پیشرو در «چه» عقب در «چگونه»

اکنون که چهل سال از زمان آغاز جنگ تحمیلی گذشته است برخی بر این باورند  که دیگر پرداخت به این موضوع در سینما، قدیمی شده و چیز تازه‌ای در این  حوزه پیدا نمی‌شود در حالی که هنوز ابعاد بسیاری از جنگ تحمیلی به زبان  تصویر درنیامده است. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در جهت ساخت آثار متفاوتی  که به ابعاد مغفول مانده جنگ بپردازد انجام شد نظیر ویلایی‌ها، شیار 143،  سرو زیر آب و ... که هریک از زاویه‌ای متفاوت به دفاع مقدس می‌نگریستند.  آبادان یازده 60 هم از همین جنس آثار است که به مقوله پشت جنگ و نقش و  اهمیت رسانه در آن برهه حساس می‌پردازد.

آبادان یازده 60 اساساً فیلم ایده است. بنابراین از این حیث که سراغ  سوژه‌های تکراری و کارشده نرفته و ایده‌ای بکر را در چنته دارد چند گام  جلوست اما به نظر می‌رسد که در مسیر تبدیل ایده به مضمون دچار ضعف‌های  متعددی است و این همان نقطه‌ای است که سینما با آن معنا می‌یابد؛ یعنی  «چگونه». یک ایده هرچقدر هم که خوب و جذاب باشد به تنهایی قادر نیست تا  فیلم را سرپا نگه دارد مگر اینکه در پرداخت، خوب از آب دربیاید. کم مایگی  قصه یکی از اشکالات این فیلم است به طوری که باعث شده فیلم در بخش‌هایی، از  ریتم بیفتد. فیلم‌ساز برای جبران این کم مایگی، به روایت‌های فرعیِ عشق و  عاشقی‌های کلیشه‌ای روی می‌آورد که بیش از آن که در اثر بنشیند، فیلم را به  دام سانتیمانتالیسم می‌کشاند. یکی دیگر از راهکارهای فیلم‌ساز برای پرکردن  قصه، خلق شخصیت‌هایی است که بود و نبودشان در اثر هیچ تأثیری ندارد و  بیشتر شبیه یک پیام زیرنویس عبور می‌کنند مانند نقش حسام‌الدین سراج.

فیلم می‌توانست در ترسیم طیف‌های مختلف مردم و تأثیر زیادی که ادامه  فعالیت رادیو بر روحیه آنان می‌گذارد بهتر عمل کند و تنها به دو کاراکتر  پیرمرد و پیرزنی که در خانه نشسته‌اند و گوششان به رادیوست اکتفا نکند. اما  از سوی دیگر یکی از نقاط قوت اثر، ترسیم نقش‌های چندگانه و مهم رسانه و  عملیات روانی است. رادیو به عنوان مهم‌ترین و در دسترس‌‌ترین رسانه زمان  جنگ، علاوه بر حفظ روحیه مردم و رزمندگان، می‌تواند به طور مستقیم در نتیجه  جنگ تأثیر داشته باشد. گاهی اطلاعات غلط به دشمن ‌دهد و گاهی پیغام رمز  برای انجام عملیات (تخریب پل) بفرستد. مهرداد خوشبخت در یکی از جدی‌ترین  تجربیات دوران حرفه‎‌ای خود دست به تلاشی زده است که نمی‌توان ساده از آن  گذشت اما می‌توانست خیلی پخته‌تر و بهتر از آنچه امروز روی پرده است از آب  دربیاید.