5 مواجهه مهم سینمای ایران با شخصیت‌های ناشنوا یا کم‌شنوا؛ از آواز گنجشک‌ها تا بی‌پولی

اختصاصی سلام سینما – یاشار آبتین: نمایش دقیق ناشنوایی تنها به «دیالوگ کمتر» خلاصه نمی‌شود بلکه پای بسیاری از مسائل دیگر (مثل آزار ناشی از نگاه ترحم‌آمیز دیگران، فرهنگ ناشنوایان و پیچیدگی‌های پزشکی) پیش می‌آید. به مناسبت روز جهانی ناشنوایان نگاهی به 5 فیلم ایرانی انداخته‌ایم که بر پایه ناشنوایی/ کم‌شنوایی شکل گرفته‌اند.

فیلم رابطه (پوران درخشنده، 1365)

اولین فیلم بلند پوران درخشنده در مورد نوجوانی ناشنوا به نام ناصر (علیرضا رضائیان) است که قادر به ایجاد رابطه با اطرافیان خود نیست و این امر شرایط روحی او را به هم ریخته است. اهمیت تاریخی فیلم در تمرکز بر جنبه اجتماعی توان‌یابی است. این فیلم یکی از آثاری بود که مسیر سینمای اجتماعی ایران را در بررسی رابطه کودکان و توان‌یابان هموار کرد.

فیلم آواز گنجشک‌ها (مجید مجیدی، 1386)

هر چند محور فیلم پدر شنوای یک خانواده است اما آن‌چه او را به دل شهر کشانده و مسیر زندگی‌اش را عوض می‌کند وضعیت فرزندش است که بدون سمعک چیزی نمی‌شنود. کم‌شنوایی در این فیلم نه یک استعاره بلکه مسئله‌ای مادی و فوری است و نشان می‌دهد چطور کم‌شنوایی می‌تواند به موتور محرک فیلم تبدیل شود.

فیلم بی‌پولی (حمید نعمت‌الله، 1387)

یکی از شخصیت‌های فیلم به نام شاهرخ (بابک حمیدیان) ناشنواست؛ شخصیتی که هر چند حضوری کوتاه دارد اما کنش‌گر و غیرکلیشه‌ای است و نشان می‌دهد که چطور یک کاراکتر ناشنوا می‌تواند بدون تبدیل شدن به سوژه ترحم بر پیوندهای انسانی و اخلاقی تاکید کند.

فیلم بی‌صدا حلزون (بهرنگ دزفولی‌زاده، 1398)

داستان فیلم درباره مادر کم شنوایی است که می‌خواهد تنها فرزندش شنوا شود در حالی که همسر ناشنوایش مخالف عمل کاشت حلزون است و می‌خواهد فرزندش مثل خودش ناشنوا باقی بماند. فیلم دزفولی‌زاده روی بحثی مناقشه‌برانگیز مکث می‌کند و از دل بحث ناشنوایی/ کم‌شنوایی به مسائلی چون تقابل ارزش‌ها، حق انتخاب و هویت می‌رسد.

فیلم نگهبان شب (رضا میرکریمی، 1400)

شخصیت زن فیلم (با بازی لاله مرزبان) کم‌شنوا است و ارتباط او با شخصیت اصلی مرد، بخش مهمی از داستان را شکل می‌دهد. میرکریمی با بحث در مورد کم‌شنوایی در جغرافیایی روستایی و پرداختن به مناسبات خواستگاری، به‌جای ترسیم یک تیپ کلیشه‌ای و آسیب‌پذیر، بر شکل‌گیری رابطه‌ای برابر و مبتنی بر انتخاب‌های فردی میان دو جوان تمرکز می‌کند و بُعد فرهنگی و اجتماعی مفهوم «پذیرش» را برجسته می‌سازد.