مرورری بر کارنامه کاری پیمان معادی | پرستیژ ایرانی آمریکایی آقای خاص

پیمان معادی کارش در سینما را با فیلمنامه نویسی آغاز کرد. نوشتن فیلمنامه برای فیلم‌های عامه پسندی مثل «کما»، «شام عروسی»، «عطش» و «کافه ستاره» برای هیچ نویسنده‌ای دستاورد بزرگی به حساب نمی‌آید. اما در همین فیلم‌های عامه پسند هم می‌شد ردپای یک جور تشخص و تلاش برای متفاوت بودن را مشاهده کرد. شاید هرکس دیگری بود با توجه به موفقیت و فروش مطلوب فیلم‌هایی که فیلمنامه آن‌ها به او تعلق داشت، مسیر مطمئن را انتخاب می‌کرد و تلاش می‌کرد با نوشتن و ساختن فیلم‌هایی در همین حد و اندازه و قد و قواره خیلی زود به پول و شهرت و یک جایگاه تثبیت شده برسد.

اما معادی برای خودش مسیر دیگری را انتخاب کرده بود. مسیری که قرار نبود به راحتی به موفقیت برسد. به همین خاطر بود که خیلی زود سراغ ساخت فیلم رفت و فیلم کوتاه «ماتیک» را ساخت تا بتواند کارگردان شود و خودش کنترل اوضاع را در دست بگیرد. معادی آرزوهای بزرگی در سر داشت. نمی‌خواست در چهارچوب خاصی محدود بماند. برای همین به عنوان نویسنده موفق فیلم‌های پرفروش بسنده نکرد و همه تلاشش را کرد تا از مسیری سخت به ماندگاری برسد.

پیمان معادی؛ یک کشف تازه

زمانی که اصغر فرهادی برای ساخت «درباره الی...» اقدام کرد همه منتظر و کنجکاو بودند تا ببینند این کارگردان خوش قریحه سینمای ایران چه کسانی را برای بازی در فیلمش انتخاب می‌کند. لیست بازیگران فیلم که بیرون آمد، دو نام بیشتر از همه کنجکاوی‌ها را برانگیخت؛ مانی حقیقی و پیمان معادی. اولی یک کارگردان و نویسنده روشنفکر بود که از خانواده‌ای بزرگ و اسم و رسم دار به سینمای ایران آمده بود و دومی نویسنده‌ای بود که عمده فعالیتش در نگارش فیلمنامه‌ برای سینمای عامه پسند ایران خلاصه می‌شد. سوالی که بعد از مواجهه با اسم این دو نفر در لیست بازیگران «درباره الی...» به ذهن تماشاگر ایرانی خطور کرد این بود که نتیجه کار حقیقی و معادی در فیلمی که سایر بازیگران آن از بازیگران حرفه‌ای و مشهور سینمای ایران هستند چه خواهد بود؟ باید پذیرفت که اصغر فرهادی با انتخاب مانی حقیقی و پیمان معادی ریسک بزرگی انجام داد. «درباره الی...» فیلم جمع است.

همه بازیگران فیلم به یک اندازه در پیشبرد درام پرتنش فیلم نقش دارند. اگر یکی از بازیگران موفق نمی‌شد به درستی نقش خود را بازی کند کلیت فیلم از دست می‌رفت. اما مانی حقیقی و پیمان معادی نه تنها برای فیلم کم نگذاشتند بلکه هر دو از موفق ترین بازیگران تیم بازیگری «درباره الی...» برای انتقال حس تشویش و اضطراب فیلم فرهادی بودند. لحظه‌ای که امیر در فیلم سپیده را کتک می‌زند حقیقی درخشش یک بازیگر حرفه‌ای را دارد و معادی هم توانسته با حفظ یک دستی بازی خود در تمام طول فیلم به کاراکتر عقل گرا پیمان ابعاد متفاوتی ببخشد. «درباره الی...» از جنبه‌های مختلفی بر سینمای ایران تاثیر گذاشت و تبدیل به یکی از مهم ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران شد. اما فارغ از جنبه‌های فرمی و مضمونی فیلم این بازی‌های درخشان «درباره الی...» بود که باعث ماندگاری آن شد.

«جدایی نادر از سیمین»؛ آغاز جهانی شدن

موفقیت در «درباره الی...» باعث شد که همه از منتقد و تماشاگر تا کارگردان و تهیه کننده پیمان معادی را به عنوان یک بازیگر جدی بگیرند. معادی با بازی در «درباره الی...» نشان داد چه توانایی بالایی در بازیگری دارد و همین توانایی بالا بود که اصغر فرهادی را مجاب کرد برای بازی در نقش شخصیت اصلی «جدایی نادر از سیمین» مجدداً سراغ پیمان معادی برود. اگر برخی از افراد احساس می‌کردند «درباره الی...» صرفاً یک اتفاق در کارنامه کاری پیمان معادی است با «جدایی نادر از سیمین» مطمئن شدند بازیگر بزرگی در سینمای ایران ظهور کرده است. اما «جدایی نادر از سیمین» با موفقیت‌های پرتعداد جهانی که به دست آورد معادی را در سراسر جهان به شهرت رساند.

نتیجه این شهرت حضور در تعدادی فیلم، سریال و مینی سریال مشهور بود که باعث شد بعد از مدت‌ها یک بازیگر ایرانی بدون این که نیاز باشد از کشور مهاجرت کند در آثار مهم سینمای غرب بازی کند. اما معادی فروتنانه و هوشمندانه به حضور در سینمای ایران ادامه داد. هم آثار قابل تاملی مانند «برف روی کاج‌ها» و «بمب: یک داستان عاشقانه» را کارگردانی کرد و هم در فیلم‌های کارگردانان مختلف بازی کرد. کارگردانانی که به لحاظ جهان بینی و سبک و شیوه فیلمسازی ارتباطی چندانی با یک دیگر ندارند. حضور در فیلم‌های این کارگردانان نشان می‌داد معادی بدون جهت گیری خاصی و با آغوش باز از پیشنهادات مختلف استقبال می‌کند که همین موضوع بیانگر نگاه درست او به سینما است.

حضوری آهسته و پیوسته

اما فارغ از توانایی‌های فردی بالای بازیگری معادی چه چیزی باعث شده او تبدیل به یکی از بازیگران مهم و معتبر سینمای ایران شود؟ معادی به خوبی متوجه شده برای ماندگار شدن در سینمای ایران نیازی ندارد که حضوری دائمی بر پرده سینما داشته باشد. او حضوری آهسته و پیوسته در سینما داشته و همیشه کیفیت را بر کمیت ترجیح داده است. برای همین هم هست که در کارنامه معادی کمتر فیلم بد به چشم می‌خورد. اما جدای از این موضوع تنوع نقش‌های معادی است که از او بازیگر متفاوتی ساخته است. قادر مولان پور «درخت گردو» ارتباطی به مرتضی «ابد و یک روز» ندارد.

همانطور که سرگرد صمد مجیدی «متری شیش و نیم» شباهتی به منوچهر «برادران لیلا» ندارد. اما پشت همه این نقش‌ها بازیگری حضور دارد که کیفیت خود را به نقش تحمیل می‌کند. بازیگری که می‌داند مرز باریک خیر و شر و اخلاق و بی اخلاقی کجاست و به دلیل همین دانستن و تسلط است که می‌تواند شخصیت‌های خاکستری را خوب و درست و به اندازه از کار در بیاورد. از فیلم‌های پیمان معادی می‌توان تک صحنه‌های درخشان فراوانی بیرون کشید که بیان گر توانایی بالای او در بازیگری است.

سکانس مجادله کلامی‌اش با نوید محمدزاده در «ابد و یک روز»، سکانسی که خبر مرگ همسرش را می‌شنود در «درخت گردو»، سکانس دعوایش با مریلا زارعی در «درباره الی...» و سکانس بازسازی صحنه هل دادن زن خدمتکار در «جدایی نادر از سیمین». همه این سکانس‌ها، سکانس‌های درخشانی هستند که یک بازیگر با تکیه بر توانایی درونی‌اش آن را بازی کرده است. بازیگری که بیش و پیش از هر چیز صبر کردن برای یک انتخاب درست را به خوبی یاد گرفته است.

نویسنده | مازیار وکیلی