ایرج جنتی عطایی؛ شاعر، ترانه سرا و هنرمندی که صدای یک نسل بود + عکس های خاطره انگیز
ایرج جنتی عطایی، متولد 19 دی 1325 در مشهد، یکی از برجسته‌ترین ترانه‌سرایان، فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان تئاتر ایران است. پدرش تبریزی و مادرش اهل عشق‌آباد ترکمنستان بود که به دلیل فشارهای حکومت استالینی مجبور به ترک وطن و مهاجرت به مشهد شد. پدر ایرج که در نیروی هوایی خدمت می‌کرد، خانواده را برای مدتی به دزفول برد و سپس به تهران مهاجرت کردند؛ جایی که فعالیت هنری ایرج آغاز شد.
همکاری با ویگن و آغاز حرفه‌ای ترانه‌سرایی
از نوجوانی، علاقه ایرج به موسیقی تحت تاثیر پدرش شکل گرفت. ویولن می‌نواخت اما نهایتاً به ترانه‌سرایی روی آورد. اولین ترانه رسمی‌اش «شکوه» بود که با ملودی سلیمان اکبری از رادیو پخش شد. بعدها با پرویز مقصدی همکاری کرد و ترانه‌های مشهور «گل سرخ» و «غروب آشنا» را برای ویگن سرود.
حضور در استودیو طنین و همکاری با گوگوش، ابی و عارف
جنتی عطایی در استودیو طنین به جمع بزرگان ترانه‌سرایی پیوست و با آهنگسازان برجسته‌ای مانند واروژان، بابک بیات و حسن شماعی‌زاده همکاری کرد. در این دوران، ترانه‌هایی که برای گوگوش، ابی و عارف سرود، جایگاه او را در موسیقی پاپ ایران تثبیت کرد.
ترانه‌های ماندگار با داریوش اقبالی و چالش‌های سیاسی
اوج فعالیت ایرج در دهه ۵۰ با همکاری بابک بیات و داریوش بود. ترانه «جنگل» که در سال ۱۳۵۲ منتشر شد، از آثار شاخص اوست. اما به دلیل فضای سیاسی آن دوران، «جنگل» و دیگر ترانه‌هایش چون «بن‌بست» از سوی ساواک توقیف شد و حتی ایرج و داریوش دستگیر شدند. او جایزه فروغ را به احترام این مبارزه پس داد.
ادامه فعالیت هنری در تبعید و انتشار کتاب‌ها
پس از انقلاب، جنتی عطایی به انگلستان مهاجرت کرد و همچنان به ترانه‌سرایی ادامه داد. بیش از 300 ترانه در کارنامه‌اش ثبت شده است. او همچنین کتاب‌هایی چون «سلام کن به عشق به انسان» و «زمزمه‌های یک شب ۳۰ ساله» را منتشر کرده است.
نمایشنامه‌نویسی و آثار تئاتری
علاوه بر ترانه‌سرایی، ایرج نمایشنامه‌نویس قابلی است. آثاری مانند «سوگنامه برای تو» (با بازی خسرو شکیبایی)، «فاخته دهان‌دوخته» و «پرومته در اوین» از مهم‌ترین نوشته‌های او به شمار می‌آیند.
لیستی از بهترین ترانه‌ها با نام خوانندگان و آهنگسازان
«غروب آشنا» – ویگن، آهنگساز پرویز مقصدی
«گل سرخ» – ویگن، پرویز مقصدی
«دختر رویایی» – عارف، پرویز مقصدی
«قصه وفا» و «بیقرار» – گوگوش، پرویز مقصدی
«رقص برگ‌ها» – عارف، واروژان
«باور کن» – گوگوش، سلیمان اکبری
«پسرم»، «شهر غم» و «جنگل» – داریوش، بابک بیات
«بن‌بست» – داریوش، بابک بیات
«خاتون» و «سایه» – ابی، بابک بیات
«قصه گل و تگرگ» – عارف، سیاوش قمیشی
«طلوع کن» – ابی، اسفندیار منفردزاده
«قصه تو قصه من» – لیلا فروهر، سیاوش قمیشی
ایرج جنتی عطایی هنرمندی است که با ترانه‌هایش نه تنها موسیقی، بلکه تاریخ و احساسات یک نسل را به تصویر کشیده و همچنان الهام‌بخش هنرمندان و مخاطبان است.