خداحافظی علی نصیریان: پایان دوران طلایی سینما و تئاتر ایران
علی نصیریان، به‌واسطه اشاعه تفکرات بنیادین و راهبردی خود در سینما و به‌ویژه صنعت تئاتر ایران، همواره یکی از مهره‌های برجسته و ممتاز بازیگری در این کشور بوده است. چنانچه این برتری را در سطحی استثنایی قرار می‌دهد که اکنون خبر خداحافظی ناخواسته او به دغدغه‌ای برای دلسوزان فرهنگ این سرزمین تبدیل شده است.
در کنار درد و رنجی که این روزها بندرعباس بر دل‌های ما گذاشته، دوستداران سینما و هنر از خداحافظی یکی از بزرگترین نعمت‌های تاریخ سینمای ایران در غم و اندوه غرق شده‌اند. استاد علی نصیریان در جدیدترین گفت‌وگوی خود اعلام کرد که با وجود اشتیاق فراوانش برای ایفای نقش‌های جدید، بدنش دیگر یاری نمی‌کند که در پروژه‌های تازه حضور یابد و به طور تلویحی پایان دوره سلطنت خود در عرصه بازیگری را اعلام کرد.
نصیریان یکی از پنج اسطوره بزرگ متفکر بازیگری آوانگارد در ایران به شمار می‌رود. عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، داوود رشیدی و جمشید مشایخی، هر یک افتخارآفرینی‌هایی عظیم و ماندگار در تاریخ سینما خلق کرده‌اند، اما نصیریان، به‌نوعی، زودتر از دیگران وارد کهکشان مشاهیر شد. این بازیگر برجسته که امروز، با نارضایتی از دنیای بازیگری خداحافظی می‌کند، ۷۰ سال پیش یکی از نخستین گروه‌های مدرن تئاتر ایران را پایه‌گذاری کرد و نقش اساسی در تحول صنعت تئاتر ایران از شکل سنتی و بدوی به رنسانسی مدرن ایفا نمود.
او در آن دوران هم نویسنده بود، هم بازیگر و هم سهم بسزایی در معرفی استعدادهای نوظهور داشت. این تلاش‌ها و همت بلند سبب شد تا نصیریان نمایش‌های خود را از خیابان‌ها به استودیوی تلویزیون بیاورد و همزمان اجراهایش را در تماشاخانه‌های عمومی به نمایش بگذارد.
هیاهویی که در نیمه دوم دهه ۳۰ در تئاتر ایران به‌راه افتاد، قطعاً نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه و کارنامه درخشان علی نصیریان بود. هنرمندی که در کنار چهره‌هایی چون بهرام بیضایی، عزت‌الله انتظامی، جعفر والی، رکن‌الدین خسروی، عباس جوانمرد، اکبر رادی و غلامحسین ساعدی نقش کلیدی در شکل‌گیری و قوام تئاتر مدرن ایران ایفا کرد.
این تلاش‌ها در سال ۴۸ به او این امکان را داد که در اثر سینمایی که نماد روشنفکری سینمای پیش از انقلاب ایران محسوب می‌شود، هنرنمایی کند. نصیریان با این نقش‌آفرینی شگرف موفق شد رسالت خود در عرصه تئاتر را به سینما منتقل کرده و به‌همراه پنج چهره برجسته دیگر، استانداردهای جهانی بازیگری را در سینمای ایران ارتقا دهد.
نصیریان در طول این سال‌ها همواره تصمیمات دقیقی اتخاذ کرده و از دام فریبندگی دستمزدهای بالا و حضور در آثار کم‌مایه دوری جسته است. او هیچ‌گاه گرفتار روابط و فشارهای رایج این صنعت نشد.
اگر فقط به کارنامه سینمایی نصیریان نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که او در حداقل ۲۰ فیلم کالت تاریخ سینمای ایران نقش‌آفرینی کرده است که این خود رکوردی برجسته در کارنامه حرفه‌ای او به حساب می‌آید.
در سینمای ایران، که همواره پشتوانه‌ای به‌وسیع‌تر برای ستارگان جوان دارد، نصیریان به‌طور مداوم ستاره باقی ماند و هر ساله پیشنهادهای زیادی برای بازیگری دریافت کرد. او همانند بسیاری از هم‌نسلان خود، هیچ‌گاه به مهره‌ای تکراری با نقش‌های کلیشه‌ای تبدیل نشد و توانست در سال‌های اخیر، تجربیات جدیدی را در سینما به دست آورد.
نکته قابل توجه این است که مسیر فکری و هنری نصیریان که از دهه ۳۰ آغاز شده بود، اکنون همچنان ادامه دارد. خداحافظی او از این عرصه امروز به بمب خبری شوکه‌کننده‌ای تبدیل شده است. نصیریان تنها یک بازیگر نبود، بلکه یک تفکر مدرن در سپهر فرهنگ ایران به شمار می‌رفت. او در سینما و تئاتر تئوریسین برجسته‌ای بود، با موسیقی آشنایی عمیق داشت و در حوزه ادبیات، خود را در سطح یک حافظ‌شناس مطرح کرده بود. پرسشی که مطرح می‌شود این است: از سال ۱۳۲۷ که سینمای ایران به بازیگران خود شکل داد، چند تفکر چنین عمیق و جامع در این سطح به ظهور رسیده است؟
این امر برای هر بازیگر یک سعادت است که ۷ دهه در اوج باقی بماند و در انتها نیز در اوج خداحافظی کند. بزرگداشت‌ها و یادواره‌های متوالی که در این سال‌ها برای او برگزار شده، در عصر فراموشی و بی‌توجهی، نشان از اهمیت این نگاه و هنر برای مردم ایران دارد. خداحافظی در اوج افتخار است، اما از دست دادن این تفکر سترگ و فقدان جانشینی شایسته برای این سبک رفتاری، قطعاً یک فقدان بزرگ و غیرقابل جبران خواهد بود.
منبع: ایرنا