نقد و بررسی فیلم ارتفاع پست 

منتقد و تحلیلگر:مهیار محمد ملکی

#مهیارمحمدملکی 

در ابتدا اجازه بدهید قبل هر چیز عرض کنم که اساسا یک فیلم خوب دارای چه پارامتر های برجسته ایست و چه شاخص هایی را در بر میگیرد ؟

برای پاسخگویی به این سوال بد نیست کمی به عقب تر برگردیم و اثار سینمای داخلی و خارجی را یک به یک ،مروری گذرا داشته باشیم 

بعد از این نگاه  مختصر، خواهیم دانست که یک اثر موفق ان است که در وهله اول به اصالت درست خود یعنی سرگرمی پایبند باشد و ضمنا در زیر لایه فرا متنی خود ما را با مفاهیم و اهداف سازنده ان  اثر آشنا سازد

 بدین ترتیب قرار است اینگونه یک اثر موفق و در خور جلوه کند که سرگرمی به عنوان یک عنصر اصلی همیشه حضور داشته باشد در ادامه مفاهیم ارزشی پروژه در لایه های زیرین بدون هیچ ذوق زدگی یا حتی فهم روشن مخاطب به او القا گردد 

در این بین نماد گرایی یکی از عناصر زشتیست که امکان بروز دارد این  عنصر به  اجبار از فلسفه وارد مدیوم سینما گشته است که بنده به شخصه با ان مخالفم 

با همه این تفاسیر وقتی نگاهی به ارتفاع پست ساخته دهه هشتاد جناب حاتمی کیا میاندازیم مشاهده میکنیم که اتفاقا در هر دو قسمت به عملکرد مناسبی داشته   است این بدین معناست که از یک طرف با یک تریلر بزن بکش هیجانی اکشن طرف حساب هستیم که تا قبل از ان در سینمای ان دوره بی سابقه بوده است و از یک طرف ایشان تمامی دغدغه های شخصی خودشان را از حیث جنگ و فضای ملتهب بعد از ان ،در دل کار خود گنجانده است 

قبل از ورود به مفاهیم زیر لایه ای کار باید به عرض برسانم که علیرغم کوچک بودن پروداکشن تولید از نظر تنوع لوکیشن و یا هزینه ساخت ،تمامی عناصری که به فهم و درک کارگردان از ویژگی های ساختاری یک اثر مربوط میشود به بهترین شکل و با وسواس خاصی ظاهر گشته است 

بازیگران فرقی نمیکند فرعی یا اصلی باشند همگی به نحو احسنت نقش خود را مقابل دوربین ایفا کرده اند 

از رضا شفیعی جم که ما او را با کمدی های نود قسمتی شبانه میشناسیم بگیر  تا حمید فرخ نژاد که قرار است به عنوان پرسوناژاصلی حرف ها و دغدغه های جدی حاتمی کیا را در حد و اندازه دهانش به زبان بیاورد 

در بحث فیلمبرداری  اگر چه زاویه دید قصه دانای کل میباشد اما هر جا دوربین در پی او وی شخص خاصی  قرار گرفته است ما با حرکات  دوربین همراه شده ایم و به نوعی حال و حس ان کاراکتر را به خوبی درک کرده ایم بدین ترتیب در هیچ کجای قصه ما شاهد غفلت یا دوری از ویژگی های شخصی کاراکتر ها یا همان شخصیت پردازی توسط حاتمی کیا نیستیم 

نکته جالب توجه ان است که دستپخت دو نفره حاتمی کیا و فرهادی در بحث نگارش فیلمنامه بسیار جذاب و خوش طعم از اب در امده است و این نشان میدهد که این همکاری دو نفره چقدر میتواند در تاریخ سینمای کشور ما تاثیر گزار باشد 

وقتی وارد مفاهیم ارزشی پروژه میشویم مشاهده میکنید که ما با چهار بزنگاه طرف هستیم 

بزنگاه اول همان دقایق ابتدایی کار است که حاتمی کیا و فرهادی با یک شیرینی خاص در دیالوگ نویسی میزانی از کمدی را به دل کار القا میکنند که این میزان بعدا کنترل میشود و از یک حدی فراتر نمیرود  همین موضوع باعث جلب نظر مخاطب و دقت بیشتر  آنها  به بحث شخصیت پردازی کاراکتر ها میگردد ماحصل همه موارد ذکر شده همذات پنداری صحیح میباشد

بزنگاه دوم همان زمانیست که مردی از خطه جنوب کنترل هواپیمای مسافر بری را به دست میگیرد  و یکی از محافظین پرواز را تسلیم میکند این در حالیست که هنوز محافظ دوم پیدا نیست 

در اینجا ما با دو دسته مخاطب طرف هستیم عده ای تمام نظرشون پی تعلیق به وجود امده از حیث شناسایی محافظ دوم پرواز میگذرد و عده ای دیگر  نظرشان جلب مباحث زیر ساختی کار میگردد

با نگاهی که حاتمی کیا از جنگ دارد قطعا میتوان اینگونه باور داشت که این هواپیما حکم خاک کشورمان را دارد و مسافرین داخل ان مردم کشورمان با سلیقه های فکری متفاوت میباشند 

نکته اول وجه پروازی کار است اینکه فرهادی و ایشان برهه ای از تاریخ کشورمان را روایت میکنند که بین زمین و هوا است 

در ادامه میبینیم که این دو بزرگوار از عنصر خانواده یاد میکنند که در اینجا میتوان این میزان نسبی همبستگی بین قاسم و فامیل هایش ناشی از   باور و پذیرش ما نسبت به همدیگر در جامعه پیش رو دانست

همین کافیست تا حاتمی کیا و فرهادی با اضافه کردن چند دیالوگ شنیدنی از جانب قاسم زنگ خطر را در گوش مخاطب خود  روشن کنند که ایشان قطع به یقین به دنبال انتقام از شخص یا فرد نیست بلکه طرف حسابش جامعه ایست که او و خانواده اش را در اقلیت قرار داده است  به نوعی میتواند قاسم نقش یک انقلابی را داشته باشد که به دنبال سرنگونی نظام است و از اساس این ساختار را نه از سر دلخوشی بلکه جبر روزگارباور ندارد همین امر باعث میگردد که این شخص موافقان یا مخالفانی را درلیست مسافرین پرواز داشته باشد 

یادمان نرود که همه این شلوغ کاری ها

در سایه یک بلبشوی عظیم و یک رهبری نصفه نیمه شکل میگیرد رهبری ای که به دنبال احقاق حق خود و خانواده اش است

محافظ اول پرواز نماینده جناح راست کشور میباشد منتها جناح راستی که کمی در ویژگی های ساختاری ان اغراق گشته است و انها را تندرو به معنای فدایی برای نظام و اصالت جمهوریت اسلامی کشور نشان میدهد برای همین میبینیم که وی برای سرکوب شخص مخالف از هیچ خشونتی سر باز نمیزند 

نکته مهم و جالب توجه دیگر ان است  که هدف هواپیما ربا چیست ؟

قاسم میخواهد به قیمت نجات خود و خانواده اش و یا ارامش انها بخشی از خاک کشورش را به یک کشور عربی واگذار کند 

بزنگاه سوم زمانی اغاز میشود  که محافظ دوم بعد از یک غافلگیری  به مخاطب شناسانده میشود و در نتیجه انها مجددا  کنترل پرواز را به دست میگیرند لازم به ذکر است با همه اتفاقات پیش امده هنوز انقلاب به شکل مردمی اش به وقوع نپیوسته است  وفقط ما بگیر و ببند های قبل و بعد از ان را مشاهده میکنیم 

محافظ دوم نسبت به محافظ اول در بحث شخصیت پردازی معتدل تر رفتار میکند و در دیالوگ هایی به محافظ اول یاد اور میشود که الا ن وقتش نیست و این مردم را تحریک نکن  بدین ترتیب پر واضح است که این شخص نماینده به حق جناح اصلاح طلب کشور میباشد 

برای همین وی چندین بار با نگاه خاصی که به قضیه هواپیما ربایی دارد مردم را دعوت به ارامش میکند و به انها گوشزد میکند که از انها دفاع میکند به شرط اینکه اوضاع به  روز اول برگردد 

اما واقعیت ان است که برگشتی در کار نیست 

بزنگاه چهارم همان زمانیست که انقلاب به وقوع میپیوندد و قاسم که به تازگی از بند، رهایی پیدا کرده است تصویری از وضعیت اشفته مسافرین داخل هواپیما و محافظین مشاهده میکند این موضوع دلالت بر عواقب جریانات انقلابی بدون پشتیوانه منطقی دارد 

همه این موارد را با سقوط هواپیما در ناکجا اباد ترکیب کنید 

برای همین زمانی  که همگی بعد از سقوط  فضای بیرونی پنجره های هواپیما را نظاره میکنند هر شخصی با زاویه دید خودش ان چیزی که تصور میکند و یا انتظار دارد را میبیند 

بدین ترتیب کشور طی یک جریان انقلابی سقوط میکند و این تنها جنگیست که نه برنده دارد نه بازنده .

جمع بندی پایانی:

ارتفاع پست جز اثار درخشان پرونده کاری جناب حاتمی کیا به شمار میاید اثری که هنوز هم تماشایش تازگی دارد و جالب توجه است 

نمره ارزشیابی از ده :۹ 

منتقد و تحلیلگر:مهیار محمد ملکی

#مهیارمحمدملکی