پوران درخشنده: من آغازگر جریان «می‌تو» در ایران بودم
اختصاصی سلام سینما؛ مهلا رنجبران | در روزهایی که سینمای ایران بار دیگر با اتهامات جنسی و موجی از افشاگری‌ها درگیر است، نام پوران درخشنده دوباره بر سر زبان‌ها افتاده؛ کارگردانی که بیش از یک دهه پیش با ساخت فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» سکوت درباره تجاوز و آزار جنسی را شکست.
درخشنده در گفت‌وگو با سلام سینما تأکید می‌کند که او «سال‌ها پیش‌تر از جنبش‌های جهانی» این زخم اجتماعی را فریاد زده، اما «هیچ‌کس آن زمان حاضر نشد پشت این فریاد بایستد.»
«من فقط حرف نزدم، عمل کردم»
پوران درخشنده در خصوص انگیزه‌اش برای ساخت فیلم‌های اجتماعی گفت:
«من درباره این مسائل حرف نزدم، عمل کردم. واکنش من در برابر سکوت جامعه، ساخت فیلم “هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند” بود. من در آن فیلم نشان دادم چه بر سر قربانیان خشونت می‌آید و چطور جامعه به‌جای حمایت، آن‌ها را مجازات می‌کند.»
وی افزود:
«حتی برای ساخت فیلم بعدی‌ام که قرار بود درباره پسرانی باشد که قربانی تجاوز می‌شوند، مجوز ندادند. هنوز اجازه ساختش را ندارم. چرا؟ چون نمی‌خواهند درباره این دردها حرف زده شود.»
«اولین فیلمی بود که مستقیم به تجاوز پرداخت»
وی در ادامه گفت:
«فیلم من اولین فیلمی بود که مستقیماً به موضوع تجاوز پرداخت. این کار آسانی نبود، اما من به دنبال آگاهی بودم، نه ترحم. هدفم این بود که مردم بفهمند این اتفاق فقط برای دختران نمی‌افتد، بلکه پسران هم قربانی‌اند.»
درخشنده تأکید کرد که سال‌هاست سینمای اجتماعی ایران گرفتار محدودیت‌هایی است که اجازه بازنمایی واقعیت را نمی‌دهد:
«وقتی فیلم‌سازی مثل من که امتحانش را پس داده، نمی‌تواند درباره درد جامعه حرف بزند، نتیجه‌اش همین می‌شود که فجایع ادامه پیدا می‌کنند. من از ابتدا تا امروز فقط درباره آسیب‌های اجتماعی فیلم ساخته‌ام، نه چیز دیگر.»
«هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند»؛ فریادی که شنیده نشد
فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» ساخته پوران درخشنده در سال ۱۳۹۲ اکران شد و با وجود استقبال گسترده مخاطبان، از سوی داوران جشنواره فجر در هیچ رشته‌ای نامزد نشد.
درخشنده در این‌باره گفت:
«در جشنواره فیلم فجر همان سال، داوران فیلم را نادیده گرفتند. من روی سن رفتم و از مردمی تشکر کردم که چیزی را دیدند که داورها ندیدند. بعد با خودم گفتم “هیس، اینجا جاش نیست”، ولی حالا می‌بینم دقیقاً همان‌جا جایش بود.»
وی افزود:
«هیچ‌کس بعد از آن سراغ من نیامد بپرسد چرا سال‌هاست فیلم نمی‌سازی؟ چرا نمی‌گذارند بسازی؟ چرا در کشوری که این اتفاق‌ها هر روز تکرار می‌شود، باید سکوت کنیم؟»
حواشی و دستاوردهای فیلم
«هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» با بازی شهاب حسینی، مریلا زارعی، طناز طباطبایی و جمشید هاشم‌پور، در زمان اکرانش با استقبال کم‌نظیر مخاطبان مواجه شد و فروش بالایی در گیشه داشت.
فیلم به دلیل موضوع حساسش—تجاوز به کودکان و بی‌توجهی نظام قضایی و خانوادگی—با سانسور و محدودیت‌های تبلیغاتی مواجه شد، اما به‌تدریج به یکی از مهم‌ترین آثار اجتماعی دهه نود تبدیل شد.
درخشنده در همان سال در نشست مطبوعاتی فیلم گفت:
«من برای قربانیان این جامعه فیلم ساختم، نه برای جشنواره‌ها. جایزه نگرفتم، اما وجدانم آرام است.»
«پسران هم قربانی‌اند، اما اجازه ساخت نمی‌دهند»
درخشنده درباره پروژه‌ای که سال‌هاست در انتظار مجوز مانده، توضیح داد:
«فیلم بعدی‌ام درباره پسرانی بود که قربانی آزار می‌شوند. اما هنوز اجازه ساخت آن را نداده‌اند. درحالی‌که همین حالا پسران بسیاری در جامعه قربانی‌اند، فقط کسی حاضر نیست صدایشان را بشنود.»
وی تأکید کرد:
«من می‌خواهم آگاهی بدهم، نه جنجال درست کنم. اما وقتی حرف زدن و ساختن ممنوع شود، فیلم‌ساز مجبور می‌شود زیرزمینی کار کند. من هیچ‌وقت فیلم تبلیغاتی نساخته‌ام. همه آثارم درباره درد مردم است.»
«می تو امروز نیست، سال‌هاست شروع شده»
درخشنده با اشاره به جنبش‌های اخیر علیه آزار جنسی گفت:
«من از ۱۲ سال پیش در جشنواره فجر درباره همین مسائل حرف زدم. حالا همه درباره می‌تو صحبت می‌کنند، اما ما سال‌ها پیش این فریاد را زدیم. آن موقع کسی نخواست بشنود.»
وی افزود:
«امروز اگر رسانه‌ها و مردم پشت زنان بایستند، شاید اتفاقی بیفتد. اما تا وقتی بی‌تفاوت باشیم، چرخه سکوت ادامه دارد.»
در پایان این گفت‌وگو، پوران درخشنده تأکید کرد:
«من آغازکننده این فریاد بودم. ۱۲ سال پیش هشدار دادم، حالا همه دارند درباره همان چیز حرف می‌زنند. لطفاً برگردید و ببینید در آن جشنواره چه گفتم، همان‌جا ریشه این جنبش بود. ما باید تاریخ را ثبت کنیم، چون این زخم تازه نیست، سال‌هاست وجود دارد.»
من مهلا رنجبران هستم؛ متولد ۱۳۸۱، فارغ‌التحصیل کارشناسی مهندسی نقشه‌برداری، و عاشق دنیای خبر و تصویر. خبرنگاری برای من فقط یک شغل نیست؛ چیزی‌ست که باهاش زندگی می‌کنم، نفس می‌کشم و ازش لذت می‌برم.
از سال 1404 با سلام سینما همکاری دارم و با تمرکز بر سینما، تلویزیون، چهره‌های هنری و حواشی فرهنگی، تلاش می‌کنم خبر را نه فقط منتقل، بلکه حس‌برانگیز کنم و با قلمم به کلمات روح ببخشم.