اختصاصی سلام سینما - اصطلاح فیلمفارسی بارها به گوشتان خورده است. اما تاکنون به این فکر کرده‌اید که چرا سرهم نوشته می‌شود و دقیقاً به چه فیلم‌هایی می‌گویند فیلمفارسی؟

فیلمفارسی به چه فیلم‌هایی می‌گویند؟

فیلمفارسی نه به معنای فیلم‌های فارسی‌زبان که اصطلاحی است در توضیح نوعی از فیلمسازی که پیش از انقلاب اسلامی مرسوم بود. به این مکتب، اصطلاحاً سینمای فارسی می‌گویند. فیلمفارسی‌ها در دهه سی تبدیل به یک صنعت موفق شده بودند و کلی تماشاگر داشتند.

این فیلم‌ها از عناصر تماشاگر پسندی مانند کاباره و رقاصانش، داستان‌هایی جنایی و یا مثلث‌های عشقی استفاده می‌کردند. در دهه‌های بعدی توجه به گیشه و فروش بیشتر باعث شد این فیلم‌ها مبتذل و سطحی شوند. در همین دوران درحالی‌که کم‌کم زمزمه‌های اعتراض به‌نظام پادشاهی بلند می‌شد، فیلمسازانی برآمدند که داعیهٔ سینمایی جدید و متفکرانه را داشتند. آن‌ها به اصالت هنر معتقد بودند و می‌خواستند این جریان تجاری و میان‌مایه را در هم بشکنند. آنان در دمادم انقلاب اسلامی موج نوی سینمای ایران را راه انداختند که این سینما را کاملاً دگرگون کرد.

البته فیلم‌های متفاوت و موج نویی از سال‌های قبل‌تر و اواسط دهه چهل، دانه، دانه ساخته شدند. بدون اینکه روح کارگردانان‌شان از موج نو باخبر باشد.

در این یادداشت، مهم‌ترین فیلم‌های هنری قبل از انقلاب که بخشی از جریان موج نوی سینما بوده‌اند را مرور کرده‌ایم. البته لازم به ذکر است که این فیلم‌ها هرچند همه دراما هستند اما جنایی، پلیسی و یا عاشقانه هم می‌باشند و فیلم درام در اینجا نه به‌عنوان یک ژانر خاص بلکه برای تفکیک این آثار با فیلم‌های کمدی به‌کارگرفته‌شده است.

معرفی مهم‌ترین فیلم‌های هنری قبل از انقلاب

فیلم درام هفده روز به اعدام

سال ساخت: ۱۳۳۵

کارگردان: امیرهوشنگ کاووسی

بازیگران: ناصر ملک مطیعی، میرمحسن موسویان مهدوی، سوسن، علی اکبر مینا، عزت اله وثوق، رضا کریمی، مهری عقیلی، سپیده، مهین معاون زاده

فیلمی از امیرهوشنگ کاووسی یکی از تحصیل‌کردگان سینما و منتقدان آن دوران که به سینمای هنری اعتقاد داشت و «هفده روز به اعدام» را براین‌اساس ساخت که سینمای ایران را از ابتذال نجات دهد. این یکی از اولین فیلم‌هایی بود که جدال‌های رسانه‌ای به پا کرد و منتقدان در موافقت یا مخالفت با فیلم به مجادله پرداختند.

این فیلم یک درام پلیسی، درباره مردی است که به اتهام قتل همسرش زندانی شده. اما چند نفر متهم را در ساعت وقوع جنایت در جای دیگری دیده‌اند و به نفع او شهادت می‌دهند. اما یکی پس از دیگری کشته می‌شوند ...

فیلم درام جنوب شهر

سال ساخت: ۱۳۳۷

کارگردان: فرخ غفاری

بازیگران: فخری اسودی، عبدالعلی همایون، فرهنگ امیری، لیلی سروش، فرهاد عماد، ابراهیم باقری، داریوش سیاسی، ذکریا هاشمی

فرخ غفاری از جمله کارگردانانی است که همیشه سعی داشت یک محصول هنری و تجاری توأمان بسازد. یعنی فیلم‌هایی که هم ارزش هنری دارند و هم عامه‌پسند هستند و برای مردم ساخته شده‌اند. «جنوب شهر» هم در همین راستا ساخته شد و در زمان اکرانش از معدود فیلم‌هایی بود که زیر تیغ سانسور رفت.

فیلم «جنوب شهر» درباره یک دوئل عاشقانه است. دو جاهل پایین‌شهری به زنی که تازه همسرش را ازدست‌داده و برای کار به کافه‌ای در پایین‌شهر آمده، علاقه‌مند می‌شوند و رقابت سختی بینشان برای به‌دست‌آوردن زن درمی‌گیرد ...

فیلم درام خانه سیاه است

سال ساخت: ۱۳۴۱

کارگردان: فروغ فرخزاد

بازیگران: ساکنان واقعی آسایشگاه

فیلمی مستند داستانی از فروغ فرخزاد شاعر بنام و فقید ایرانی. زنی قوی و مستقل که اولین کارگردان زنی بود که یک فیلم مهم در سینمای ایران ساخت. هرچند اگر ابراهیم گلستان در کنارش نبود، «خانه سیاه است» هم هرگز ساخته نمی‌شد. این فیلم روایتی مستند از آسایشگاه جذامیان را با مایه‌هایی دراماتیک تعریف می‌کند. فیلمی تلخ که دیدنش در بعضی لحظات عذاب‌آور است.

این فیلم در ساخت ریتمی شاعرانه دارد و از سینمای مرسوم و تجاری فاصله‌ای می‌گیرد که تا آن روز بی‌سابقه بوده است.

فیلم درام شب قوزی

سال ساخت: ۱۳۴۳

کارگردان: فرخ غفاری

بازیگران: پری صابری، پریا حاتمی، خسرو سهامی، محمدعلی کشاورز، فرهنگ امیری، سلمان ونوس

«شب قوزی» فیلم دیگری از فرخ غفاری است که داستانی درام و جنایی دارد. یک عضو قوزی از بنگاه شادمانی در پایان یکی از برنامه‌ها می‌میرد و جنازه او روی دست صاحبان خانه و اعضا می‌ماند که هرکدام سعی دارند از شر جسد خلاص شوند.

اهمیت این فیلم ازاین‌حیث است که اولین فیلم ایرانی است که در جشنواره کن و لوکارنو به اکران درآمد.

فیلم درام خشت و آینه

سال ساخت: ۱۳۴۴

کارگردان: ابراهیم گلستان

بازیگران: زکریا هاشمی، فاطمه مرموزنیا، تاجی احمدی، غفار حسین پور

«خشت و آینه» ساخته ابراهیم گلستان است. یکی از مهم‌ترین روشنفکران سال‌های پیش از انقلاب. پس نمی‌توان انتظار فیلمی غیر روشنفکرانه را از او داشت. «خشت و آینه» هنوز هم که هنوز است یکی از روشنفکرانه‌ترین فیلم‌های سینمای ایران محسوب می‌شود. فیلمی خاص و متفاوت که شبیه به هیچ فیلم دیگری در سینمای فارسی نیست.

این فیلم به دلیل همین فضای روشنفکرانه و غیرتجاری که داشت در زمان اکران خود دیده نشد و موردتوجه قرار نگرفت اما در دوره‌های بعدی توسط منتقدان کشف و بدل به یکی از ماندگارترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران شد.

فیلم درباره زنی است که فرزندش را در تاکسی می‌گذارد و می‌گریزد. راننده تاکسی در پی مادر بچه می‌رود و او را نمی‌یابد و باید برای سرنوشت بچه تصمیمی بگیرد ...

فیلم درام شوهر آهو خانم 

سال ساخت: ۱۳۴۷

کارگردان: داوود ملاپور

بازیگران: عدیله اشراق، حسین اشراق، اکبر مشکین، فرخ لقا پوررسول

«شوهر آهو خانم» یکی از اولین اقتباس‌های ادبی سینمای ایران و البته از بهترین‌هایشان است. در سینمای ایران اقتباس ادبی چندان موردتوجه نبوده و «شوهر آهو خانم» یکی از مهم‌ترین فیلم‌های اقتباسی این سینماست. فیلم یک درام خانوادگی درباره مرد متدینی است که زن و فرزند دارد اما عاشق زن بیوه‌ای به نام هما می‌شود و به او دل می‌بازد.

مرد سعی می‌کند به خانواده‌اش برسد و بر عشقش پا بگذارد. اما نمی‌تواند و علاقه‌اش به هما بیشتر می‌شود تا اینکه روزی هما او را ترک می‌کند ...

فیلم درام گاو

سال ساخت: ۱۳۴۸

کارگردان: داریوش مهرجویی

بازیگران: عزت الله انتظامی، علی نصیریان، جعفر والی، جمشید مشایخی

هرکجا نام موج نوی سینمای ایران می‌آید، اسم فیلم «گاو» را هم پشت‌بندش می‌شنوید. داریوش مهرجویی که در آمریکا فلسفه خوانده بود از جمله کارگردانانی است که در سال‌های پیش از انقلاب، با فیلم‌های خود گام مهمی در تحول ساختاری و مضمونی سینمای ایران برداشت.

فیلم «گاو» درباره مفهوم از خودبیگانگی انسان و کالاوارگی در جهان مدرن است. فیلمی که از کتاب عزاداران بیل غلامحسین ساعدی اقتباس شده و داستان مردی به نام مش حسن را تعریف می‌کند که سرمایه‌اش در زندگی روستایی‌اش گاوی است که دارد. مش حسن با دزدیده شدن گاو دچار جنون می‌شود و رفته‌رفته خودش تبدیل به گاوش می‌گردد. عزت‌الله انتظامی در این فیلم می‌درخشد.

فیلم درام قیصر

سال ساخت: ۱۳۴۸

کارگردان: مسعود کیمیایی

بازیگران: بهروز وثوقی، جمشید مشایخی، پوری بنایی، ایران دفتری

یکی از فیلم‌های مهم و جریان‌ساز از کارگردان موج نویی و چپ آن سال‌ها یعنی مسعود کیمیایی. فیلمی که قهرمانش تمام‌قد در مقابل سیستم و ظلماتش می‌ایستد و یک‌تنه برای گرفتن انتقام حق پایمال‌شده خواهرش تا پای جان پیش می‌رود. دهن‌کجی پایان قهرمان با بازی عالی بهروز وثوقی به آجان‌های شهربانی، حکم دهن‌کجی به کل نظام شاهنشاهی را داشت.

داستان «قیصر» را هم احتمال زیاد می‌دانید. خواهر قیصر مورد تجاوز قرار می‌گیرد و خودکشی می‌کند. قیصر به دنبال انتقام خون خواهرش از مسببان این حادثه می‌رود.

فیلم درام پنجره

سال ساخت: ۱۳۴۹

کارگردان: جلال مقدم

بازیگران: بهروز وثوقی، گوگوش، نوری کسرایی، فرخ ساجدی، میرمحسن موسویان مهدوی

«پنجره» یک درام خانوادگی و عشقی است که یک بدمن زن جالب به نام ترانه دارد که در نوع خود برای سینمای ایران تازگی داشت. زنی که آبستن است و قصد دارد بچه خود را به سهراب پسر جوانی که تازه از آبادان برای کار به تهران آمده ربط دهد تا سهراب متحمل هزینه‌های سقط جنین شود. از سوی دیگر سهراب عاشق دخترعمویش در تهران شده. اما ترانه زندگی او را برهم می‌زند ...

فیلم جلال مقدم یکی از اولین تراژدی‌های باکیفیت و ارزشمند سینمای ایران است.

فیلم درام پستچی

سال ساخت: ۱۳۵۱

کارگردان: داریوش مهرجویی

بازیگران: علی نصیریان، ژاله سام، عزت الله انتظامی، احمدرضا احمدی، عصمت صفوی، عزت اله رمضانی فر

«پستچی» فیلمی درباره خیانت و ناتوانی جنسی است. فیلمی که در زمان ساخت خود بسیار پیشرو به نظر می‌رسید و مانند «گاو» این بار موضوع استعمار را در داستانی نمادین دست‌مایه خود قرار می‌داد.

فیلم مهرجویی که اقتباسی از نمایشنامه «وویتسک» است، درباره مردی به نام تقی است که در روستایی در شمال کار می‌کند و به دلیل ناتوانی جنسی زندگی‌اش در سراشیبی سقوط است و با آمدن برادرزاده یکی از بزرگان آنجا از فرنگ و نزدیک شدن او به همسرش همه چیز برهم می‌ریزد.

فیلم درام رگبار

سال ساخت: ۱۳۵۱

کارگردان: بهرام بیضایی

بازیگران: پرویز فنی زاده، محمدعلی کشاورز، جمشید لایق، پروانه معصومی، عصمت صفوی، حسین کسبیان

«رگبار» اولین فیلم بلند بهرام بیضائی است. فیلمی که هرچند فیلم اول است اما بسیار پخته‌تر از این حرف‌هاست و گویی یک متفکر باتجربه پشت دوربین آن ایستاده است. بهرام بیضائی با همان فیلم اول خود نشان داد به دنبال جریان متفاوتی از فیلمسازی است. او فضایی میان تئاتر و سینما را به نمایش می‌گذاشت و درعین‌حال فیلم‌هایش نمادگرایانه بود. فیلم‌هایی که هم اسطوره‌ای بودند، هم ملی، هم عامه‌پسند و هم فاخر.

این فیلم فرهنگ را به یک داستان عاشقانه گره می‌زند و در همین میان فضایی انتقادی را ترسیم می‌کند. فیلم درباره معلم جوانی است که به مدرسه‌ای در جنوب شهر منتقل می‌شود و خیلی زود به خواهر یکی از دانش‌آموزانش دل می‌بندد. نام دختر آتیه است.

اما معشوقه دیگر آتیه که یک قصاب است و همچنین ناظم مدرسه که دختر خودش را برای معلم در نظر دارد مانع این ازدواج می‌شوند و سنگ‌اندازی می‌کنند. معلم در این میان مشغول ترمیم سالن نمایش متروکه مدرسه است و قصد دارد با اجرای نمایشی دوباره آن را افتتاح کند ...

فیلم درام آرامش در حضور دیگران

سال ساخت: ۱۳۵۲

کارگردان: ناصر تقوایی

بازیگران: اکبر مشکینی، ثریا قاسمی، لیلا بهاران، علی نراقی، منوچهر آتشی، پرتو نوری علا، محمدعلی سپانلو

مگر می‌شود در این لیست نام فیلمی از ناصر تقوایی به میان نیاید. او یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلمسازان ایرانی است. او یکی از وزنه‌های سنگین موج نوی سینمای ایران بوده است. «آرامش در حضور دیگران» اولین‌بار در جشن هنر شیراز به نمایش درآمد. اما پس از نمایش محدود، توقیف شد و بعد از چهار سال به اکران درآمد. اما با اعتراض پرستاران برای همیشه در توقیف باقی ماند. فیلم به‌هرحال برای دوران خود بسیار صریح و بی‌پرده بود و همین حساسیت ایجاد کرد.

«آرامش در حضور دیگران» درباره سرهنگ بازنشسته‌ای است که بعد از مرگ همسرش و تجدید فراش به تهران می‌آید تا پیش دخترانش باشد اما می‌بیند که دخترانش زندگی بی‌بندوباری دارند. دیدن زندگی آن‌ها مرد را از خود بیخود می‌کند. یکی از دختران خودکشی می‌کند و دیگری آبستن است ... این وقایع مرد را تا سرحد جنون پیش می‌برد ...

فیلم درام تنگنا

سال ساخت: ۱۳۵۲

کارگردان: امیر نادری

بازیگران: سعید راد، نوری کسرایی، عنایت بخشی، مهری ودادیان، محمد اسکندری

این فیلم یکی از اولین فیلم‌هایی است که متهم به سیاه‌نمایی شد و حکومت به همین دلیل آن را بایکوت کرد اما در گذر زمان بدل به یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران شد.

یک درام تعقیب و گریزی درباره مردی با بازی سعید راد که در یک قمارخانه بر سر بازی بیلیارد شرط‌بندی می‌کند و می‌برد اما بازندگان پولش را نمی‌دهد و این منجر به دعوا، خونریزی، فرار و آوارگی می‌شود.

پرویز دوایی منتقد مطرح آن سال‌ها، از این فیلم به‌عنوان فیلم شناسنامه‌ای نام می‌برد. به این معنی که شناسنامهٔ تاریخی از تهران سال ۱۳۵۲ هست. تهرانی سیاه، کثیف و غریب.

فیلم درام یک اتفاق ساده

سال ساخت: ۱۳۵۲

کارگردان: سهراب شهیدثالث

بازیگران: محمد زمانی، آنه محمد تاریخی، حبیب اله سفریان، هدایت اله نویدی، مجید بقایی، حسین قلی بیدگلی، نورمحمد گوگلانی، فریدون خوزینی

اولین فیلم سهراب شهید ثالث است که در بندر ترکمن فیلم‌برداری شده و درباره یک کودک روستایی در آنجاست. سهراب شهید ثالث هم از جمله فیلمسازانی بود که سبکی متفاوت در کارگردانی داشت. فیلم‌های او کم دیالوگ، پر از سکون و با ریتمی کند هستند. سبک او یادآور فیلمسازان اروپایی بود و تا آخرین فیلم‌هایش به آن پایبند ماند. سبکی واقع‌گرا و مستندگونه که تماشاگر را در سکون‌های خود به تأمل وامی‌دارد.

این فیلم درباره کودکی است که مادری مریض دارد و پدرش برای گذران زندگی، غیرقانونی ماهیگیری می‌کند. در جریان روزمرگی‌های پسرک مادرش می‌میرد و...

فیلم درام زیر پوست شب

سال ساخت: ۱۳۵۳

کارگردان: فریدون گله

بازیگران: مرتضی عقیلی، سوزان گیلبر، مهری ودادیان، فتح اله، نظام الدین شفایی، نعمت اله گرجی، امیر تاجیک

«زیر پوست شب» فیلمی است که در مرز میان اثر هنری و تجاری حرکت می‌کند و موفق می‌شود هم تماشاگران را به خود جلب کند و هم موردتوجه منتقدان قرار بگیرد. هنوز هم نام این فیلم را می‌توان در لیست بهترین فیلم‌های ایرانی منتقدان یافت. مرتضی عقیلی نقش قاسم قهرمان فیلم را بازی می‌کند. این فیلم هم اشارات مستقیمی به اختلافات طبقاتی و انحصار و استعمار فرودستان توسط طبقه سرمایه‌دار دارد.

قاسم یک پسر علاف است که مادرش در یک‌خانه اعیانی کلفتی می‌کند. او اتفاقی با زنی خارجی آشنا می‌شود که آخرین ساعات حضورش در ایران را سپری می‌کند. آن‌ها با هم همراه می‌شوند. قاسم به دنبال مکانی برای عشق‌بازی با دختر می‌گردد و به مادرش مراجعه می‌کند. پسران خانه اعیانی، دختر را از چنگ او درمی‌آورند.

فیلم درام مسافر

سال ساخت: ۱۳۵۳

کارگردان: عباس کیارستمی

بازیگران: مسعود زندبگله، حسن دارابی، مصطفی طاری، عبدالحسن خالوی مکتوف، آتش جامه

«مسافر» فیلمی به سبک و سیاق باقی آثار کیارستمی است. چیزی میان یک مستند و یک درام رئالیستی. کیارستمی سفر یک پسربچه عشق فوتبال را دست‌مایه خود قرار می‌دهد که به‌سختی پول جمع می‌کند تا برای تماشای بازی مورد علاقه‌اش به تهران بیاید.

او سفرش را تنها آغاز می‌کند و به ورزشگاه می‌رسد اما چند ساعت تا شروع بازی مانده. پسربچه به خواب عمیقی فرومی‌رود ... او وقتی از خواب بیدار می‌شود که بازی تمام شده.

فیلم درام شازده احتجاب

سال ساخت: ۱۳۵۳

کارگردان: بهمن فرمان آرا

بازیگران: جمشید مشایخی، فخری اسودی، نوری کسرایی، ولی الله شیراندامی، حسین کسبیان، فیروز بهجت محمدی، پروین سلیمانی، شادی، مهری ودادیان

«شازده احتجاب» یکی از فیلم‌های قبل از انقلاب است که در جشنواره‌های بین‌المللی به نمایش درآمد و در جشنواره کن هم دیده شد. فیلمی که بهمن فرمان‌آرا آن را بر اساس داستان شازده احتجاب هوشنگ گلشیری ساخت.

فیلم درباره آخرین شاهزاده قاجار است که به سل مبتلاست. یکی از غلامان شازده خبرهای مرگ متعددی برای او می‌آورد و یک شب شازده در خواب می‌بیند که غلام خبر مرگ خودش را آورده است ...

فیلم درام غریبه و مه

سال ساخت: ۱۳۵۴

کارگردان: بهرام بیضایی

بازیگران: پروانه معصومی، خسرو شجاع زاده، منوچهر فرید، عصمت صفوی، ولی الله شیراندامی، سامی تحصنی، رضا یاقوتی، اسماعیل پوررضا

«غریبه و مه» یکی دیگر از فیلم‌های مهم کارنامه بهرام بیضائی است و در شمار نمادپردازانه‌ترین آثار او هم قرار می‌گیرد. سرتاسر فیلم پر از نمادپردازی است. از دریایی که قهرمان مرد آیت را به روستایی ناشناخته می‌آورد تا داسی که در قایقش حضور دارد تا لباس سیاهی که رعنا بر تن می‌کند. فیلم در زمان خود اصلاً درست فهمیده نشد.

داستان این فیلم درباره مردی است که با حالی نزار در قایق افتاده و قایق به یک آبادی می‌رسد. او چیزی از گذشته به یاد نمی‌آورد و مدام نگران است که کسانی که از دست آنان فرار کرده، او را پیدا کنند. او در همین اثنا درگیر رابطه‌ای با رعنا یکی از زنان روستا می‌شود که همسرش به دریا رفته و بازنگشته ... خانواده شوهر رعنا جلوی آن‌ها می‌ایستند ...

فیلم درام طبیعت بی‌جان

سال ساخت: ۱۳۵۳

کارگردان: سهراب شهید ثالث

بازیگران: بنیادی، زهرا یزدانی، حبیب اله سفریان، محمدعلی نقی کنی، مجید بقایی

«طبیعت بی جان» فیلمی است که نویسندگی‌اش را هم خود شهید ثالث برعهده داشت و آن را با بازیگران غیرحرفه‌ای یا اصطلاحاً نا بازیگر ساخت. فیلم درباره یک سوزنبان پیر و همسرش است. فیلمی که بسیار روشنفکرانه بود و ریتم کند و بدون دیالوگش برای آن سال‌ها بسیار نو و غیرمتعارف به نظر می‌رسید.

این فیلم در جشنواره برلین درخشید و بسیار موردتوجه قرار گرفت و خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی را هم از آن خود کرد.

فیلم درام گوزن ها

سال ساخت: ۱۳۵۴

کارگردان: مسعود کیمیایی

بازیگران: بهروز وثوقی، فرامرز قریبیان، پرویز فنی زاده، نصرت پرتوی، گرشاسب رئوفی، عنایت بخشی، منوچهر نادری، مستانه جزایری، محبوبه بیات

متفاوت‌ترین فیلم مسعود کیمیایی است. فیلمی که همیشه میان طرف‌داران کیمیایی بر سر آن و «قیصر» دعواست. عده‌ای «قیصر» را بهترین فیلم کیمیایی می‌دانند و عده دیگر «گوزن‌ها» را. البته این انتخاب به ذائقه سینمایی هم مربوط می‌شود. «قیصر» عامه‌پسندتر است. داستانی انتقام‌جویانه دارد و اکشنش بیشتر است. اما «گوزن‌ها» حال و هوایی روشنفکری و اعتراضی دارد. فیلم لحن آرام‌تری دارد و پر از سکون‌های تأمل‌برانگیز است. مردی به نام قدرت که یک مبارز سیاسی است به دوست قدیمی‌اش که در چنگال اعتیاد اسیر شده پناه می‌برد، هرچند می‌گوید به‌خاطر سرقت فراری است. حضور آن دو کنار هم باعث می‌شود زندگی سید تغییر کند اما در پایان پلیس سرنوشت هر دوی آنان را در دست می‌گیرد.

«گوزن‌ها» سیاسی‌ترین فیلم مسعود کیمیایی و یکی از سیاسی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است که با وجود پرداخت مستقیم و لحن اعتراضی اما گل‌درشت و اغراق‌آمیز نیست.

فیلم درام کندو

سال ساخت: ۱۳۵۴

کارگردان: فریدون گله

بازیگران: بهروز وثوقی، داوود رشیدی، رضا کرم رضایی، جلال پیشواییان، عباس ناظری

«کندو» فیلمی از فریدون گله است. یکی از مهم‌ترین فیلمسازان موج نوی سینمای ایران که فیلم‌هایش کیفیتی شبیه به سینمای آمریکا داشتند. البته دلیلش تحصیلات حرفه‌ای گله در زمینه سینما بود. او فیلم‌هایی شبیه به آثار مستقل سینمای آمریکا می‌ساخت. آثاری جدی و در عین جال هیجان‌انگیز. «کندو» مشهورترین فیلم گله است. هرچند این کارگردان فیلم‌های کمی در دوران کاری خود ساخت.

مضمون «کندو» درباره اختلافات طبقاتی است. جوانی به نام ابی به همراه آقا حسینی یک مرد دنیادیده از زندان آزاد می‌شوند و ابی در یک شرط‌بندی تصمیم می‌گیرد در هفت کافه از جنوب تا شمال شهر مشروب مجانی بخورد. او کافه به کافه خیابان ولیعصر را بالا می‌رود و برخوردهای متفاوتی را می‌بیند که از اخلاقیات طبقاتی منتج شده است. در پایان فیلم کتک‌خورده و با حالی نزار از کافه هفتم بیرونش می‌کنند.

فیلم درام باغ سنگی

سال ساخت: ۱۳۵۵

کارگردان: پرویز کیمیاوی

بازیگران: درویش اسفندیارپور، حسین اسفندیارپور، ماهرخ شهسواری، اسداله مهدی پور، گرگ علی بلوردی

«باغ سنگی» فیلمی از پرویز کیمیاوی است. یکی دیگر از کارگردانان متفاوت آن سال‌ها. باغ سنگی که یک فیلم مستند داستانی است بر اساس باغ سنگی معروف در سیرجان ساخته شده است. این فیلم درباره درویش خان یک بیابان‌نشین و خانواده‌اش است که با چوپانی روزگار می‌گذرانند.

روزی درویش خان در بیابان خواب‌نما می‌شود و وقتی بیدار می‌شود سنگی را زیر خود می‌بیند. او سنگ را به درختی خشک آویزان می‌کند و سنگ‌های بعدی از پس آن می‌آیند و بدل به یک باغ سنگی می‌شوند. مردمان مختلفی برای سیاحت باغ سنگی به آنجا می‌آیند و همسر درویش خان در ازای تماشای باغ از آنان پول مطالبه می‌کند و این مشکلاتی را برای درویش خان به وجود می‌آورد.

این فیلم در سال ۱۹۷۶ برنده خرس نقره‌ای از جشنواره برلین شد.

فیلم درام سوته دلان

سال ساخت: ۱۳۵۵

کارگردان: علی حاتمی

بازیگران: شهره آغداشلو، فخری اسودی، جمشید مشایخی، جهانگیر فروهر، آتش خیر، مینو ابریشم چی

«سوته دلان» یکی از به‌یادماندنی‌ترین فیلم‌های علی حاتمی است. فیلمی که یک بهروز وثوقی بسیار ویژه هم دارد و داستانی عاشقانه تعریف می‌کند. این فیلم شبیه به آثار دیگر حاتمی فقید یک اثر ملی در ستایش سنت‌ها و رسوم قدیمی و عشق‌های اسطوره‌ای است.

«سوته‌دلان» درباره یک پسر معلولی ذهنی است که برادرش برای اینکه او را از سرخود باز کند، پای یک دختر هرزه را به زندگی‌اش باز می‌کند. اما پسر معلول با همه وجود عاشق زن بدکاره می‌شود ...

فیلم درام گزارش

سال ساخت: ۱۳۵۶

کارگردان: عباس کیارستمی

بازیگران: کوروش افشارزاده، شهره آغداشلو، مصطفی طاری، مهدی منتظر، محمدباقر توکلی

یکی از مهم‌ترین فیلم‌های روشنفکرانه قبل از انقلاب درباره زندگی زناشویی. فیلمی که هم از نظر مضمونی متفاوت و فراتر از زمانه‌اش بود و هم از نظر ساختاری. هرچه باشد عباس کیارستمی آن را ساخته و نمی‌توان انتظار یک فیلم عامه‌پسند را داشت.

مردی در یک جشن کاری در کاباره‌ای با یک روسپی همدم می‌شود. این در حالی است که زن و فرزند دارد. کمی بعد به دلیل رشوه‌گیری از شرکت اخراج می‌شود و این اتفاق هم‌زمان می‌شود با پایان مهلت اجاره خانه‌شان. جو منفی در خانه آن‌ها باعث ایجاد یک مشاجره سخت می‌شود که در نتیجه آن مرد با فرزندش خانه را ترک می‌کند. وقتی برمی‌گردد می‌بیند همسرش خودکشی کرده است ...

فیلم درام دایره مینا

سال ساخت: ۱۳۵۷

کارگردان: داریوش مهرجویی

بازیگران: عزت الله انتظامی، علی نصیریان، پروین خیربخش، بهمن فرسی، اسماعیل محمدی، سعید کنگرانی فراهانی، رفیع حالتی، محمد مطیع، سروش خلیلی

پنجمین فیلم داریوش مهرجویی که بازهم اقتباسی از داستان غلامحسین ساعدی «آشغالدونی» می‌باشد. فیلمی درباره دلالی خون که موضوع جسورانه‌اش در آن سال‌ها باعث شد سه سال در توقیف بماند. این فیلم در جشنواره برلین موردتوجه قرار گرفت و تا همین امروز هم یکی از بهترین آثار مهرجویی است. هرچند موضوع فیلم خاص بود اما مهرجویی با استفاده از ستاره‌های روز سینما مانند انتظامی و فروزان توانست تماشاگران را هم پای تماشای فیلم بکشاند.

داستان «دایره مینا» درباره پدر و پسری است که برای بیماری پدر به بیمارستان می‌روند و برای تأمین هزینه‌های درمان با یک دلال خون آشنا می‌شوند. به‌مرور پسر بخشی از دم‌ودستگاه آقای سامری دلال می‌شود و زندگی‌اش تغییر می‌کند ...

فیلم درام بن بست

سال ساخت: ۱۳۵۷

کارگردان: پرویز صیاد

بازیگران: مری آپیک، آپیک ملیک آزاریان، بهمن زرین پور، پرویز بهادر،

یک فیلم زنانه. عبارتی که برای سینمای فارسی و فیلمفارسی‌های مردانه‌اش عجیب به نظر می‌رسد. فیلمی که نشان می‌دهد کارگردان تجاری‌سازی مانند پرویز صیاد چقدر خلاق بوده و از چه شم هنری خاصی بهره می‌برده است. «بن بست» یکی از واپسین فیلم‌های سینمای فارسی هم هست. فیلمی که بازی مری آپیک بر دلنشینی و جذابیت آن افزوده است.

فیلم درباره عشق خالصانه یک دختر معصوم و خجالتی است. او با دیدن مردی از پنجره اتاق خود که در انتهای یک کوچه بن‌بست قرار دارد، گمان می‌برد که مرد خاطرخواه او شده و به او دل می‌بازد. اما واقعیت چیز دیگری است که به برادر دختر مربوط می‌شود. فیلمی فانتزی اما تلخ و غم‌انگیز.

اخبار مرتبط:

بهترین فیلم های کمدی قبل از انقلاب کدامند؟ 

بهترین کمدی رومانتیک های ایرانی