نگاهی به ورود فیلم‌های خارجی به سینماهای ایران

چند وقتی است که اکران فیلم های خارجی در سینماها قوت گرفته است و حالا گویا به تصویب قانونی­ اش نزدیک شده است. این مسئله از چند زاویه قابل بررسی است. نخست چرایی رویکرد به سمت پخش فیلم­های خارجی است. با نگاهی به فروش و آمار مخاطبان این روزهای سینما و موج سینمادارانی که اگر کمک دولت و درآمد زایی از طرق دیگر همچون کافه و مراسمات نباشد به مرز ورشکستگی رسیده ­اند خود اولین گواه است تا تلاشی برای زنده ماندن سالن­ هایشان و سینما در سر داشته باشند. بگذریم که خیلی از سینماها تغییر کاربری دادند و به صورت کلی صورت مسئله را پاک کردند.

حال سینما داری که نمی­خواهد یا نمی­تواند سینمایش را تغییر کاربری دهد و نه دخل و خرجش با شرایط فعلی می­خواند ناگزیر دست به هر انتخابی خواهد زد تا به حیات فرهنگی خود ادامه دهد. یکی از راهکارهای فعلی سینما نمایش فیلم­های معتبر خارجی و روز دنیاست تا شاید مخاطبی که سال­هاست از سینمای زجرآور و تکراری ایرانی به تحریم سینما پرداخته، پایش به سالن­ها باز شود و گیشه­ ها رونق یابند. این فشار مالی تا حدی است که ارگان­های دولتی صاحب سینما هم مثل حوزه هنری آمادگی خود را برای اکران فیلم های خارجی اعلام کرده­اند.

از نظر دیگری نیز قطع امید از سینمای داخلی مطرح است. یعنی سینمای سیاه نما و ضد اخلاقی این روزهای ایران برخی از مسئولان را به این فکر واداشته که خیلی از فیلم­های خارجی و غیرایرانی مضامین­ شان قابل پخش­ تر و اخلاقی­ تر از اکران سینمای ایران است. انبوه فیلم های توقیفی این سال ها موید همین ادعاست. از طرف دیگر پخش این فیلم ها دردسر کمتری نیز از لحاظ حواشی که سینمای ایران هر روزه با آن دست و پنجه نرم می­کند، به دنبال خواهد داشت.

از طرف دیگر گرایش عجیب و بیش از حد سینماگران جوان به سمت سینمای جشنواره­ ای و شبه روشنفکری بلای جان گیشه­ ها شده است. نکته جالب اینجاست که دولت برای حمایت و دیده شدن این دسته فیلم­ها گروه هنر و تجربه را تاسیس کرد تا آن­ها را مدیریت کند. غافل از اینکه این سیاست موجب شده تا شاهد انبوهی از فیلم های هنری جشنواره ­ای باشیم که اساسا مخاطب عام را در هیچ کجای محاسباتش لحاظ نکرده است. حالا این حاشیه پررنگ تر از متن شده و حال و روز گیشه ­ها را به مرز ورشکستگی انداخته است. این دو جنبه موجب شده تا مجموعه سینما را به سمت ارائه گزینه اکران فیلم­های خارجی ببرد.

در بخش بعد، حال باید بررسی کرد و دید با فرض اکران این فیلم­ها چه باید­ها و نبایدهایی را در آن لحاظ کرد. در اولین اقدام طبیعتا مجموعه سینمایی باید به سمت پخش فیلم­های جذاب سینمای جهان برود. در مرحله اول مسئله ضوابط و معذورات پخش پیش می­آید. نکته­ای که قطعا فردا روز محل مناقشات آن دست آدم­ هاییست که این روزها خیلی این در و آن در می زنند تا اکران فیلم های خارجی صورت گیرد. 

مسئله­ی دیگری که باید به آن پرداخت این است که بعد از این اکران­ها قرار است چه بر سر سینمای داخلی بیاید. مدافعان این طرح داعیه دارند که با حضور فیلم­های خارجی و فروش بالا و رونق سینماها (با فرض اینکه "ان قلت"ی نباشد) سینما گران ایرانی مجبور می­شوند سطح سینمای خود را ارتقا داده و فیلم­های با کیفیت­تری بسازند تا بتوانند رنگ اکران را به خود ببینند. یعنی در واقع قرار است یک رقابت مثبتی از لحاظ کیفیت به وجود آید که در صورت بروز چنین رخدادی سینمای ایران رو به جلو خواهد رفت. 

مخالفان اما معتقدند در زمانی که ما در حال حاضر مشکل کمبود سینما برای اکران فیلم­های ایرانی داریم، چرا باید بخشی از اکران را نیز به فیلم­های خارجی بدهیم و عرصه را بر خود تنگ­تر کنیم و این را صدمه شدید به سینمای داخلی می­دانند و این طرح را نابود کننده سینمای ملی می­بینند. 

اما اگر بخواهیم این دو نظر را بررسی کنیم خواهیم دید دسته اول بسیار خوشبینانه به قضیه نگاه می­کنند. آنچه از حال و روز سینمای ایران پیداست با پخش فیلم­های خارجی بعید به نظر می رسد اتفاق خاصی در روند بهبود فیلم­سازی داخلی رخ دهد به غیر از چند به روز رسانی در تکنولوژی سینماگران که آن هم به صورت محدود و جزیره­ای خواهد بود. چرا که مشکل سینمای ایران، این سینمای وابسته دولتی و غیر مولد، بنیادی­تر از این حرف­هاست.

نگاه دسته مخالف هم خیلی غیرکارشناسانه و بدبینانه است. تازه یک تناقض آشکاری در استدلال این دسته وجود دارد.  چگونه می­شود در عین حالیکه سالن برای اکران کم داریم اما فیلم ها نمی­فروشند نه اینکه سالن گیر نمی­آورند چون همان سالن­هایی که دارند نیز بعضا با یک دهم گیشه می­فروشد و سینما ها خالی فیلم پخش می­کند. البته این حرف کاملا درست است که کشور ما سالن سینما بسیار کم دارد و از این لحاظ فقیر است اما مشکل امروز اکران کمبود سینما نیست. سینما اگر فروش مناسبی داشته باشد، خودِ سرمایه گذاران به سمت ساخت سینما روی­خواهندآورد. 

اما اتفاقی که با اکران فیلم های خارجی پیش­ بینی می­شود رخ دهد نه سینما را بدبخت می­کند و نه آن را ارتقاء چندانی خواهد داد. شاید به مدت محدودی با پخش فیلم­های قابل قبول جهانی به صورت تب­وار کمی گیشه­ی سینماها رونق بگیرد اما اینکه انتظار معجزه گونه از آن داشته باشیم جز پنبه دانه چیز دیگری نیست. نکته قابل توجه اینجاست فیلم های خارجی که قابلیت پخش و اکران خوبی داشته باشند هم از محدوده 10 فیلم فراتر نخواهد رفت و این به اکران سینمای داخل هم ضربه خاصی نمیزند.

اکران فیلم های خارجی از این حیث که قدرت انتخاب تماشاگر ایرانی را بالا می­برد و ممکن است او را از ورطه انتخاب بین دو فیلم جشنواره ای و کمدی سخیف فراتر ببرد، می­تواند به فال نیک گرفته شود و با اعمال ضوابط رسمی کشور از آن استقبال کرد.