آرمین اعتمادی: زنان امروز قهرمانان واقعی جامعه‌اند، نه قربانیان آن
اختصاصی سلام سینما؛ مهلا رنجبران | آرمین اعتمادی، کارگردان فیلم کوتاه ماقبل تاریخ، در گفت‌وگویی مفصل با سلام سینما از دغدغه‌های زنانه در آثارش، تاثیر تحولات اجتماعی بر نگاهش به عاملیت زنان، و تجربه ساخت فیلم در فضایی واقعی گفت. او ماقبل تاریخ را ادامه‌ای بر دو فیلم قبلی‌اش، زنی که می‌خندد و رویای نیمه‌جان دانست و تأکید کرد که این سه فیلم در مجموع سه‌گانه‌ای درباره «زن و رهایی از تروما» را شکل می‌دهند.
«ماقبل تاریخ»؛ قسمت سوم یک سه‌گانه زنانه
اعتمادی در خصوص دغدغه عاملیت زنانه و ارتباط سه فیلمش گفت:
« ماقبل تاریخ در ادامه‌ی دو فیلم زنی که می‌خندد و رویای نیمه‌جان، سومین بخش از سه‌گانه‌ام درباره زن است. در هر سه فیلم، کاراکترهای زن محور روایت هستند و در یک فضای عینی–ذهنی با تروماها و زخم‌های درونی‌شان دست‌وپنجه نرم می‌کنند.»
وی افزود:
«در زنی که می‌خندد ترومای زناشویی و درک‌نشدن از سوی همسر باعث می‌شود زن به فضای شخصی ذهنش پناه ببرد. در رویای نیمه‌جان، تروما به دوران کودکی برمی‌گردد؛ دختری که رابطه‌ای پرتنش با پدرش داشته و حالا در بزرگسالی، در تقابل با گذشته‌اش قرار می‌گیرد. اما در ماقبل تاریخ، با ترومای سوگ روبه‌رو هستیم؛ زنی که همسرش را از دست داده و حالا باید میان پذیرش فقدان و اجرای نقشی روی صحنه تئاتر، به تعادلی درونی برسد.»
از انکار تا پذیرش؛ مسیر زنی که دوباره متولد می‌شود
اعتمادی در پاسخ به خبرنگار سلام سینما مبنی بر اینکه ایده اولیه فیلم چگونه شکل گرفت، گفت:
«ایده از جایی شروع شد که می‌خواستم نشان بدهم چطور انسان در مواجهه با فقدان، میان واقعیت و خیال گم می‌شود. فیلم درواقع روایت زنی است که در دو مسیر موازی حرکت می‌کند: از یک‌سو تلاش برای اجرای نقش روی صحنه، و از سوی دیگر گذر از مراحل روانی سوگ؛ انکار، خشم و در نهایت پذیرش.»
وی افزود:
«در پایان فیلم، مونولوگ تئاتری زن نه‌تنها بخشی از نقش اوست، بلکه معنای درونی فیلم را کامل می‌کند. وقتی می‌گوید “تاریخ از تن من آغاز می‌شود”، درواقع از زیر سایه مرد بیرون می‌آید و عاملیت خود را بازمی‌یابد. از این نقطه به بعد، او دیگر قربانی نیست؛ زنی است که تاریخ را از نگاه خودش بازتعریف می‌کند.»
از استعاره تا واقعیت؛ بازتاب عاملیت زنانه در سینمای اعتمادی
اعتمادی در خصوص تأثیر تحولات اجتماعی سال‌های اخیر بر نگرش خود گفت:
«قطعاً تأثیر گذاشته. من معتقدم بزرگ‌ترین عاملیت اجتماعی در سال‌های اخیر متعلق به زنان است. مردان بیشتر نقش دنباله‌رو داشته‌اند و مسیر خود را با الهام از کنش زنانه تغییر داده‌اند. جامعه معاصر ایران نیاز به قهرمان زن دارد، چه در واقعیت و چه در سینما.»
وی افزود:
«متأسفانه هنوز در بسیاری از آثار، زنان در نقش قربانی حضور دارند؛ حتی فیلم‌هایی که به ظاهر رویکرد فمینیستی دارند، باز همان تصویر زن منفعل را بازتولید می‌کنند. اما من به زن فاعل و کنشگر باور دارم. زنی که از ورطه شعار و کلیشه عبور می‌کند و به قهرمانی واقعی تبدیل می‌شود؛ نه برای خوشایند جشنواره‌ها، بلکه برای بازتاب حقیقت جامعه امروز.»
فیلمی واقعی در بستری واقعی
اعتمادی در خصوص طراحی صحنه و استفاده از جلوه‌های بصری توضیح داد:
«ما در ماقبل تاریخ از هیچ جلوه ویژه‌ای استفاده نکردیم، جز حذف یک برج در پس‌زمینه یک پلان. تمام لوکیشن‌ها واقعی بودند. سالن خانه را لب ساحل ساختیم، با داربست‌های فلزی و دکور کامل. فیلمبرداری در میدان صنعت شهرک غرب انجام شد و با وجود مجوز شفاهی، شهرداری برایمان دردسرهایی ایجاد کرد و یک روز کار متوقف شد.»
وی افزود:
«دوست داشتم به‌جای استفاده از پرده سبز یا جلوه‌های دیجیتال، قصه را در فضای واقعی روایت کنم. کارگردان در سینمای ما باید بتواند حس بازیگر را در محیط واقعی کنترل کند. جلوه‌های ویژه در سینمای صنعتی جواب می‌دهد، اما در فیلم کوتاه باعث می‌شود کنترل صحنه از دست کارگردان خارج شود. برای همین تصمیم گرفتم با همان روش سنتی و واقعی پیش بروم.»
از ادبیات تا زبان سینما؛ حرکت به سوی استقلال روایی
اعتمادی در پاسخ به پرسش خبرنگار سلام سینما مبنی بر اینکه ماقبل تاریخ را در مقایسه با دو فیلم قبلی‌اش چگونه ارزیابی می‌کند، گفت:
«من الان از نظر حسی خیلی به «ماقبل تاریخ» نزدیک‌ترم. فکر می‌کنم در این فیلم، به زبان سینمایی‌ای که دوست دارم نزدیک‌تر شده‌ام. اگرچه رویای نیمه‌جان شاید ارتباط راحت‌تری با مخاطب برقرار می‌کرد، اما ماقبل تاریخ فیلمی لایه‌مندتر و پیچیده‌تر است.»
وی ادامه داد:
«به نظرم هنوز بسیاری از فیلم‌های ایرانی روایت‌شان مبتنی بر ادبیات است؛ یعنی همان ساختار رمان را به تصویر می‌کشند. اما سینما باید زبان خودش را داشته باشد؛ جایی که تصویر، صدا، موسیقی و حرکت دوربین قصه‌گو باشند. فیلمنامه فقط نسخه‌ای ناقص است که در کارگردانی کامل می‌شود.»
اعتمادی در پایان تأکید کرد:
«من از حلقه‌های بسته و سینه‌فیلی دوری می‌کنم. نمی‌خواهم فیلم‌سازی باشم که فقط برای یک حلقه خاص فیلم می‌سازد. برعکس، می‌خواهم قواعد خودم را با زبانی سینمایی و در عین حال قابل لمس برای مخاطب عام بیان کنم؛ بی‌آنکه به دام ساده‌سازی یا پیچیده‌نمایی بیفتم.»
من مهلا رنجبران هستم؛ متولد ۱۳۸۱، فارغ‌التحصیل کارشناسی مهندسی نقشه‌برداری، و عاشق دنیای خبر و تصویر. خبرنگاری برای من فقط یک شغل نیست؛ چیزی‌ست که باهاش زندگی می‌کنم، نفس می‌کشم و ازش لذت می‌برم.
از سال 1404 با سلام سینما همکاری دارم و با تمرکز بر سینما، تلویزیون، چهره‌های هنری و حواشی فرهنگی، تلاش می‌کنم خبر را نه فقط منتقل، بلکه حس‌برانگیز کنم و با قلمم به کلمات روح ببخشم.