بررسی چالش‌های اخلاقی و فلسفی در سریال «Severance» | «جدایی» خاطرات کاری و شخصی
سریال «جدایی یا جداسازی» (Severance) که فصل اول آن از از شبکه Apple TV+ پخش شده است، با قصه‌ای علمی-تخیلی به کاوشی عمیق در زمینه‌های هویت انسانی، آگاهی و اخلاقیات کاری پرداخته است.
این سریال که در سال ۲۰۲۲ برنده دو جایزه امی شده است، داستان مارک (با بازی آدام اسکات) را روایت می‌کند که رهبری تیمی از کارمندان اداری را بر عهده دارد. این کارمندان تحت عملی جراحی قرار گرفته‌اند که خاطرات کاری و شخصی آنها را از هم جدا کرده است.
همین پیش‌فرض نوآورانه‌ی سریال «جداسازی» (Severance) به خودی خود جذاب است و بستری غنی برای بررسی مفاهیم فلسفی و روانشناختی فراهم می‌کند. اما چرا این پیش‌فرض اهمیت دارد و چه مفاهیمی را به چالش می‌کشد؟
هویت و خودشناسی
سوال اساسی که سریال مطرح می‌کند این است که هویت ما تا چه حد وابسته به خاطرات ماست؟ آیا جدا کردن خاطرات کاری و شخصی می‌تواند به ایجاد دو هویت مجزا منجر شود؟ اگر شخصی هیچ اطلاعی از زندگی خارج از کار نداشته باشد، آیا او هنوز همان فرد است؟ این پرسش‌ها مخاطب را به تفکر درباره ماهیت خود و هویت سوق می‌دهد.
خاطرات و آگاهی
خاطرات نقش اساسی در ساختار آگاهی انسان دارند. با جدا کردن خاطرات کاری از شخصی، شخصیت‌ها در سریال تجربه‌ای دوگانه از آگاهی را تجربه می‌کنند که در آن هر دو جنبه از زندگی‌شان به طور مستقل وجود دارد. این جداسازی چالش‌های اخلاقی و فلسفی فراوانی را مطرح می‌کند: آیا این افراد همچنان دارای اراده آزاد هستند؟ آیا آنها حق دارند به یاد بیاورند که در زندگی کاری‌شان چه اتفاقی افتاده است؟
اراده آزاد و مسئولیت
در محیط کاری سریال، شخصیت‌های «درونی» (inny) که تنها خاطرات کاری دارند، به طور کامل از دنیای بیرونی خود جدا هستند. این موضوع سوالات عمیقی را درباره اراده آزاد مطرح می‌کند: آیا این شخصیت‌ها که هیچ انتخابی درباره زندگی‌شان ندارند، واقعاً آزادند؟ آیا آنها مسئول تصمیم‌ها و کارهای‌شان هستند، در حالی که هیچ اطلاعی از زندگی شخصی‌شان ندارند؟
حقوق فردی و کنترل شرکت‌ها
یکی از چالش‌های اخلاقی برجسته در سریال «جدایی»، کنترل بی‌حد و حصر شرکت‌ها بر زندگی کارکنانشان است. شرکت‌ها با استفاده از فناوری پیشرفته، خاطرات و هویت کارکنان را کنترل می‌کنند. این موضوع به بررسی حقوق فردی و حد و مرزهای کنترل شرکت‌ها بر زندگی شخصی افراد می‌پردازد. سریال این سوال را مطرح می‌کند که آیا شرکت‌ها حق دارند تا این حد بر زندگی کارکنانشان نفوذ کنند؟
تعادل کار و زندگی
سریال نقدی تند بر فرهنگ کاری مدرن و مفهوم تعادل کار و زندگی دارد. آیا جدا کردن خاطرات کاری و شخصی می‌تواند به ایجاد تعادل بهتر کمک کند یا برعکس، باعث ایجاد فشار و استرس بیشتر می‌شود؟ سریال نشان می‌دهد که چگونه این فناوری می‌تواند به استثمار کارکنان منجر شود و در عین حال پرسش‌هایی را درباره اخلاق چنین اقداماتی مطرح می‌کند. این نقد اجتماعی به نحوی بیان می‌شود که نمی‌توانید به آن فکر نکنید.
اخلاق پزشکی و فناوری
عمل جراحی که در سریال انجام می‌شود، سوالات زیادی درباره‌ی اخلاق پزشکی و استفاده از فناوری‌های جدید مطرح می‌کند. آیا برای افزایش بهره‌وری کاری، چنین تغییرات عمیقی در زندگی افراد کنشی اخلاقی است؟ این سوالات به بررسی مسئولیت‌های اخلاقی پزشکان و محققان در استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌پردازد.
بخش مهمی از سکانس‌های سریال در محیط‌های بسته می‌گذرد. اینجاست که کارگردانی خلاقانه بن استیلر و نویسندگی هوشمندانه دن اریکسون به کمک می‌آید و این اثر را از یک سریال معمولی به یک اثر دیدنی و سرگرم‌کننده تبدیل می‌کند.
این سریال با ترکیب عناصر درام، رازآلود و علمی-تخیلی، تماشاگران را در سفری فکری و احساسی غوطه‌ور می‌کند. از دیدگاه اجتماعی، «جداسازی» نقد تندی بر فرهنگ کاری مدرن و مفهوم «تعادل کار و زندگی» ارائه می‌دهد. سریال نشان می‌دهد که چگونه شرکت‌ها ممکن است از فناوری برای کنترل و استثمار کارکنان خود استفاده کنند و در عین حال پرسش‌هایی را درباره اخلاق چنین اقداماتی مطرح می‌کند.
بازی‌های بازیگرانی چون آدام اسکات، پاتریشیا آرکت، جان تورتورو و کریستوفر واکن به عمق و پیچیدگی شخصیت‌ها می‌افزاید. طراحی صحنه و جلوه‌های بصری سریال نیز در خدمت روایت قرار گرفته و فضایی سوررئال و گاه تنگناهراسی (claustrophobia) خلق می‌کند که بازتابی از وضعیت ذهنی شخصیت‌هاست.
«جداسازی» با موفقیت توانسته است مخاطبان و منتقدان را مجذوب خود کند، به طوری که اپل تی‌وی پلاس حتی پیش از پایان فصل اول، آن را برای فصل دوم تمدید کرد. این امر نشان‌دهنده اعتماد سرویس استریمینگ به کیفیت و پتانسیل این سریال است.
این سریال با بهره‌گیری از داستانی جذاب، شخصیت‌هایی پیچیده و مفاهیم فلسفی و اجتماعی عمیق، اثری ماندگار در ژانر علمی-تخیلی خلق کرده است. این سریال نه تنها سرگرم‌کننده است، بلکه مخاطب را به تفکر و تأمل درباره موضوعات بنیادی انسانی وادار می‌کند. «جداسازی» به‌راستی یکی از آثار برجسته تلویزیونی است که به‌خوبی توانسته است تعادل میان داستان‌گویی، بازیگری و مفاهیم عمیق را حفظ کند و به مخاطبان تجربه‌ای بی‌نظیر ارائه دهد.
نویسنده: علی شاکر، روزنامه‌نگار