وقایع‌نگاری یک اقتباس جنجالی: «سووشون» از تولید تا توقیف
سریال «سووشون»، اقتباسی از رمان مطرح سیمین دانشور، پروژه‌ای بلندپروازانه به کارگردانی نرگس آبیار است که از همان آغاز تولید با حواشی پررنگی همراه شد. از هزینه‌های سنگین تولید، جنجال بر سر آسیب به بناهای تاریخی شیراز، تا تنش با نهادهای نظارتی و توقیف پس از پخش نخستین قسمت، همه و همه «سووشون» را به یکی از پرحاشیه‌ترین پروژه‌های سریال‌سازی سال‌های اخیر ایران تبدیل کرده‌اند. در ادامه، سیر کامل اتفاقات پیرامون این سریال را مرور می‌کنیم.
آغاز پرهزینه و پرحاشیه سریال سووشون
سریال «سووشون» از سال 1399 کلید خورد. این پروژه با بودجه‌ای بی‌سابقه—حدود ۸ میلیارد تومان برای هر قسمت— فراخوانی برای جذب بازیگران بومی شیراز برگزار شد و بخش زیادی از فیلمبرداری در مکان‌های تاریخی این شهر انجام شد؛ اما همین انتخاب‌ها، آغازگر موجی از انتقادها بود.
آسیب به میراث فرهنگی یا معرفی تاریخ؟
فیلمبرداری در مکان‌هایی همچون باغ عفیف‌آباد، ارگ کریمخان زند و خانه نصیرالملک، نگرانی فعالان میراث فرهنگی را در پی داشت. کارزاری از سوی شهروندان شیرازی برای توقف ساخت در باغ عفیف‌آباد راه افتاد. هرچند تهیه‌کننده سریال این اتهامات را رد کرد، اما تعطیلی موقت برخی اماکن تاریخی برای فیلمبرداری، واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.
اقتباسی بزرگ، آزمونی دشوار
با توجه به جایگاه خاص رمان «سووشون» در ادبیات معاصر ایران، ساخت اقتباس تصویری از آن ریسکی جدی بود. تجربه‌های پیشین نشان داده‌اند که نویسندگان ایرانی غالباً با نگاه انتقادی به اقتباس‌ها می‌نگرند. با این حال، آبیار در کنار «سووشون»، اقتباس «بامداد خمار» را نیز در دست دارد و به دنبال احیای رابطه سینما و ادبیات است.
خطر توقیف پیش از پخش؟
پیش از پخش رسمی، اخباری مبنی بر تلاش ساترا برای توقف پخش «سووشون» منتشر شد. صفحه رسمی سریال اعلام کرد که ساترا ویدئویی ۵ دقیقه‌ای و تقطیع‌شده از سریال تهیه کرده و به مراجع بالادستی ارائه داده تا پروژه متوقف شود. این اقدام به‌زعم سازندگان، تلاشی جهت‌دار برای تخریب پروژه‌ای ملی بود.
واکنش نماوا: هنوز مجوز نداریم، توقیف هم نشده‌ایم
نماوا در واکنش به شایعات، بیانیه‌ای صادر کرد: تاکنون هیچ دستور رسمی مبنی بر توقیف سریال دریافت نکرده‌ایم، اما مجوز پخش نیز صادر نشده است. این پلتفرم تأکید کرد که مذاکرات برای دریافت مجوز در حال انجام است و از مخاطبان خواست اخبار رسمی را فقط از کانال‌های رسمی دنبال کنند.
حاشیه در نمایشگاه کتاب
در میانه این جدال‌ها، حضور نرگس آبیار و بهنوش طباطبایی در غرفه انتشارات خوارزمی و برگزاری «جشن امضای سووشون»، موج جدیدی از انتقادات را از سوی اهالی قلم به دنبال داشت. برخی این اقدام را «بی‌احترامی» به جایگاه سیمین دانشور دانستند و تأکید کردند که نباید چهره‌های سینمایی به جای نویسنده برجسته اثر در محور توجه باشند. هر چند که بلافاصله ناشر رمان سیمین دانشور تاکید کرد که آبیار و طباطبایی تنها برای امضا کارت پستال‌هایی که مربوط به سریال بوده در نمایشگاه حضور پیدا کرده‌اند.
پخش، توقیف، فیلتر
در نهایت، صبح روز ۹ خرداد 1404 قسمت اول سریال در نماوا منتشر شد. اما ساعاتی بعد، سریال توقیف و پلتفرم نماوا فیلتر شد. خبرگزاری قوه قضاییه اعلام کرد که دلیل این اقدام، عدم رعایت ضوابط قانونی از سوی نماوا و نداشتن مجوز پخش بوده است.
نامه دبیرخانه کارگروه مصادیق مجرمانه
در نامه‌ای رسمی از سوی دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، از نماوا خواسته شد قسمت اول را حذف کند. در این نامه آمده بود که علیرغم تذکرات مکرر، محتوای سریال مجرمانه تشخیص داده شده و ادامه پخش آن مشمول پیگرد قانونی خواهد بود.
فقط 62 ثانیه؟! بیانیه اعتراضی نماوا
نماوا ساعاتی پس از توقیف، بیانیه‌ای منتشر کرد و ادعا نمود که اختلاف تنها بر سر 62 ثانیه از محتوای سریال است. این پلتفرم تأکید کرد که حدود ۲۰ دقیقه از سریال قبلاً سانسور شده و بخش‌های مورد مناقشه قبلاً بررسی و اصلاح شده‌اند. همچنین وعده داد در صورت ادامه اختلال، هزینه اشتراک کاربران را بازگرداند.
سکوت نمی‌کنیم؛ بیانیه نرگس آبیار
نرگس آبیار نیز با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن، توقیف «سووشون» را محکوم کرد. او ضمن گلایه از روند ممیزی، حذف صحنه‌های کلیدی و انسداد تبلیغات محیطی، تأکید کرد که «سووشون» صدای زن ایرانی و روایت تاریخ مقاومت است و توقیف آن، نه یک تصمیم قانونی، بلکه ابزاری برای حذف صدای مستقل است. آبیار نوشت: «ما برای ساخت این اثر، با دقت، وسواس و احترام به خطوط قرمز رسمی کشور، پیش رفتیم. اما آنچه دیدیم، بی‌قانونی در پوشش قانون، و حذف در سایه ترس از صداهای مستقل بود. ما نه خلافی کرده‌ایم، نه قانون‌شکنی. این رفتارها نه توجیه‌پذیرند، نه قابل سکوت.»
سریال «سووشون» هنوز پخش رسمی‌اش را به‌درستی آغاز نکرده، اما درگیر یکی از پرتنش‌ترین مواجهه‌ها با نهادهای نظارتی و فضای عمومی شده است. این وقایع‌نگاری، نه‌فقط شرح حال یک سریال، که روایتی از وضعیت پیچیده تولید فرهنگی در ایران امروز است.