اختصاصی سلام سینما – موج نوی سینمای رومانی که به "رنسانس سینمای رومانی" یا "رومانیا" نیز مشهور است، از اوایل دهه 70 میلادی به دست سرجیو نیکولسکو آغاز شده است و تاکنون ادامه دارد که از این حیث می‌توان آن را در کنار موج نوی سینمای ایران که فیلمسازانی مانند سهراب شهید ثالث، ابراهیم گلستان و علی حاتمی آغازگر آن بودند، قرار دارد.

موج نوی سینمایی رومانی یکی از جنبش‌های فرهنگی و اجتماعی در مقابل رژیم دیکتاتوری نیکولای چائوشسکو بود و به این دلیل علاوه بر ارزش سینمایی، دارای اصالتی فرهنگی و اجتماعی در میان مردم رومانی است.

در این یادداشت به معرفی 15 فیلم از برترین فیلم‌های موج نوی سینمایی رومانی یا همان "رومانیا" که بالاترین امتیاز را از کاربران سایت IMDB کسب کرده‌اند، می‌پردازیم.

1 - خانواده مورومته (My Moromete Family | 1987)

امتیاز: 8.9 (3861 رأی)

ژانر: درام، کمدی

«خانواده مورومته»(My Moromete Family) ساخته‌ی «ستری گولیا» که در سال 1987 اکران شد، و به مرور زمان به عنوان "بهترین اقتباس رومانیایی تاریخ" شناخته شد. البته این عنوان قابل بحث است زیرا تعداد کمی از اقتباس‌ها علی‌رغم تبلیغات کمونیستی قبل از 1989 و یا افراط‌گرایی‌های سینمایی پا بر جا ماندند.

سه دهه بعد، «گولیا» با «خانواده مورومته: زمان موعود»(My Moromete Family: On the Edge of Time) به شخصیت‌های محبوب خود در «خانواده مورومته»(My Moromete Family) باز می‌گردد. اثری متواضعانه که از دهه 1990 تاکنون بهترین سکانس افتتاحیه را در بین فیلم‌های رومانیایی داشته است.

با اینکه «خانواده مورومته: زمان موعود»(My Moromete Family: On the Edge of Time) توانست با بیش از 52000 بازدید در اولین آخر هفته اکرانش داشته باشد اما هرگز در حد نسخه اصلی فیلم موفق نبود.

2- بشردوستی (Philanthropy | 2002)

امتیاز: 8.5 (12899 رأی)

ژانر: درام، عاشقانه

فیلم «بشردوستی»(Philanthropy) فیلمی به کارگردانی «نائه کارانفیل» و با درخشش هنرمندانی چون «میرچا دیاکونو» و «گئورگه دینیکا» است. این فیلم برنده جایزه هیئت داوران جوان اروپا در جشنواره فیلم‌های عاشقانه 2002 و جایزه بهترین فیلم مردمی در جشنواره فیلم پاریس 2002 شده است.

برخی فیلم «میلیونر زاغه نشین»(Slumdog Millionaire) را برگرفته از «بشردوستی»(Philanthropy) می‌دانند که از قضا از این فیلم برنده‌ی اسکار نیز بهتر است. «بشردوستی»(Philanthropy) علی‌رغم دارا بودن ژانری کمدی و تلخی خوب دارای داستانی غم‌انگیز است.

فیلم‌برداری هوشمندانه و ترانه‌ای به نام "کولی‌وار" که توسط «ماریوس میهالاش» ساخته شده است، به ارزش هنری فیلم کمک شایانی کرده‌اند.

3- مایکل شجاع (Micheal the Brave | 1971)

امتیاز: 8.4 (6292 رأی)

ژانر: درام، تاریخی، اکشن

این اثر حماسی درباره‌ی دوران سلطنت هشت‌ ساله‌ی «میهای پاتراسکو» است که بیشتر به عنوان «مایکل شجاع» شناخته می‌شود.

او شاهزاده‌ی معروفی است که سه منطقه‌ی والاشیا، ترانسیلوانیا و مولداوی را در پایان قرن شانزدهم (1599-1601) در برابر مقابل مخالفت امپراتوری‌های عثمانی و اتریش، با کشور رومانی متحد کرد.

 «مایکل شجاع»(Micheal the Brave) آکنده است از صحنه های نبرد دسته جمعی در مقیاس‌های عظیم که آمیخته با دسیسه‌های سیاسی، خیانت جنایتکارانه و درام خانوادگی است.

4 - عمو مارین، میلیاردر (Uncle Marin, The Billionaire | 1979)

امتیاز: 8.4 (3514 رأی)

ژانر: کمدی

یک دهقان رومانیایی به ملاقات برادرزاده خود «گوگو» می‌رود که در هتلی در ریویرای دریای سیاه کار می‌کند. در همان هتل، یک تاجر ثروتمند آمریکایی به نام «آقای جووت» اقامت دارد که تعداد زیادی از مافیاها و آدمکش‌ها به دنبال دستگیری او هستند.

از شانس بد «نیا مارین»، مافیاها او را به دلیل شباهت زیادش با «آقای جووت» دستگیر می‌کنند و او ناخواسته وارد دنیای ثروتمندان و مافیاها می‌شود. در این میان اتفاقات بسیار بامزه و خنده‌داری نیز رخ می‌دهد.

5- سکوت باقی می‌ماند (The Rest is Silence | 2007)

امتیاز: 8.1 (2784 رأی)

ژانر: درام، کمدی

«سکوت باقی می‌ماند»(The Rest is Silence)، ترکیبی کنجکاوانه و هیجان‌انگیز از حماسه‌ی آمریکایی و مضامین شیرین اصیل اروپایی با توانایی فوق‌العاده در پرداختن به ظریف‌ترین موضوعات است. این فیلم اثر «نیا کارانفیل» به مرور سرنخ‌های مختلفی را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد و همه‌ی آنها را به شکلی هوشمندانه و باشکونه به پیش می‌برد.

«سکوت باقی می‌ماند»(The Rest is Silence) داستان واقعی از فیلمی ساخته شده در رومانی «جنگ برای استقلال»(The War for Independence) در سال 1912 را به صورتی تخیلی به تصویر می‌کشد. از همان ابتدا فیلم خود به خود روند و لحن خود را تعیین میکند. بزرگترین نقطه‌ی قوت فیلم این است که سمت و سویی جناحی نمی‌گیرد و روایتی بی‌طرفانه را ارائه می‌دهد.

6 –فارغ‌التحصیلان (The Graduates | 1986)

امتیاز: 8 (2117 رأی)

ژانر: درام، کمدی، عاشقانه

نقد اجتماعی پس از «فارغ التحصیلان»(The Graduates) به یک مسیر و تکنیک اصلی فیلمسازی در سینمای رومانی تبدیل شد. «اسنوکی» و «گابی» افرادی بشدت خوشبختند زیرا دارندگان عنوان فارغ‌التحصیلی از کلاس آخر هستند. شخصیت «ماریسل سوریانو» تجسمی از فردی بدشانس در کشاکش زندگی است که مخاطب می‌تواند با کاراکتر او در صحنه‌ی دیدار نهایی که تنها چشمان او در دوربین به چشم می‌خورد، احساس همدلی کند.

«دینا بونوی» و «لنی مرکادو»، تضاد دوستی را در خارج از فضای دانشکده به تصویر می‌کشند. در آخر نباید نقش‌آفرینی درخشان «رنه ریکوئیستاس» را  فراموش کرد که با استعداد خاصش در "آرامه خنده‌دار"(نوعی فن نمایشی، فضا را از حالت جدی به کمدی تغییر می‌دهد. با اینکه سال ها از مرگ «ایشمائیل برنال» می‌گذرد، اما همچنان میراث او با ما نفس می‌کشد.

7 - 4 ماه، 3 هفته و 2 روز (4 Months, 3 Weeks and 2 Days | 2007)

امتیاز: 7.9 (58814 رأی)

ژانر: درام

برنده نخل طلای جشنواره فیلم کن در سال 2007، نگاهی خیره‌کننده و گاهی دلخراش به وضعیت اسفبار یک زن جوان رومانیایی است که در طول یک روز سعی می‌کند به دوستش در انجام کاری بسیار غیرقانونی و به همان اندازه خطرناک کمک کند. این کار سقط جنین است.

داستان «4 ماه، 3 هفته و 2 روز»(4 Months, 3 Weeks and 2 Days) در سال 1987 در رومانی می‌گذرد. جایی که «اوتیلیا»(آناماریا مارینکا) و «گابیتا»(لورا واسیلیو) که در خوابگاه دانشگاه، هم‌اتاقی هستند، چمدان هایشان را بسته و آماده می شوند تا آنطور که به همکلاسی‌های‌شان گفته‌اند، برای گشت‌وگذاری دو روزه، راهی شهر ‌شوند.

8- مرگ آقای لازارسکو (The Death of Mr. Lazarescu | 2005)

امتیاز: 7.9 (14631 رأی)

ژانر: درام، کمدی

«مرگ آقای لازارسکو»(The Death of Mr. Lazarescu) به نویسندگی و کارگردانی «کریستی پویو» یک شاهکار بسیار قدرتمند است که ممکن است ما را عمیق‌تر از هر فیلم دیگری که تا به حال دیده‌ایم تحت تأثیر قرار دهد. لحن کمدی سیاه فیلم، ادای احترامی از سوی «پویو» به سینمای سنتی رومانی است. او کمدی انسانی را در این تراژدی به تصویر می‌کشد.

در «مرگ آقای لازارسکو»(The Death of Mr. Lazarescu) هیچ آدم شروری وجود ندارد، فقط آدم‌هایی که خوب یا بد رفتار می‌کنند و همیشه دلایلی برای این رفتارها به ما ارائه می‌شود. ثابت قدم ماندن در تعهد «میروا» برای بیمارانش الهام‌بخش است با اینکه او این کار را به عنوان چیزی به جز وظیفه‌اش انجام نمی‌دهد.

9- داستان‌هایی از دوران طلایی (Tales from the Golden Age | 2009)

امتیاز: 7.8 (5474 رأی)

ژانر: درام، کمدی

تلخی و پوچ‌گرایی «داستان‌هایی از دوران طلایی»(Tales from the Golden Age)، مجموعه‌ای از شش «افسانه شهری» رومانیایی در روزهای رو به زوال دیکتاتوری «چائوشسکو»، دیوانه‌کننده‌تر از زندگی روزمره‌ی ما در این دنیای پر از توهم نیست.

در نظر بگیرید که در قسمت «اداره»، نسخه‌ای ملایم‌تر و مینیاتوری از همان نوع حماقت بوروکراتیک و حماقت سلسله مراتبی پیدا خواهید کرد که هر روز با آن روبرو هستید. البته تفاوت این است که کارمندان شرکت کاغذ داندر میفلین در اسکرانتون، پس از توهین ناخواسته به یک مقام بالاتر، با خطر افتادن به زندان یا مجازات بدتر از آن روبرو نمی‌شوند.

10- دو بلیط بخت‌آزمایی (Two Lottery Tickets | 2016)

امتیاز: 7.7 (11088 رأی)

ژانر: درام، کمدی

«دو بلیت بخت آزمایی»(Two Lottery Tickets) یک فیلم رومانیایی است که می‌توان آن را کمدی کیپر نامید زیرا مانند یک معادله‌ی ریاضی تمام عیار ساخته شده است. یک رکود و خمودگی دقیق و زیرکانه در فیلم وجود دارد که تماشاگران جدی سینمای رومانی به آسانی آن را تشخیص می‌دهند. در این مورد، همین کیفیت است که کمدی فیلم را پایه‌گذاری می‌کند.

در یک نقطه، شخصیت‌ها در واقع سینمای رومانی را مسخره می‌کنند و آن را بیش از حد غم‌انگیز و احمقانه می‌خوانند که نمی‌تواند روح واقعی رومانی را درک کند. نمی‌توان به درستی آن پی برد، اما می‌توان گفت که «دو بلیط بخت آزمایی»(Two Lottery Tickets) یک نگاه وجودگرایانه-پوچ گرایانه به زندگی‌های معمولی است و این فقط زمانی خنده‌دار و نشاط‌آور است که بتوان حقیقت را در آن نظاره کرد.

11- آفریم! (Aferim! | 2015)

امتیاز: 7.6 (6906 رأی)

ژانر: کمدی، تاریخی

آفریم یک کلمه قرضی ترکی است که رومانیایی‌ها به عنوان "افرین" استفاده می‌کنند که گاهی معنای کنایه‌آمیز نیز به خود می‌گیرد. «آفریم!»(Aferim!) مملو از رفتارهای ناپسند، نژادپرستی مبتذل، تبعیض و عموماً بدبینی نسبت به زندگی انسانی است.

به عنوان مثال، یک پند اخلاقی که در فیلم ارائه می‌شود، این است که شخصیت اصلی پیشنهاد می‌کند یک زندانی را نباید به طور خلاصه اعدام کرد، بلکه فقط تا مرز مرگ به تحقیرآمیزترین حالت کتک زد.

«آفریم!»(Aferim!) بر اساس یک رویداد واقعی است، و بسیاری از دیالوگ‌های آن از جمله مونولوگ کاراکتر کشیش، قطعه به قطعه از منابع واقعی اقتباس شده است.

12 – آن سوی تپه‌ها  (Beyond the Hills | 2012)

امتیاز: 7.5 (12101 رأی)

ژانر: درام

«کریستین مونگیو» کارگردان رومانیایی که در سال 2007 برای «4 ماه، 3 هفته و 2 روز»(4 Months, 3 Weeks and 2 Days)، یک درام جذاب درباره دو دانشجو دختر که به دنبال سقط جنین غیرقانونی در بازار سیاه در سالهای آخر رژیم سرکوبگر نیکولای چائوشسکو هستند، برنده نخل طلایی شد، در سال 2012 فیلم فوق‌العاده‌ی دیگری ساخت که شباهت چندانی با فیلم قبلی خود ندارد.

تنها نقطه‌ی مشترک «آن سوی تپه‌ها»(Beyond the Hills) با  «4 ماه، 3 هفته و 2 روز»(4 Months, 3 Weeks and 2 Days) در این است که قهرمانان داستان او نیز باز هم دو دختر هستند اما این دو دختر از قوانین پدرسالارانه در رومانی رنج می برند. شروع فیلم بسیار همدلانه و دوستانه است اما به مرور تنش رابطه‌های انسانی، سرتاسر فیلم را فرا می‌گیرد.

13- ژست کودک (Child’s Pose | 2012)

امتیاز: 7.4 (8275 رأی)

ژانر: درام، عاشقانه

در دنیای سینما، اکثر موج‌های ملی سینمایی جدید، دوام زیادی ندارند اما در این میان موج رنسانس سینمای رومانی یک استثناء به حساب می‌آید زیرا بیش از یک دهه است که خروجی‌های آن، فیلم‌های درجه یک است. یکی از جدیدترین آنها «ژست کودک»(Child’s Pose) است. عنوانی نه چندان دلنشین برای فیلمی اعجازانگیز.

 «کارولینا»(لومینیتا گهورگیو) با موهای بلوند و سفید شده که معمار و طراح صحنه است، زندگی سطح بالایی در بخارست همراه با همسرش که پزشک و فردی بسیارکم‌رو و تعارفی است و در میان دوستان سطح بالا و پولدارش دارد اما او به حدی سن بالا به نظر می‌رسد که به شوخی می‌گوید 30 ساله‌ای است که 60 ساله شده است. اما واقعیت این است که سن و تلخی زندگی ویژه‌ی او، حالش را بسیار بد کرده است.

14- فارغ‌التحصیلی (Graduation | 2016)

امتیاز: 7.3 (13236 رأی)

ژانر: درام

«فارغ‌التحصیلی»(Graduation) ساخته‌ی دیگری از «کریستین مونگیو»، یک مطالعه‌ی جذاب و پیچیده درباره انتخاب‌های اخلاقی یک مرد در مقطعی حیاتی در زندگی‌اش است. «فارغ‌التحصیلی»(Graduation)  شاهکاری کامل است که اثبات می‌کند که موج جدید سینمایی رومانی، حیاتی‌ترین و مهم‌ترین جنبش ملی فیلم بازمانده در قرن حاضر است.

مانند دیگر شاهکارهای رومانیایی، به نظر می‌رسد این فیلم نشان‌دهنده نگرانی‌های مداوم در مورد سرنوشت این کشور از زمان فروپاشی کمونیسم شوروی و رژیم چائوشسکو در سال 1989 است.

در حالی که آن نقطه عطف تاریخی رومانی را از یک نوع ظلم رها کرد، این فیلم‌ها این حس را بررسی می‌کنند که ارواح رژیم قبلی همچنان در تعقیب جانشینان خود هستند و اینکه عناصر فساد به حدی رواج پیدا کرده است که نه تنها در ابعاد اجتماعی، بلکه همچنین در ابعاد فردی نیز وجود دارد.

15- 12:08 در شرق بخارست (12:08 East of Bucharest | 2006)

امتیاز: 7.3 (7505 رأی)

ژانر: درام

داستان فیلم «12:08 در شرق بخارست»(12:08 East of Bucharest) به کارگردانی «کورنلیو پورومبویو» در شانزدهمین سالگرد انقلاب کریسمس که با اعدام دیکتاتور کمونیست نیکولای چائوشسکو و همسرش پس از یک حکومت وحشیانه 22 ساله به پایان رسید، می گذرد.

مانند یک کمدی سیاه و تلخ به نام «راشومون»(Rashomon) که مربوط به دوران پس از فروپاشی شوروی است، «12:08 در شرق بخارست»(12:08 East of Bucharest) نشانه دیگری از زنده بودن سینمای رومانی است.

یکی از دیگر فیلمنامه‌هایی که «کورنلیو پورومبویو» درباره حقیقت و آشتی که با حقیقت‌گرایی و ریتم کند نوشته است، «مرگ آقای لازارسکو»(The Death of Mr. Lazarescu) است. «12:08 در شرق بخارست»(12:08 East of Bucharest) نیز مانند آن فیلم، داستانش را در بازتاب کوچکترین اتفاقات سیاسی روایت می‌کند.

منابع: IMDB , Metcritic , Rotten Tomatoes