اختصاصی سلام سینما – جشنواره کن یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی جهان در کنار مراسم اسکار است که به طور سالانه در بندر کن فرانسه برگزار می‌شود. این جشنواره بخش‌های مختلفی دارد که تاکنون سینماگران ایرانی موفق شده‌اند جوایز بزرگ و کوچک زیادی را در این جشنواره به دست آورند. به مناسبت نزدیک شدن به جشنواره کن 2022، پانزده لحظه‌ی ماندگار شامل ده لحظه‌ی تاریخی جشنواره کن و پنج لحظه‌ی خاطره‌انگیز برای ایرانیان را معرفی می‌کنیم.

چه لحظه‌هایی از جشنواره کن در ذهن شما ثبت شده است؟

۵ لحظه خاطره‌انگیز جشنواره کن برای ایرانیان

5- اولین ایرانی که نخل طلای بهترین فیلمنامه را برد (2016)

جشنواره کن 2016 تنها برای «شهاب حسینی» شب ویژه‌ای نبود. «اصغر فرهادی» نیز برای نگارش فیلمنامه‌ی «فروشنده»(The Salesman) برنده نخل طلای بهترین فیلمنامه شد و عنوان اولین ایرانی‌ای که دستش به این جایزه در جشنواره کن رسید را به نام خود ثبت کرد.

«اصغر فرهادی» در ادامه‌ی همین سال موفق شد اسکار بهترین فیلم خارجی را برای دومین بار به ایران بیاورد.

4- جایزه‌ی بهترین فیلمنامه برای یک فیلمساز ممنوع‌الخروج (2018)

در جشنواره کن 2018 «جعفر پناهی» در حالی برای نگارش فیلمنامه فیلم خودش «سه رخ»(3 Faces) برنده‌ی نخل طلای بهترین فیلمنامه شد که به دلیل ممنوع‌الخروج بودن، نتوانست در مراسم شرکت کند و صندلی او در مراسم اختتامیه خالی مانده بود. در نهایت نخل طلای بهترین فیلمنامه‌ی «پناهی» به دخترش «سولماز پناهی» که از طرف پدرش در این مراسم شرکت کرده بود، تحویل داده شد.

از نکات جالب این دوره نیز رقابت «سه رخ»(3 Faces) با «همه می‌دانند»(Everybody Knows) اثر «اصغر فرهادی» بود. «جعفر پناهی» در سال 1995 هم موفق به دریافت جایزه دوربین طلایی از جشنواره کن برای فیلم «بادکنک سفید»(White Balloon) شد. این جایزه به برترین فیلم اول در بخش اصلی جشنواره فیلم کن اهدا می‌شود.

3- اولین جایزه ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره کن برای یک فیلم ایرانی (2021)

«اصغر فرهادی» فیلمساز شهیر و مؤلف ایرانی که تقریباً هیچ جایزه‌ای در دنیای سینما از زیر دست او در نرفته است، در جشنواره کن 2021 برای فیلم «قهرمان»(A Hero) موفق به دریافت جایزه‌ی ویژه هیئت داوران شد. این در حالی بود که اکثریت قریب به اتفاق ناظران معتقد بودند که «قهرمان»(A Hero) در کنار «ماشین من را بران»(Drive My Car) شایسته دریافت نخل طلا هستند. اما در کمال تعجب نخل طلا به «تیتان»(Titane) رسید.

حضور «اصغر فرهادی» با فیلم «قهرمان»(A Hero) در جشنواره‌ی کن، بدون شک پرحاشیه‌ترین حضور یک ایرانی در تاریخ برگزاری این جشنواره بود. پیش از اکران این فیلم در جشنواره‌ی کن، یک مستندساز جوان به نام «آزاده مسیح زاده» مدعی کپی‌برداری «فرهادی» از مستند او شد. از سویی دیگر افکار عمومی فرهادی را بدلیل عدم اظهار نظر درباره‌ی اعتراضات خوزستان مورد بازخواست قرار دادند. این حواشی اولین جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره کن برای سینمای ایران را بطور کلی به حاشیه برد.

2- شهاب حسینی؛ اولین و تنها بازیگر ایرانی برنده‌ی نخل طلا (2016)

«شهاب حسینی» که از نظر بسیاری از منتقدان و صاحب‌نظران حوزه‌ی سینما، بهترین بازیگر مرد تاریخ سینمای ایران است، در سومین همکاری‌اش با «اصغر فرهادی» پس از «درباره الی»(About Elly) و «جدایی نادر از سیمین»(A Separation)، موفق شد برای ایفای نقش «عماد» در فیلم «فروشنده»(The Salesman)، برنده‌ی نخل طلای بهترین بازیگر مرد شود.

«شهاب حسینی» با دریافت این جایزه، تبدیل به اولین و تنها بازیگر ایرانی شد که تا به امروز موفق به بردن جایزه‌ی اصلی بازیگری در جشنواره کن می‌شود. هرچند که پس از این جایزه، حواشی بسیار زیادی برای او ایجاد شد که او را تا مرز خداحافظی از دنیای بازیگری پیش برد.

1- اولین نخل طلای کن برای ایران (1997)

جشنواره‌ کن 1997 برای ایرانیان یکی از خاص‌ترین دوره‌های این جشنواره بود. در این سال «عباس کیارستمی» در حالی که هیچکس فکرش را نمی‌کرد، جایزه نخل طلای کن را برای فیلم «طعم گیلاس»(Taste of Cherry) به دست آورد. «آنگ لی» و «میشائیل هانکه» از رقبای «کیارستمی» در جشنواره آن سال بودند.

در ایران اما نخل طلای «کیارستمی» با واکنش‌های زیادی روبرو شد. بسیاری معتقد بودند که این جایزه توانست جانی دوباره به فیلمسازی مستقل در ایران پس از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بدهد و در سویی دیگر برخی «عباس کیارستمی» را خائن خواندند و هنگام بازگشت او به ایران، تلاش کردند تا او را در فرودگاه مورد ضرب و جرح قرار دهند.

۱۰ لحظه تاریخی جشنواره فیلم کن

10- لغو جشنواره کن به دلیل ظهور پاندمی کرونا (2020)

برگزاری جشنواره کن قبل از سال 2020 تنها دو بار لغو شده بود که اولین آن به سال 1939 به دلیل شروع جنگ جهانی دوم و دومین بار آن به سال 1968 به دلیل اعتراضات سینماگران موج نوی فرانسه باز می‌گردد. اما در سال 2020 برای سومین بار، این ویروس کرونا بود که باعث لغو جشنواره کن شد.

این در حالی بود که تمامی مقدمات برای برگزاری جشنواره آماده شده بود اما در میانه‌ی راه، به دلیل فرمان ملی رئیس جمهور فرانسه «امانوئل مکرون» مبنی بر قرنطینه‌ی عمومی و لغو تمام برنامه‌های جمعی تا پایان ماه جولای، جشنواره کن نیز نیمه‌کاره به کار خود در سال 2020 پایان داد.

9- اعتراض بازیگران زن به قوانین ضد زن جشنواره کن (2018)

در جشنواره کن 2018 حدود 82 زن سینماگر در میان آنها نام‌هایی مثل «کیت بلانشت»، «کریستن استوارت»، «سلما هایک»، «جین فاندا»، «پتی جنکینز»، «اوا دوارنی»، «اگنس واردا»، «لئا سیدو» و «ماریون کوتیار» به چشم می‌خورد، علیه قوانین ضد زن جشنواره کن مثل ممنوعیت پوشیدن کفش پاشنه تخت و شلوار برای زنان حاضر روی فرش قرمز، دست به راهپیمایی زدند.

آنها تا جلوی راه پله‌های کاخ جشنواره به راهپیمایی ادامه دادند و سپس «کیت بلانشت» و «اگنس واردا» بیانیه‌ی شدیدالحنی را علیه مسئولان برگزاری جشنواره کن قرائت کردند. اما اعتراض «کریستن استوارت ادامه داشت و او پابرهنه تا جلوی ورودی کاخ جشنواره به راه رفتن ادامه داد.

8- ادامه موفقیت‌های موج نوی هالیوود در جشنواره کن با فیلم راننده تاکسی (1976)

حضور موج نوی سینمای آمریکا در جشنواره کن که از سال 1969 با فیلم «رانندگی آسان»(Easy Rider) آغاز شد و در ادامه سه نخل طلا برای فیلم‌های «مش»(M*A*S*H)، «مترسک»(Scarecrow) و «مکالمه»(The Conversation) را به ویترین افتخارات هالیوود اضافه کرد، با فیلم «راننده تاکسی»(Taxi Driver) اثر «مارتین اسکورسیزی» به عنوان یک مکتب سینمایی تمام عیار به جامعه‌ی سینمایی جهان معرفی گردید و نوید نسل جدیدی از فیلمسازان خلاق و هنرمند را به دوست‌داران سینما داد.

رئیس هیئت داوران جشنواره‌ی کن همان سال «تنسی ویلیامز» در مصاحبه‌ای اعلام کرد که فیلم‌های هالیوود بیش از حد در حال نشان دادن خشونت هستند. همین مصاحبه باعث شد تا گمانه‌زنی‌های مبنی بر کوتاه ماندن دست «راننده تاکسی»(Taxi Driver) از جایزه صورت بگیرد.

حتی «جودی فاستر» در مصاحبه‌ای گفت که او، «مارتین اسکورسیزی»، «رابرت دنیرو» و «هاروی کیتل» به دلیل جلوگیری از انجام گرفتن هرگونه مصاحبه‌ای از هتل خارج نمی‌شوند. اما در نهایت نخل طلا به «راننده تاکسی»(Taxi Driver) رسید.

7- لغو شدن جشنواره کن به دلیل شروع جنگ جهانی دوم و تعطیلی 7 ساله (1939)

در سال 1939 که جشنواره‌ کن آماده‌ی یک تقابل سیاسی با جشنواره‌ی فاشیستی فیلم ونیز می‌شد و برنامه‌های ویژه‌ای برای مدت دو هفته از جمله ساختن ماکت کلیسای نوتردام در ساحل کن به مناسبت اکران فیلم «گوژپشت نوتردام»(The Hunchback of Notre Dame) در مراسم افتتاحیه تعیین شده بود، با یک غافلگیری بزرگ از سوی «آدولف هیتلر» روبرو شد.

حمله‌ی ارتش آلمان نازی به لهستان که شروع جنگ جهانی دوم را رقم زد، نه تنها باعث لغو برگزاری جشنواره کن در سال 1939 شد، بلکه برگزاری مجدد آن را به مدت 7 سال به تعویق انداخت. این جشنواره پس از 7 سال تعطیلی در سال 1946 با اکران 11 فیلم باری دیگر برگزار شد. از میان آن فیلم‌ها می توان به شاهکار «آلفرد هیچکاک» به نام «بدنام»(Notorious) اشاره کرد که نامش در میان برندگان آن سال نبود.

6- اعتراض تلویحی فرانسیس فورد کاپولا به بردن نخل طلا به طور مشترک (1979)

حضور «فرانسیس فورد کاپولا» در جشنواره کن 1979 سر و صداهای زیادی به راه انداخت. او با ساخت سه فیلم «پدرخوانده»(The Godfather)، «پدرخوانده 2»(The Godfather: Part II) و «مکالمه»(The Conversation) برنده‌ی نخل طلای 1974، به شهرتی فوق‌العاده دست یافته بود و در این دوره جشنواره نیز با فیلم انتقادی و جنجالی خود درباره‌ی جنگ ویتنام به نام «اینک آخرالزمان»(Apocalypse Now) حضور پیدا کرده بود.

جنجال‌ها درباره‌ی حضور «کاپولا» به حدی رسید که ‌شایعه‌های زیادی درباره‌ی او مطرح شد. یکی از این شایعه‌ها درباره‌ی گذاشتن شرط و شروط از طرف کاپولا برای معرفی فیلمش به جشنواره کن بود. بسیاری معتقد بودند که او از تمام پولی که از فروش سه فیلم قبلی‌اش به دست آورده است، برای بردن نخل طلای کن به آمریکا استفاده خواهد کرد و شرط معرفی «اینک آخرالزمان»(Apocalypse Now) به کن این بوده است که هیئت داوران حتماً فیلم او را به عنوان برنده‌ی نخل طلا اعلام کنند.

در پایان هنگامی که همه‌ی طرفداران سینما منتظر شنیدن نام «اینک آخرالزمان»(Apocalypse Now) به عنوان برنده‌ی نخل طلا بودند، اعلام شد که دو فیلم مشترکاً برنده‌ی نخل طلا شده‌اند: «اینک آخرالزمان»(Apocalypse Now) و «طبل حلبی»(The Tin Drum) به کارگردانی «ولکر اشلوندروف». «کاپولا» هنگام دریافت جایزه مشترک به کنایه گفت: "یک نخل طلای نصفه برنده شدم".

5- اهدای نخل طلا به یک فیلم مستند برای اولین بار (2004)

فیلم مستند «فارنهایت 11 سپتامبر»(Farenheit 9/11) به کارگردانی «مایکل مور» که نگاهی انتقادی و تند و تیز به رئیس جمهور وقت آمریکا «جورج دابلیو بوش» و حمله‌ی نظامی ارتش آمریکا به عراق داشت، نخل طلای جشنواره کن 2004 را به دست آورد و تبدیل به اولین فیلم مستند شد که جایزه اصلی را به دست می‌آورد.

رئیس هیئت داوران این دوره‌ی جشنواره کن «کوئنتین تارانتینو» بود که از «فارنهایت 11 سپتامبر»(Farenheit 9/11) با عنوان "یک دستاورد هنری درخشان" یاد کرد. این انتخاب هیئت داوران باعث شد تا بسیاری تصور کنند که فضای سیاسی فرانسه بر انتخاب هیئت داوران تأثیرگذار بوده است. با تمام این اوصاف باز هم سایه‌ی مسائل سیاسی بر سر جشنواره کن مشهود بود.

4- اعتراضات سیاسی و تعطیلی جشنواره کن (1968)

سال 1968 مصادف با جشن 21 سالگی جشنواره کن بود که می‌توان گفت این دوره از جشنواره، پرالتهاب‌ترین دوره‌ی آن بود که در نهایت به تعطیلی پیش از موعد آن انجامید. برگزاری جشنواره کن در سال 1968 با یکی از بزرگترین اعتراضات سیاسی تاریخ معاصر فرانسه، مشهور به "می 1968" همزمان بود. بسیاری از کارگران اعتصاب کردند و دانشجویان هر روزه در شهرهای کوچک و بزرگ فرانسه دست به تظاهرات خیابانی می‌زدند.

در پی این اعتراضات گسترده، کارگردانان موج نوی سینمای فرانسه یعنی «فرانسوا تروفو»، «ژان لوک گدار»، «آلن رسنای» و «کلود لیلوش» در حمایت از کارگران معتصب که از کارشان اخراج شده بودند، با ایراد سخنرانی همگان را دعوت به تحریم جشنواره کن و تعطیلی آن کردند. «تروفو» و «جرالدین چاپلین» به کاخ اصلی جشنواره رفتند و پرده‌ی نمایش را پایین کشیدند. در نهایت جشنواره کن 1968 پیش از موعد تعطیل شد.

3- حضور پیش‌بینی نشده‌ی خانواده‌ی سلطنتی (1987)

در سال 1987 هیچکدام از ستاره‌های هالیوود در جشنواره کن حضور نداشتند و تنها نماینده‌ی هالیوود در جشنواره‌ی آن سال «الن برستین» بود که او هم در هیئت داوران عضویت داشت. تنها فیلم محصول هالیوود که در برنامه‌ی اکران جشنواره قرار داشت نیز «دروازه‌ی آسمان»(Heaven’s Gate) به کارگردانی «مایکل کیمینو» بود. بنابراین جشنواره کن 1987 به شدت نیازمند یک اتفاق پر سر و صدا بود.

این هیاهو هنگامی رخ داد که «شاهزاده چارلز» و «پرنسس دایانا» به مناسب روز ملی فیلم بریتانیا، روی فرش قرمز جشنواره کن حاضر شدند و حسابی سر عکاسان و خبرنگاران را گرم کردند. «شاهزاده چارلز» نیز در حاشیه مراسم سخنرانی کرد و لباس زیبا و چشم‌نواز «پرنسس دایانا» نیز نقل محافل طرفداران سینما شد.

2- اولین زن برنده نخل طلا (1993)

وقتی صحبت از بردن نخل طلای جشنواره کن می‌کنیم، باید گاهی به آمار برندگان آن هم نگاهی بیاندازیم. با یک بررسی ساده می‌توان متوجه شد که اکثر قریب به اتفاق برندگان نخل طلا در تاریخ جشنواره‌ی کن مردان بوده‌اند.

این سنت نانوشته برای اولین بار در سال 1993 شکسته شد. جایی که «جین کمپیون» برای کارگردانی فیلم «پیانو»(The Piano) جایزه نخل طلای کارگردانی را بطور مشترک با «چن کیج» کارگردان فیلم «خداحافظ سوگلی من»(Farewell My Concubine) برنده شد. هنوز هم پس از گذشت 29 سال می‌بینیم که جشنواره کن، جشنواره‌ای مردانه بوده است.

1- گاف بزرگ رئیس هیئت داوران (2021)

در مراسم اختتامیه‌ی جشنواره کن 2021 که به دلیل ملاحظات کرونایی کمی دیرتر از زمان معمول برگزاری این جشنواره یعنی در اواسط تابستان برگزار شد، اتفاق جالب و شوکه‌کننده‌ای افتاد که شاید طرفداران سینما برای مدتی طولانی آن را از یاد نبرند.

در حین برگزاری مراسم اختتامیه این دوره از جشنواره که طبق رسوم هر ساله چند عضو و همچنین رئیس هیئت داوران به ایراد سخنرانی می‌پردازند، «اسپایک لی» رئیس هیئت داوران به اشتباه هنگام معرفی فیلم‌های رقابت‌کننده در بخش اصلی جشنواره، نام برنده‌ی نخل طلای بهترین فیلم یعنی «تیتان»(Titane) را لو داد. برخی گمانه‌زنی‌ها عنوان کرده‌اند که «لی» در شب اختتامیه، در حالت عادی نبوده است.

منبع: Hollywwod Reporter, Guardian, TimeOut, People, ET Canada, National News