نقد سریال سووشون | سیاوش در آتش
اختصاصی سلام سینما - فاطمه فریدن: سریال سووشون بر اساس رمان «سووشون» نوشته سیمین دانشور از پیشگامان داستان‌نویسیِ زنانه در ایران ساخته شده است. رمانی خواندنی و گیرا که پس از چندین دهه اکنون شکلی دراماتیک یافته و در قالب تصویری از گذشته تاریخی سرزمین ایران به نمایش درآمده است.
بیشتر بخوانید:
به بهانه عرضه قسمت اول سریال سووشون؛ 5 اقتباس مهم سینما و تلویزیون ایران از رمان‌های معاصر
خلاصه داستان سووشون
داستان کلی سریال طی دهه بیست (۱۳۲٠) پس از جنگ جهانی دوم و حضور متفقین در شهر شیراز شکل می‌گیرد. دوره‌ای که مبارزه با استعمارگران انگلیسی عملی جدی و وطن‌پرستانه به حساب می‌آید. ماجرا در قسمت اول با جشن عروسی دختر حاکم شهر و مقابله دو جناح فکری سیاسی آغاز می‌شود. این نکته عاملی جهت ایجاد غائله‌های آتی می‌شود که زری (بهنوش طباطبایی) و یوسف نیز در آن سهم دارند. یوسف (میلاد کی‌مرام) از سرشناسان و زمین‌داران شهر است که حاضر به ارائه درآمد مازاد زمین‌هایش به انگلیسی‌ها نمی‌شود. این تصمیم یوسف در قسمت دوم عمق بیشتری به داستان می‌بخشد. زمانی که خان کاکا (سام درخشانی) به خانه‌شان می‌آید و او را به همراهی محافظه‌کارانه با انگلیسی‌ها در مساله زمین‌ها ترغیب می‌کند. یوسف در شمایل مردی عدالت‌خواه همچنان تن به چنین کاری نمی‌دهد و این نکته زری را که شب گذشته کابوس‌هایی پیاپی دیده است، بیشتر دچار نگرانی می‌کند. یوسف درحقیقت ساحتی دراماتیزه شده از سیاوش اسطوره‌ای است که در آتش دروغ‌ها و پلیدی‌ها می‌سوزد تا روزی که حقیقت آشکار شود. یوسف در وجهی تمثیلی مانعی بزرگ بر مسیر سودابه‌های فتنه‌گر و مردافکن است.
روایتی تاریخی از زیستِ زنانه
زنان در آثار نرگس آبیار اغلب نقشی محوری و اثرگذار دارند. آبیار در فیلم‌ها و سریال‌هایی که پیش از این کارگردانی کرده بود نیز مرکزیت داستان را بر عملکرد آنان نهاده بود. آثار مختلف این کارگردان بخشی از زیسته زنانِ طبقات مختلف جامعه را هویدا می‌کند. زنانی که گاهی هم‌پای مردان در برهه‌های مختلف زندگی ایستادگی کرده‌اند. آبیار تلاش می‌کند به زبان تصویر ناگفته‌های ذهن زنان و رنج‌هایی که در طول تاریخ متحمل شده‌اند را نمایش دهد. زری به عنوان شخصیت اصلی و راوی داستان در همه صحنه‌ها حضور دارد. این زن در قسمت اول بخش‌هایی از زندگی‌اش را تعریف می‌کند که به صورت فلاش‌بک در سکانس‌های متعدد و طولانی دیده می‌شود. این زن یک راویِ تمام‌عیار است که مانند یک دوربین سیار وظیفه ضبط جزئیات وقایع و اثرات مخرب رفتارهای انسانی را بر عهده دارد.
سودابه با بازی آزاده صمدی نیز یکی از عناصر دارای جذابیتِ داستان است. سودابه آن‌طور که درباره‌اش نقل می‌شود، شخصیتی مرموز است که تلویحا رازی را در بطن ماجرا می‌پروراند. این شخصیت هرچند در رمان اصلی نقشی پررنگ ندارد اما در داستان این سریال وجهی نمایشی یافته است.
عمه فاطمه با بازی درخشان فرشته صدر عرفایی یکی دیگر از تکیه‌گاه‌های اصلی روایت دراماتیک در «سووشون» است. زنی به‌ظاهر گوشه‌نشین اما درواقع همه‌چیز دان و فکور که راهنمای بسیار مناسبی برای هدایت افکار زری و دیگر شخصیت‌ها است.
وفادار به رمان سیمین
مقایسه کلی میان رمان و فیلمنامه سریال نشان می‌دهد که آبیار بر اصالت متن وفادار مانده است. در رمان دانشور نیز محوریت ماجرا بر عهده زنی است که طی دورانی کوتاه دچار تحول روحی و فکری می‌شود. زنی که ابتدا با افکاری سطحی و عوامانه شناخته می‌شود و به‌تدریج می‌کوشد اندیشه‌ای نو را درونش پرورش دهد. این زن تحت‌تاثیر افکار میهن‌پرستانه و عدالت‌طلبانه همسرش است و علاقه دارد تبدیل به زنی با ویژگی‌های عقیدتی جدید شود. همان‌گونه که در داستان بلند «سووشون» نیز با چنین استحاله شخصیتی روبرو می‌شویم.
آبیار به واسطه سبک روایی خاصی که دارد همواره مرزی میان واقعیت و خیال ترسیم می‌کند. موقعیت‌هایی که در رویاهای ذهنی کاراکترها به‌وضوح مشخص است. این مرز غالبا تعیین می‌کند که تا چه حد فرم بصری و طراحی صحنه بر محتوای داستانی چیره می‌شود و داستان تحت لوای آن قرار می‌گیرد. با وجود آن، عمده‌ترین مشکل داستانی که او در این سریال خلق کرده، ضرباهنگ کند و گاه پرگوییِ شخصیت‌ها است. داستانی که با تغییر ریتم می‌توانست جذاب‌تر و پرمایه به نظر رسد و فضاهای خالی در داستان‌گویی را پر کند.
