این همه مافیا | نگاهی به رئالیتی شوهای پلتفرم های مختلف
اختصاصی سلام سینما - رئالیتی‌شوهای مسابقه‌ای از جمله تولیدات پرطرف‌دار این روزهای شبکه نمایش خانگی و تلویزیون هستند و محبوبیت آنها به‌قدری است که می‌بینیم در همه پلتفرم‌های گوناگون موج مشابهی از ساخت برنامه‌های رئالیتی شو به راه افتاده است.
در میان همهٔ رئالیتی‌شوهای این چند سال اخیر اما آن‌هایی که بر اساس بازی مافیا ساخته شده یا با اقتباس از کلیت مافیا یک بازی با نقش‌های پنهان را روایت کرده‌اند، محبوبیت بیشتری داشته‌اند. بازی مافیا در دو سال گذشته چنان در بطن جامعه ترند بوده که در هر کافه، پارک، محل کار یا فضاهای عمومی می‌توان افرادی را پیدا کرد که سرشان را با آن گرم کرده باشند.
قطعاً رئالیتی‌شوهای پرشمار مافیایی عامل مهمی در همه‌گیری این‌چنینی بازی مافیا در این مدت بوده‌اند. خصوصاً که الان نسخه اینترنتی این بازی‌ها با اپلیکیشن هم برای مخاطبان تدارک‌دیده‌شده و حتی با کسب امتیاز بالا در آن قادر خواهید بود در کنار بازیکن‌ها یا بازیگران محبوبتان بنشینید و مافیا بازی کنید.
هرچند از منظر دیگر این نکته هم قابل‌بررسی خواهد بود که در نهایت رشد قارچ‌گونه برنامه‌های این چنینی تا چه مدت نزد مخاطبان خریدار خواهد داشت. باید این نکته مهم را در نظر گرفت که تعداد فزایندهٔ این رئالیتی شوهای مافیایی به‌راحتی می‌تواند تماشاگر را دل‌زده هم بکند. در حال حاضر تقریباً همه پلتفرم‌ها به جز نماوا یک یا دو بازی مافیایی در حال پخش دارند. آماری که غیرمنطقی، حباب گونه و بگی نگی بامزه به نظر می‌رسد.
بگذارید در مسیر میسر شدهٔ رئالیتی‌شوها، به یک نام مهم اشاره کنیم. کارگردانی که با ساخت اولین برنامه‌های این چنینی در شبکه نمایش خانگی و پرداخت اولین مجموعهٔ بازی مافیا، رونق ویژه‌ای به شبکه نمایش خانگی داد؛ سعید ابوطالب. کارگردانی که با سابقهٔ نمایندگی مجلس شورای اسلامی، «شام ایرانی» و «رالی ایرانی» را در وهلهٔ اول ساخت و بعد به سراغ بازی‌های نقش مخفی آمد.
در ادامه یادداشت بازی‌های نقش مخفی مهم و مطرح را مرور خواهیم کرد.
عاقبت آخرین سریال کیانوش عیاری چه می شود؟
شبهای مافیا نسخه اول
پلتفرم: فیلیمو
گرداننده: کامبیز دیرباز/ محمدرضا علیمردانی
نقش‌های متفاوت: شهردار/ خواب‌گرد/ جان‌سخت/ فروشنده
بازیکنان مهم: حامد آهنگی/ مجید واشقانی/ امیرعلی نبویان/ بهاره افشاری
قانون کلی:
در بازی «شبهای مافیا» بازیکنان به دودسته اکثریت شهروند و اقلیت مافیا تقسیم می‌شوند. بازی در دو بخش شب و روز می‌گذرد. هدف شهروندان در دست‌گرفتن شهر و پاک‌سازی آن از مافیاست و مافیا هم با ازبین‌بردن اکثریت شهری، وقتی با کشتن شهروندان در شب تعدادشان را با خود برابر کند، برنده بازی شده است.
روزها همه نقش شهروند را بازی می‌کنند و در فرایند اتهام‌زنی دفاع و رأی‌گیری تلاش می‌کنند مافیا را کشف و با اکثریت آرا از شهر بیرون نماید. هر روز پس گفتگو با رأی‌گیری دور اول بازیکنانی که بیشترین رأی اتهام را دریافت کرده‌اند از خود دفاع می‌کنند، و با رأی‌گیری دور دوم یک نفر از بازی خارج می‌شود. شب‌ها هم زمان مافیا برای بیرون‌کردن شهروندان از بازی است.
نکته مثبت:
نسخهٔ اول «شبهای مافیا» در سال ۱۳۹۹ توسط سعید ابوطالب در پلتفرم فیلیمو ساخته و با استقبال گسترده مخاطبان روبه‌رو شد. این استقبال ویژه و ادامه‌دار از مافیا مهم‌ترین نکته‌ای بود که ابوطالب توانسته بود به زمین‌بازی بیاورد. انتخاب بازیکنانی با کیفیت‌های مختلف بازی، جاانداختن اصطلاحات خاص مربوط به بازی در میان مخاطبان و هیجان زیادی که در ساخت و تدوین مجموعه برای تماشاگران تدارک دیده می‌شد، مهم‌ترین نکات مثبت اولین شبهای مافیا بود.
ضمن اینکه ابوطالب به‌درستی پیش‌بینی کرد که بعد از چند فصل ممکن است بازی تکراری و کسل‌کننده شود و بنابراین در فصل‌های بعدی مادام با اضافه‌کردن نقش‌ها و طراحی کاراکترهای جدید جذابیت و تازگی مجموعه‌اش را حفظ می‌کرد.
نکته منفی: در آخرین فصل حضور سعید ابوطالب به‌عنوان کارگردان «شبهای مافیا»، ادعای جدی تقلب در بازی مطرح شد که نکتهٔ بسیاری برای یک مسابقهٔ مستند بود. احتمالاً این اتفاق در جدایی ابوطالب از فیلیمو هم بی‌تأثیر نبود.
قسمت‌های جنجالی: در فینال فینالیست‌ها حامد آهنگی نقش خودش را افشا کرد و کیک انضباطی شد. بعد از بازی او در یک استوری گفت که در بازی تقلب شده. او به شرح جزئیات این تقلب‌ها پرداخت و بعد از او چند بازیکن دیگر، مانند حسین مهری هم تقلب‌ها را تأیید کردند. این جنجالی‌ترین قسمت مافیا بعد از بیش از چهارفصل بود.
در یکی از قسمت‌ها امیرعلی نبویان که از بهترین بازیکنان این بازی است، درحالی‌که به‌عنوان حرفه‌ای در دو شب اول بازی، دو مافیا بیرون داده بود، در دست‌های بعدی مورد اتهام قرار گرفت و در جایگاه سیاه بازی به دفاعیه آمد.
شبهای مافیا نسخه زودیاک
پلتفرم: فیلیمو
کارگردان: محمدرضا رضاییان
گرداننده: محمد بحرانی
نقش‌های متفاوت: اوشن/ محافظ/ تفنگ‌دار/ زودیاک
بازیکنان مهم: بهرنگ علوی/ شهرام قائدی/ سام درخشانی/ امیرحسین هاشمی/ دیبا زاهدی
قانون کلی:
در سری جدید شبهای مافیا فیلیمو هم قانون اصلی تغییری نکرده است و نقش‌های جدید به قوانین اصلی افزوده شده‌اند. ضمن اینکه مانند فصل‌های گذشته، تغییراتی هم در کارت‌های حرکت آخر به وجود آمده که بازی را سخت‌تر کرده است.
نکته مثبت:
نکته مثبت مجموعهٔ جدید نقش مستقلی است که اضافه کرده و یک قاتل سریالی است. از سوی دیگر نقش‌های جدیدی که در این فصل تعریف شده بسیار خلاقانه و هوس‌برانگیز هستند. آدم دلش می‌خواهد تفنگ‌دار، اوشن و زودیاک بودن را تجربه کند. نقش اوشن در این میان از همه جالب‌تر است. بازیکنی که می‌تواند اجتماع شهری زیرزمینی راه بیندازد و این امکان را می‌دهد تا شهروندان هم باهم در شب چشم باز کنند.
نکته منفی:
در واقع «شبهای مافیا: زودیاک» ادامه همان مجموعه اول است که بدون سعید ابوطالب ساخته شده است. دکور و گرداننده تغییر کرده؛ اما بسیاری از بازیگران کسانی هستند که در دیگر تولیدات فیلیمو اعم از «جوکر» و «جیران» حضور داشته‌اند. البته در پی جدایی ابوطالب بسیاری از تاپ پلیرهای نسخه اول همراه با ابوطالب به برنامه جدید او یعنی «پدرخوانده» رفتند.
این فصل جدید چندان رمقی نداشت و باوجود نقش‌های خلاقانه‌ای که اضافه شده، اما در رقابت با «پدرخوانده» دست پایین‌تری دارد.
بهترین بازی‌ها: در این فصل عجیب عموماً مافیاها قوی‌تر ظاهر شدند؛ اما در قسمت‌های آخر در گروه فرزاد فرزین و امید حاجیلی و ملیکا شریفی‌نیا، شهر چند دست متمادی به شکل مفتضحانه‌ای باخت. بازی آخر فصل اما که با پیروزی قاطع شهروندان همراه بود و توانستند انتقامی جانانه بگیرند، حسابی چسبید.
پدرخوانده
پلتفرم: فیلم‌نت
کارگردان: سعید ابوطالب
گرداننده: کامبیز دیرباز
نقش‌های متفاوت: جک گنجشکه/ همشهری کین/ سال گودمن/ نوستراداموس/ کنستانتین
بازیکنان مهم: بهنام تشکر/ معین زندی/ فرزاد حسنی/ امیرمهدی ژوله/ بهاره افشاری و مثل همیشه مجید واشقانی و امیرعلی نبویان
قانون کلی:
در «پدرخوانده» هم همان قانون بازی اصلی مافیا که ذکر شد، اجرا می‌شود. البته که با نقش‌هایی خلاقانه که به شهر و مافیا اضافه شده‌اند و کارت‌های نفس‌گیر حرکت آخر و یک نقش مستقل در بازی، پیچیده‌تر از پیش شده است.
نکته مثبت:
نکتهٔ مثبت «پدرخوانده» این است که اصالتی را دارد که به‌واسطهٔ حضور ابوطالب در پشت دوربین، قابل بازیابی است. این همان بازی مافیایی است که با آن خاطره داریم و این‌ها همان بازیکنان هیجان‌انگیزی هستند که دلمان برای هوشمندی‌ها و یا تبر بازی‌هایشان می‌رود.
ابوطالب بعد از جدایی از فیلیمو، با فیلم‌نت «پدرخوانده» را ساخت که فصل اولش در یک انبار اسلحه در سیسیل و فصل دومش در یک کشتی می‌گذرد. استفاده خلاقانه ابوطالب از شخصیت‌ها و عناصر سینمایی یکی از شاخصه‌های اصلی کار اوست. حضور زنده تاریخ سینما و عشق سینمایی در «پدرخوانده» بسیار دلنشین است. هرچند این از ابتدا در شبهای مافیای او بود و بعدتر هم شبهای مافیای بدون او هم تم سینمایی‌اش را حفظ کرد؛ اما ابوطالب دوست دارد در بازی با سینما و فیلم‌های محبوبش عشق‌بازی کند و این در همین فصل آخر که با تم دزدان دریایی کارائیب ساخته شده مشهودتر از هروقت دیگری است.
نکته منفی:
طراحان بازی برای فصل‌های بعد باید حواسشان به پیچیدگی‌های بیش از حد و پس‌زننده باشد.
بهترین بازی‌ها: یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های این دو فصل، بی‌شک قسمتی است که در آن دو بازیکن قوی یعنی امیرعلی نبویان و بهاره افشاری در ساید سیاه بازی افتادند. قسمت پانزدهم فینال که نبویان خودش را در شب کشت و کنستانتین او را برگرداند و تا انتها تنها بازیکن سفید برای همه بود. نکته مهم این است که بهترین قسمت‌ها همیشه از بازیکنان و چگونگی تیم‌بندی‌هایشان مایه می‌گیرد و این قسمت به‌خاطر نبویان تبدیل به یکی از بهترین قسمت‌های کل مافیا تا کنون شد.
واشقانی هم از آن بازیکنانی است که در هر فصل حداقل دو سه قسمت جذاب برای مخاطب تدارک می‌بیند. قسمت‌هایی که او با شیطنت و پرو بازی‌های خاص خودش در ساید تاریک بازی می‌کند دیدنی هستند. مثل وقتی که به‌عنوان پدرخوانده، خودش را کیک انضباطی می‌کند تا به رأی‌گیری نرود یا وقتی به‌عنوان مافیای شو شده در بازی می‌نشیند و به رجزخوانی برای شهر ادامه می‌دهد یا قسمت‌هایی که با همین اعتماد به نفسش در مرحلهٔ آشوب که سه نفر در بازی باقی می‌مانند و باید باهم دست بدهند، شهر را یک‌تنه شکست می‌دهد.
در قسمت آخر فصل دوم هم به شکل مشابهی نبویان به‌عنوان ساید مستقل بازی شو شد و شو شده به بازی ادامه داد و درحالی‌که بازی شده بود نبرد شهر و مافیا، جک شو شده با هوشمندی نبویان، شهر و مافیا را شکست داد.
ارتش سری
پلتفرم: فیلیمو
کارگردان: سعید ابوطالب
گرداننده: امیرعلی نبویان
نقش‌های متفاوت: گشتاپو/ پارتیزان/ ساید نجات/خلبان/ سرهنگ کسلر
بازیکنان مهم: مریم مؤمن/ شکیب شجره/ بهار قاسمی/ حسین مهری/ خداداد عزیزی
قانون کلی:
بعد از آنکه گرداننده کارت‌ها را بین بازیکنان تقسیم کرد یک دور همه شرکت‌کنندگان درباره فضای بازی صحبت می‌کنند و تارگت‌های خودشان را مبنی بر اینکه ممکن است چه کسانی گشتاپو باشند مطرح می‌کنند. سپس با اعلام گرداننده وارد شب معارفه می‌شوند و در آنجا گشتاپوها همدیگر را شناسایی می‌کنند. نکته جالب اینکه سرهنگ کسلر ۲ یار خودش یعنی گشتاپو ساده و راینهارت را نمی‌بیند؛ ولی آن ۲ سرهنگ کسلر را می‌شناسند. همچنین در شب معارفه ۳ بازیکن اصلی یعنی خلبان، دکتر پاسکال و سرهنگ کسلر دستان خود را بالا می‌برند و همان‌طور که چشمانشان بسته است بازیکن نقش کرتیس چشمانش را بازکرده و آنها را شناسایی می‌کند. وظیفه کرتیس در طول بازی این است که باتوجه‌به اطلاعاتی که دارد از میان ۳ نفری که دستشان را بالا بردند بتواند سرهنگ کسلر که رئیس گشتاپوها است را شناسایی کند.
برای‌آنکه معماهای بازی ارتش سری حل شود بازیکن‌ها حق دارند از فرصت گفت‌وگوی ۲ نفره استفاده کنند و به هر بازیکنی که شک دارند دعوت کنند تا به اتاق گفت‌وگوی مخفی رفته و از آن بازیکن نقشش را بپرسد. بازیکن مقابل باید راست‌گو باشد و نقشش را بگوید مگر در ۲ حالت. یا خلبان باشد یا سرهنگ کسلر.
بازیکن‌ها در طول روز حق دارند اگر به کسی شک دارند شلیک کنند. شلیک با اجازه گرداننده و تأیید او انجام می‌گیرد. اگر شلیک تأیید شود همه بازیکن‌ها به حالت اضطرار می‌روند و بازیکنی که تیرخورده است می‌تواند وصیت کند. اگر بازیکنی که تیرخورده است نقش دکتر پاسکال را درست حدس بزند در بازی می‌ماند و اگر درست حدس نزند باید اقبالش بلند باشد که دکتر پاسکال او را در بازی نگه دارد و او را مداوا کند. سرهنگ کسلر و خلبان اگر در طول بازی تیر بخورند یک جلیقه نجات دارند و با اولین شلیک از بازی بیرون نمی‌روند.
نکته مثبت:
«ارتش سری» اولین بازی مافیایی بود که دقیقاً همان مافیا نبود و این جدید بودنش نکته مثبتش بود. اجرای نبویان به‌خوبی روی بازی نشسته بود و طراحی بازی با این سنگ بنا که بازیکنان می‌توانند دوبه‌دو با هم مکالمه خصوص داشته باشند، نکته جالب «ارتش سری» بود.
نکته منفی:
ارتش سری یک‌فصل بیشتر ساخته نشد و با رفتن ابوطالب از فیلیمو، معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارش است.
بهترین بازی‌ها: قسمت‌های فینال فصل پنجم که از جمله پربازدیدترین قسمت‌های این رئالیتی شو هستند را می‌توان هیجان‌انگیزترین قسمت‌ها دانست...
ناتو
پلتفرم: فیلم‌نت
کارگردان: مهدی صفی یاری
گرداننده: محمدرضا علیمردانی
نقش‌های متفاوت: ناتو
بازیکنان مهم: یوسف تیموری/ آشا محرابی/ مهران غفوریان/ بیژن بنفشه‌خواه
قانون کلی:
در رئالیتی شوی «ناتو» چند بازیکن حضور دارند. در طول مسابقه ۱۰ پرسش سخت و گاهی اوقات خنده‌دار از آنها پرسیده می‌شود و بازیکنان باید با هم به پاسخ درست برسند. از میان این بازیکنان، یک نفر نقش «ناتو» را برعهده دارد. ناتو کسی است که جواب تمام سؤالات را از قبل می‌داند. به‌غیراز بازیکنی که نقش ناتو را ایفا می‌کند هیچ‌کس حتی مجری برنامه، از هویت این بازیکن اطلاعی ندارد.
نکته مثبت:
این مجموعه که ۹۸ درصد رضایت از سوی کاربران فیلم‌نت را دارد، یک رئالیتی شوی نقش مخفی است که سعی می‌کند کمدی هم باشد و بنایش بیش از آنکه بر معما باشد بر سرگرمی و به‌وجودآوردن لحظاتی کمیک است که در میانش حالا یک نقش منفی هم پیدا می‌شود. این نکته به‌هرحال قابل‌توجه است.
نکته منفی:
اما همین نکتهٔ مثبت شبیه به یک شمشیر دو لبه می‌تواند منفی هم قلمداد شود و به‌جای اینکه یک نوآوری به‌حساب بیاید، به یک چیز درهم و ناهمخوان شبیه شود. چراکه اساساً مخاطب یک بازی نقش مخفی آمده کمی هیجان ببیند و معما حل کند نه که در یک فضای دورهمی گونه سلبریتی‌ها عضو ناخوانده باشد.
بهترین بازی‌ها:
هنوز زود است؟
ضد
پلتفرم: تماشاخونه
کارگردان: سعید ابوطالب
گرداننده: مجید واشقانی
نقش‌های متفاوت: جاسوس/ ضد جاسوس/ گروگان/ توریست
بازیکنان مهم: محیا دهقانی/ امیر کاظمی/ امیرحسین رستمی/ الیکا عبدالرزاقی
قانون کلی:
در این رئالیتی شو، ۳۰ نفر از بازیگران مشهور سینما و تلویزیون و سایر سلبریتی‌ها در گروه‌های ۱۰ نفره به مسابقه با یکدیگر خواهند پرداخت و در مرحله پایانی، چهره‌های برتر در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند. بازی از دو ساید کلی تشکیل شده است؛ ساید سفید که شامل ضد جاسوس‌ها، گروگان‌ها است و ساید سیاه که همان جاسوس‌ها هستند.
ضد جاسوس‌ها از یک تیم سه‌نفره تشکیل شده‌اند؛ یک سرگرد و دو مأمور که هر کدام از مأمورها مسلح به یک اسلحه هستند. همچنین در ساید سفید بازی دو توریست و دو گروگان نیز داریم؛ اما ربطی به ضد جاسوس‌ها ندارند. در مقابل، جاسوس‌ها نیز از یک تیم سه‌نفره تشکیل شده‌اند؛ یعنی یک‌سرتیم و دو جاسوس که همگی آنها مسلح هستند. افراد ساید سیاه یکدیگر را نمی‌شناسند و دو جاسوس‌بازی به‌واسطه کلمه رمزی که دارند باید در روز معارفه همدیگر را پیدا کنند. اما سرتیم جاسوس‌ها این کلمات رمز را نمی‌داند و برای پیداکردن یاران خود باید بسیار دقت کند.
نکته مثبت:
در واقع سعید ابوطالب که «ارتش سری» را هم برای فیلیمو ساخت با رفتنش، «ارتش سری» خودش را هم برد و در یک پلتفرم دیگر با عنوان ضد ادامه‌اش داد. «ضد» یک حال و هوای خودمانی‌تر دارد که کمی متفاوتش می‌کند. اجرای واشقانی هم توأم با جدیتی جذاب است.
نکته منفی:
اگر یکی از این برنامه‌ها بخواهد در چرخه تنازع‌بقا به دلیل اشباع بازار از بازی‌های نقش مخفی، قربانی شود و اولین گزینه برای حذف از سبد تماشاگران باشد، احتمالاً «ضد» خواهد بود. تماشاگر با فضای امروزی و بدون لباس و دم و دستک مسابقه خوب ارتباط نمی‌گیرد.
بهترین بازی‌ها:
هنوز زود است.
شهروند و مافیا
پلتفرم: تلویزیون/ شبکه نسیم
گرداننده: علیرام نورایی
نقش‌های متفاوت: همان نقش‌های مرسوم مافیا
بازیکنان مهم: بازیکنان از میان مردم انتخاب می‌شوند، چه‌بهتر از این!
قانون کلی:
قانون این برنامه هم شبیه به بازی اصلی مافیا است و سعی شده اصول اصلی بازی مافیا حفظ شود و نقش‌های جدیدی اضافه نشود به بازی. اجرای فصل اول این برنامه که با نام «مافیا» روی آنتن رفت، برعهده بهنام تشکر بود و از فصل دوم برعهده علیرام نورایی است.
نکته مثبت:
همین که رسانهٔ ملی هم مافیای خودش را می‌سازد، جالب است دیگر. البته نکته مهم این برنامه در مقایسه با همهٔ دیگر بازی‌ها در حضور مردمی شرکت‌کنندگان است. اینجا آدم‌ها واقعی‌تر هستند.
نکته منفی:
به‌هرحال این مسابقه مانند مسابقات شبکه نمایش خانگی دیده نشد و اقبال عمومی نیافت. جدای از آن حذف کامل زنان از بازی و مردانه بودن آن قطعاً لکهٔ ننگ این برنامه است.
