نقد و بررسی انیمیشن سول

به نام خدا

جدید ترین انیمیشن پیکسار و دیزنی، یعنی روح(soul) پس از همه گیری کرونا بالاخره از سرویس آنلاین دیزنی پلاس پخش شد...

سازنده اثر، یعنی پیت داکتر پای ثابت دیزنی و نابغه ای بی همتاست که آثاری چون بالا، درون و بیرون و از نظر من مهم تر از همه کارخانه هیولا ها، یک بلک فانتزی ادونچر محور را در کارخانه خود دارد.

به این دلیل داکتر را نابغه انیمیشن خطاب میکنم چون حتی در یک اثر هنری و سینمایی خود مشکلی ندارد. آثار پیت داکتر نوعی نگرش به فرم کلی انسانیت و تکنیک های سینمای کمدی اند و هر کدام برای خود کتاب و مکتبی جداگانه دارند. اما سوال اینجاست.

چرا سول با دیگر آثار این کارگردان متفاوت است؟!

با گذر در برخی از وبسایت ها میتوان به سادگی نظرات مردم راجع به تفاوت و گاهاً ضعف سول نسبت به آثار قبلی این کمپانی (به جز کوکو که از نظر من یک ضعف به تمام معنا و یک تقلید محافظه کارانه بود) را متوجه شد. در برخی نظرات نوشته شده بود که سول مانند دیگر انیمیشن های پیت داکتر، حتی اگر برنده اسکار هم شود، مانگاری کمرنگ تری دارد،؛ چه در فضای رسانه ای عام گوگل و تبلیغات دهان به دهان و چه در رسانه های خاص و کتابخانه  ملی ثبت فیلم یا...

البته که این نظریه درست نیست. 

یک فیلم خوب و به قولی ماندگار از همان ابتدا و سال اکرانش با این نظریه مواجه میشود. اما کافیست یکی دو الی سه سال بگذرد و کم کم دوباره راجع به آن بحث و گفتگو شود. کارخانه هیولا ها که استثنایی ترین فیلم 20 سال قبل است نیز در ابتدا به همین صورت دیده شد اما با گذر زمان، استحکام وجودش نیز بیشتر میشد. 

این نکته در آینده ای نه چندان دور برای فیلم هایی چون تنت و سول هم رخ خواهد داد. 

_اما انیمیشن سول. 

به این دلیل تفاوت میان این انیمیشن و دیگر انیمیشن های داکتر قابل رؤیت است که سول قصد دارد پیامی را به صورت خیلی مختصر و مفید به بینندگان یادآوری کند. پیامی که حاوی متن زیل است:

مهم نیست از کجایی، با چه زبانی و... و... زندگی میکنی. در زندگی باید با هدفی مشخص دقیقه دقیقه را تجربه کنی. ولو این که هدفت به کوچکی راه رفتن، خندیدن، نگاه به آسمان یا... باشد. 

خب در نگاه اول این پیام کلیشه ای بیش نیست اما اگر دو سه بار آن را بخوانید متوجه تفاوت آن با کلیشه خواهید شد. 

ما در سول فقط شاهد رفتن یک روح به جهان بعد، قبل و یا... از مرگ نیستیم. ما فقط شاهد نقیضه های طبیعت نیستیم، ما فقط شاهد فلسفه ی یک روح یا فلسفه ی خلقت انسان و... نیستیم. 

مکتب فلسفی پیکسار با رهبری پیت داکتر چیزی فراتر از آن را در سول گنجانده. 

چیزی تحت عنوان ورود به ساحت ناخودآگاه انسان ها. در برخی وقایق انیمیشن به سختی میتوان جایی را پیدا کرد که پیت داکتر برای ورود به ذهن شما انتخاب نکرده باشد. 

نقطه عطف این فرم غیر سفارشی وقتی است که جو و مادرش راجع به شغل و عشق جو گاردنر صحبت میکنند. 

وقتی به خودم می آیم میبینم که این لحظه ها را من نیز تجربه کرده ام. پس یا پیت داکتر وارد زندگی من شده یا من وارد زندگی گاردنر شدم. مادر جو به او میگوید  هنر و موسیقی اش نمیتواند برای وی نان و آب شود اما جو با صراحت میگوید که موسیقی مربوط به شغل او نیست. بلکه مدیوم و دلیلی است برای زندگی کردن او روی زمین. پس تمام محور هایی که حول هدف اصلی میچرخند باید به خدمت هدف اصلی درآیند. 

از اینگونه ورود ها در انیمیشن بسیار زیاد بود. مثلا در جایی که جو برای کوتاه کردن موهای سرش به آرایشگاه میرود و... 

این ها از 1_تجربه و 2_هوش سینمایی نشأت می‌گیرند. هوشی که هر سینماگری توان به دست آوردن آن را ندارد و حتی بزرگترین کارگردانان و فیلمسازان جهان، که نام برخی از آنان به شدت بزرگ و آشناست توان ورود به ساحت ناخودآگاه انسان را ندارند. پس چه کسانی از این توانایی به خصوص برخوردارند.؟! 

کسانی که سبک خاص خود را دارند و هیچ کس به جز خودشان نمیتواند چون آنها فیلم بسازد. افرادی چون:

دیوید لینچ.. آری استر.. آلفرد هیچکاک.. چارل اسپنسر چاپلین.. باز لورمن و... 

حالا نام پیت داکتر نیز به این لیست افزوده شد.به همین خاطر روح از آن دسته فیلم هایی است که ارزش دیدن برای انسان را دارد. سول میتواند شما را سر پاآورده و مثقالی به انسانیتتان بیفزاید.