس را اجرا می‌کرد)، نه‌تنها هون‌ها را شکست می‌دهد، بلکه مهم‌تر از آن، با کلیشه‌های جنسیتی مبارزه می‌کند. مولان ثابت می‌کند که یک زن جنگجو می‌تواند به‌اندازهٔ مردان — و حتی بیشتر — شجاع، توانا و قهرمان باشد.

گیزل ۲۰۰۷

پرنسسی که دنیای کارتونی را ترک می‌کند

فیلم افسون‌شده نخستین پرنسس لایو-اکشن دیزنی را معرفی می‌کند. گیزل، با بازی ایمی آدامز، در آغاز داستان دختری خوش‌بین، رؤیاپرداز و ساده‌دل است که ویژگی‌هایش ما را به یاد پرنسس‌های کلاسیک دیزنی می‌اندازد. اما نکته‌ی درخشان فیلم آن‌جاست که همین کلیشه‌ها را به‌چالش می‌کشد؛ زیرا گیزل ناگهان از دنیای کارتونی خود به دنیای واقعی نیویورک پرتاب می‌شود و به‌تدریج با پیچیدگی‌ها، واقعیت‌ها و روابط انسانی روبه‌رو می‌گردد.

تیانا ۲۰۰۹

تیانا؛ نماد سخت‌کوشی و اراده برای رسیدن به رویاها

در فیلم پرنسس و قورباغه، تیانا با صدای آنیکا نونی رز، پرنسسی سخت‌کوش و بااراده است که با تلاش و پشتکار مسیر موفقیت را طی می‌کند. برخلاف بسیاری از داستان‌های کلاسیک، او منتظر نجات یا معجزه نمی‌ماند و هرگز برای رسیدن به رؤیاهایش به یک مرد تکیه نمی‌کند.

حتی در دشوارترین لحظات، تصمیم درست را می‌گیرد و اصولش را زیر پا نمی‌گذارد. تیانا با روحیه‌ی مستقل و اخلاق کاری‌اش، یکی از الهام‌بخش‌ترین الگوها برای کودکان امروزی به شمار می‌رود.

راپونزل ۲۰۱۰

راپونزل با موهایی جادویی، قلبی کنجکاو و روحی ماجراجو

فیلم گیسوکمند شخصیت کلاسیک راپونزل را به‌شکلی مدرن بازآفرینی کرد. با صدای مندی مور، راپونزل از دنیای بسته‌اش بیرون می‌آید تا زندگی جدیدی برای خود رقم بزند.

او حتی یک شیاد را فریب می‌دهد تا به خواسته‌اش برسد؛ کاری قابل تحسین برای دختری که تمام زندگی‌اش را در برجی زندانی بوده است.

مریدا ۲۰۱۲

شاهزاده‌ای مستقل و جسور، که با تیر و کمانش نه برای عشق، بلکه برای آزادی خود می‌جنگد

اگر بخواهید ببینید پرنسس‌های دیزنی از زمان سفیدبرفی چقدر پیشرفت کرده‌اند، کافی است به «شجاع» نگاه کنید. مریدا، دختری مستقل و شجاع با صدای کلی مک‌دونالد، از ازدواج با شاهزاده‌ای دیگر سر باز می‌زند و برای تصاحب دست خود در ازدواج، رقابت می‌کند.

تغییر و رشد شخصیتی او در طول فیلم نه از طریق عشق، بلکه از راه ترمیم رابطه‌ی شکسته‌اش با مادرش شکل می‌گیرد.

ونلوپی فن شوئتز ۲۰۱۲

ونلوپی ثابت می‌کند برای قهرمان بودن نیازی به بی‌نقص بودن نیست

ونلوپی، شخصیت اصلی فیلم رالف خرابکار، نخستین پرنسس یهودی در دنیای دیزنی به شمار می‌رود. در پایان داستان مشخص می‌شود که او در حقیقت یک پرنسس است، هرچند ظاهر و رفتار او بسیار متفاوت با پرنسس‌های سنتی است.

ونلوپی با اینکه نقص‌هایی در کد برنامه‌نویسی‌اش دارد، مصمم است مانند دیگر رقبا در مسابقه شرکت کند. او نه‌تنها تسلیم نمی‌شود، بلکه در نهایت همین ایراد ظاهری را به یک توانایی منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند و به قهرمان داستان تبدیل می‌شود.

آنا و السا ۲۰۱۳

خواهرانی که با قدرت عشق و اتحاد، دیزنی را وارد عصری تازه کردند

در فیلم یخ‌زده، دو پرنسس اصلی، آنا با صدای کریستن بل و السا با صدای آیدینا منزل، ارزش‌های مدرن و مثبت را نمایندگی می‌کنند. داستان واقعی عشق بین دو خواهر شکل می‌گیرد، نه در رابطه‌ای عاشقانه با یک مرد.

علاوه بر این، السا می‌آموزد که قدرت درونی‌اش را بپذیرد و به جای ترس یا سرکوب آنچه او را خاص می‌کند، آن را به‌کار گیرد؛ همین موضوع باعث خلق ترانه‌ی بسیار محبوبی شد که تبدیل به یکی از نمادهای فرهنگی آن دهه گردید. در یخ‌زده ۲، این شخصیت‌ها مسیر تحول دیزنی را ادامه می‌دهند.

موآنا ۲۰۱۶

پرنسسی ماجراجو که برای نجات مردمش و کشف هویت خود تلاش می‌کند

فیلم موآنا نه‌تنها استعداد بازیگری و خوانندگی آولیئی کراوالیو را معرفی کرد، بلکه پرنسسی جوان از مردم پلینزی را به تصویر کشید که برای نجات قوم خود جانش را به خطر می‌اندازد.

 او اجازه نمی‌دهد ترس یا تردید مانع او شود و از هیچ‌کس، حتی نیمه‌خدایان، نمی‌ترسد. چه در برابر مائوئی در قسمت اول و چه در مقابل خدای طوفان در ادامه‌ی داستان.

پرنسس لیا ۲۰۱۹

پرنسسی شورشی و رهبر الهام‌بخش

شخصیت لیا نخستین‌بار در فیلم جنگ ستارگان: امیدی تازه در سال ۱۹۷۷ معرفی شد. اما پس از ادغام دیزنی و فاکس در مارس ۲۰۱۹، او به‌طور رسمی به جمع پرنسس‌های دیزنی پیوست.

لیا پرنسسی شورشی، قدرتمند و رهبری تمام‌عیار است که در برابر نیروهای شر ایستادگی می‌کند. کری فیشر، بازیگر نقش او، با شجاعت درباره موضوعاتی مانند اعتیاد و سلامت روان سخن می‌گفت و به صدایی تأثیرگذار برای زنان تبدیل شد. حضور لیا در فهرست پرنسس‌های دیزنی، حتی اگر از نظر فنی باشد، کاملاً شایسته است.

رایا ۲۰۲۱

شاهزاده‌ای جنگجو با شخصیتی انسانی و خطا‌پذیر

فیلم رایا و آخرین اژدها گامی دیگر از دیزنی برای بازنمایی فرهنگ جنوب شرق آسیا بود. هرچند همه‌گیری کرونا اکران آن را به تعویق انداخت، اما این انتظار ارزشش را داشت.

رایا، با صدای کلی ماری ترن، شاهزاده‌ای جنگجو، شریف و ازخودگذشته است. اما مهم‌تر از همه، شخصیتی است که اشتباه می‌کند — گاهی حتی اشتباهاتی که در ابتدا جبران‌ناپذیر به نظر می‌رسند. با این حال، هرگز تسلیم نمی‌شود و در نهایت درمی‌یابد که اعتماد به دیگران، بخشی ضروری از پیروزی است.

میرابل ۲۰۲۱

دختری بدون قدرت جادویی اما با قلبی پر از شجاعت و همدلی

حتماً باید از میرابل مادریگال (با صدای استفانی بیتریز) هم نام ببریم؛ نوجوانی خاص، همدل و کمی عجیب‌وغریب که در مرکز داستان افسون قرار دارد. برخلاف دیگر اعضای خانواده‌ی پرجمعیت و اهل آمریکای لاتین‌اش، میرابل هیچ قدرت جادویی ندارد، اما این موضوع مانع از آن نمی‌شود که برای انجام کار درست تلاش کند. او ثابت می‌کند که برای قهرمان بودن، نیازی به قدرت‌های خارق‌العاده نیست.

آن‌چه میرابل را به مدرن‌ترین «پرنسس» دیزنی تا امروز تبدیل می‌کند، این است که نه پرنسس است و نه در برابر یک شخصیت شرور قرار می‌گیرد. او در اوج داستان، مقابل مادربزرگ سخت‌گیر اما مهربانش (با بازی ماریا سسیلیا بوترو) قرار می‌گیرد و تصمیم می‌گیرد با زخم‌های نسلی خانواده‌اش روبه‌رو شود. این همان شجاعتی است که واقعاً به آن نیاز داریم.

چگونه پرنسس‌های دیزنی به آینه‌ی زمان تبدیل شدند

همان‌طور که دیدیم پرنسس‌های دیزنی دیگر آن دختران ساکت و زیبای قصه‌های قدیمی نیستند. آن‌ها از میان انیمیشن‌های رنگارنگ بیرون آمده‌اند، به دنیای واقعی نزدیک‌تر شده‌اند و حالا تصمیم می‌گیرند، شکست می‌خورند، دوباره بلند می‌شوند و خودشان قهرمان زندگی‌شان هستند. از سفیدبرفی که با لبخند خانه را مرتب می‌کرد تا میرابل که بدون هیچ قدرت جادویی، خانواده‌اش را نجات می‌دهد، مسیری پر از تحول و شجاعت طی شده است.

این شخصیت‌ها دیگر فقط سرگرم‌کننده نیستند، بلکه الهام‌بخش‌اند؛ برای نسلی که می‌خواهد خودش مسیرش را انتخاب کند، با کلیشه‌ها بجنگد و صدای خودش را پیدا کند. پرنسس‌های امروزی شبیه همه‌ی ما هستند: ناقص، جسور، و انسانی. به‌نظر شما، کدام پرنسس بیشترین تأثیر را بر شما گذاشته؟

منبع: هفت صبح