درآمدزایی ۴۰ میلیون دلاری همایون برای اماراتی‌ها
پس از لغو برگزاری کنسرت خیابانی همایون شجریان در میدان آزادی، حالا او روز ۱۳ سپتامبر در کنسرتی رایگان در شهر دوبی به روی صحنه رفت. اجرایی که شاید در نگاه اول یک شب موسیقی به نظر بیاید، اما پشت صحنه این نوع رویدادها، درآمد‌های غیرمستقیم عظیمی نهفته‌اند که می‌توانند میلیون‌ها دلار سود برای شهر میزبان ایجاد کنند. در حالی که ایران با از دست دادن فرصت‌ها نه‌تنها درآمد مستقیم، بلکه بخشی از اعتبار فرهنگی خود را نیز از دست می‌دهد، دوبی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین مراکز گردشگری جهان توانسته با برگزاری رویداد‌های رایگان، میلیون‌ها گردشگر را جذب و از این طریق درآمد چشم‌گیری را کسب کند.
اقتصاد تجربه‌ای و درآمد غیرمستقیم گردشگری
اقتصاد تجربه‌ای به معنای خلق و عرضه تجربه‌های خاص برای مصرف‌کننده است که فراتر از کالای مادی عمل می‌کند. رویداد‌های فرهنگی مانند کنسرت‌ها، فستیوال‌ها و نمایشگاه‌ها نمونه‌ای بارز از این نوع اقتصاد هستند که گردشگران را جذب می‌کنند. در دوبی، برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان نه تنها به عنوان یک رویداد فرهنگی مطرح است، بلکه موتور محرکه‌ای برای اقتصاد گردشگری محسوب می‌شود. علاوه بر آن، حضور گردشگران و تبلیغات بین‌المللی باعث دعوت به سرمایه‌گذاری بیشتر، توجه رسانه‌ها و افزایش اعتبار بین‌المللی می‌شود. گردشگرانی که برای شرکت در این کنسرت به دوبی سفر می‌کنند، صرفا برای شنیدن موسیقی نمی‌آیند بلکه اقامت در هتل‌ها، استفاده از رستوران‌ها و حمل و نقل عمومی و خرید در مراکز تجاری را نیز تجربه می‌کنند. این مجموعه فعالیت‌ها، درآمد‌های هنگفتی را برای دوبی به همراه دارد. بر اساس گزارش اداره گردشگری دوبی در سال ۲۰۲۳، این شهر میزبان بیش از ۱۷ میلیون گردشگر بوده که گردشگری فرهنگی یکی از بخش‌های رو به رشد آن است. متوسط هزینه هر گردشگر در دوبی حدود هزار و ۲۰۰ دلار و درآمد حاصل از این تعداد گردشگر، نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار برآورد شده است. در مقابل، براساس گزارش رسمی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، ایران در سال ۱۴۰۳ توانسته است حدود ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار گردشگر خارجی را جذب کند و درآمد ایران از محل گردشگری خارجی حدود ۷ میلیارد دلار برآورد شده است.
رقابت منطقه‌ای در جذب گردشگر فرهنگی
کشور‌های حوزه خلیج‌فارس با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در حوزه فرهنگ و هنر توانسته‌اند سهم قابل توجهی از بازار گردشگری منطقه و حتی جهان را به دست آورند. دولت دوبی با تمرکز بر برگزاری رویداد‌های فرهنگی بزرگ، توسعه زیرساخت‌های گردشگری و تبلیغات گسترده، توانسته است شهری جهانی برای هنر و فرهنگ بسازد. از جمله استراتژی‌های دبی، برگزاری رویداد‌های رایگان است که هدف آن جذب حداکثری گردشگران و تبدیل آنها به مشتریان بازار‌های دیگر است. کنسرت رایگان همایون شجریان نمونه‌ای از این سیاست است که ضمن فراهم آوردن جذابیت‌های فرهنگی، سود‌های اقتصادی فراوانی نصیب دبی می‌کند.
کنسرت رایگان همایون شجریان در دوبی
در مقابل، ایران با وجود سابقه تاریخی و هنری برجسته، در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات زیرساختی، تحریم، مسائل سیاسی، اختلافات فرهنگی و مذهبی و برخورد‌های امنیتی با گردشگران خارجی، نتوانسته جایگاه خود را در بازار گردشگری فرهنگی حفظ کند. ضعف در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، مشکلات صدور ویزا و محدودیت‌های حمل‌ونقل هوایی نیز از عوامل مهم کاهش جذابیت ایران برای گردشگران خارجی هستند. از این رو دوبی با برگزاری یک کنسرت رایگان خواننده شناخته شده‌ای همچون همایون شجریان، می‌تواند گردشگران ایرانی و منطقه‌ای را جذب کند چراکه گروهی از ایرانی‌ها هم ترجیح می‌دهند برای تجربه‌ای مطمئن‌تر و امکانات بهتر سفر کنند؛ بنابراین درآمد ناشی از حضور این گردشگران در اقتصاد دوبی تزریق می‌شود، بدون آنکه دوبی هزینه بلیط دریافت کند؛ یعنی درآمد غیرمستقیم اما بزرگ. افزون بر این تصویر بین‌المللی خود را به عنوان مکانی که هم فرهنگ و هنر را ارزش می‌دهد و هم گردشگری لوکس را پیش می‌برد، تقویت می‌کند.
برآورد تقریبی میزان درآمد ممکن برای دوبی
فرض کنیم برگزاری یک کنسرت رایگان باعث شود پنج هزار توریست خارجی از کشور‌های اطراف به دوبی سفر کنند. هر نفر به طور متوسط سه شب در هتل اقامت داشته و روزانه حدود ۵۰۰ دلار برای هتل، غذا، حمل‌ونقل، خرید و تفریحات جانبی هزینه کند. در این صورت، مجموع هزینه هر نفر برای سه شب به حدود ۱۵۰۰ دلار می‌رسد. اگر مخارج اضافی مانند خرید و سرگرمی‌های بیشتر را هم در نظر بگیریم، این رقم بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ دلار افزایش یافته و در مجموع به حدود ۲۰۰۰ دلار برای هر نفر می‌رسد. بنابراین، تنها در همین سناریو حدود ۱۰ میلیون دلار وارد اقتصاد دوبی خواهد شد. درصورتی که تعداد توریست به ۲۰ هزار نفر افزایش پیدا کند، درآمد مستقیم دوبی می‌تواند به ۴۰ میلیون دلار برسد. البته به اعداد به دست آمده باید درآمد‌های جانبی همچون تبلیغاتی که شهر دوبی دریافت می‌کند، پوشش رسانه‌ای بین‌المللی، رشد برند گردشگری، خرید‌ها و استفاده از مراکز تفریحی و خدمات لوکس‌تر که هزینه‌های بیشتری دارند، افزوده شود. اگر ایران بتواند چنین رویدادی را برگزار کند و حتی نیمی از این تعداد توریست خارجی را جذب کند و همان خرج متوسط را داشته باشند، درآمد نسبی قابل توجهی خواهد داشت. هرچند که رسیدن به این نقطه به مواردی همچون سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و امکانات مانند هتل‌ها، سالن‌های کنسرت و حمل و نقل عمومی، تسهیل قوانین و مقررات، تبلیغات بین‌المللی و برندسازی و تدوین استراتژی گردشگری فرهنگی نیاز دارد.