اختصاصی سلام سینما - سینمای ایتالیا از جمله محبوب‌ترین‌ها در میان سینمای ملل است. سینمایی که در گذر زمان و ادوار مختلف تاریخ سینما، همواره نقش پررنگی در میان جنبش‌های سینمایی بازی کرده و کارگردانان مشهور ویژه‌ای را تحویل تاریخ سینما داده است. هرچند امروز سینمای ایتالیا آن شکوه سابق را ندارد، اما نباید فراموش کنیم که در سال‌های دور چطور با رواج نئورئالیسم، بعد از جنگ جهانی دوم، جریان فیلمسازی را برای همیشه تغییر داد. وقتی که در پی تخریب استودیو بزرگ فیلمسازی کشور یعنی چینه‌چیتا، فیلمسازان ایتالیایی دوربین را برای ساخت فیلم‌های داستانی، از استودیو بیرون آوردند و در لوکیشن‌های واقعی و با نور طبیعی فیلم‌ ساختند.

پنج فیلم برتر جان فورد، استاد سینمای کلاسیک

البته جریان نئورئالیسم پیش از جنگ جهانی ابتدا در ناخودآگاه فیلمسازانی مانند روسلینی و دسیکا شکل گرفت. فیلمسازانی که در آن زمان علیه سینمای تجاری و بورژوازی جریان رسمی حکومت فاشیستی موسلینی صحبت به میان می‌آوردند. اما رواج نئورئالیسم ارتباط مستقیمی با خرابی‌های گسترده جنگ جهانی دوم دارد. فیلم‌های نئورئالیستی که عموماً به زندگی اقشار ضعیف جامعه و توده‌های مردم می‌پردازد، نگاهی انسانی و اخلاقی به مسائل روز می‌انداخت و همواره سعی داشت نسبت میان خود و واقعیت اجتماعی را حفظ کند. این درواقع کج دهنی هنرمندان سینمای ایتالیا به فیلم‌های «تلفن سفید» بود، یعنی همان فیلم‌های بورژوایی بدنه‌ای که عموماً ملودرام‌هایی درباره زندگی ثروتمندان بودند.

به همین دلیل باید گفت که بخش مهمی از بهترین فیلم‌های ایتالیایی خواه یک فیلم عاشقانه باشد یا درامی جنایی، به دوران نئورئالیسم برمی‌گردند. یعنی حدفاصل نیمهٔ دهه چهل تا نیمهٔ دههٔ هفتاد میلادی. این دوره کارگردانانی را به تاریخ سینما معرفی کرده که نام هرکدامشان به یک قلهٔ بلندبالا می‌ماند. کارگردانانی نظیر ویتوریو دسیکا، لوکینو ویسکونتی و روبرتو روسیلینی در دوره اول نئورئالیسم و پیرو پازولینی، فدریکو فلینی، میکل آنجلو آنتونیونی در دهه‌های بعدی.

در این یادداشت مهم‌ترین فیلم‌های ایتالیایی که باید قبل از مرگ ببینید را معرفی کرده‌ایم.

وسواس - Ossessione

سال ساخت: ۱۹۴۳

کارگردان: لوکینو ویسکونتی

بازیگران: کلارا کالامی، ماسیمو جیروتی، و ویتوریو دوسی

imdb: 7.6

فیلمی که با عنوان نخستین فیلم نئورئالیستی سینمای ایتالیا در تاریخ سینما شناخته می‌شود. ویسکونتی این فیلم را بر اساس رمان «پستچی دو بار زنگ نمی‌زند» ساخت. داستان فیلم دربارهٔ مرد آس و پاسی است که در یک مسافرخانه مشغول کار می‌شود. به‌مرور به همسر مسافرخانه دار دل می‌بازد. آن‌ها نقشه می‌کشند و همسر زن را به قتل می‌رسانند؛ اما تشکیک خیلی زود میانشان جوانه می‌زند...

ویسکونتی در این فیلم زندگی روزمره مردم شهری کوچک در ایتالیا را به نمایش می‌گذارد؛ اما درباره شخصیت‌های اصلی، بر جنبه‌های روانکاوانه شخصیتی آنان فوکوس می‌کند.

رم شهر بی‌دفاع - rome open city

سال ساخت: ۱۹۴۵

کارگردان: روبرتو روسلینی

بازیگران: آلدو فابزیتسی، آنا مانیانی، مارچلو پالی یرو

imdb: ۸

«رم شهر بی‌دفاع» به تعبیر بسیاری بهترین فیلم روسلینی است. فیلمی که اولین اثر از سه‌گانهٔ جنگ روسلینی است. فیلمی که در زمان جنگ جهانی دوم ساخته شده و تصویری واقعی از روزهای جنگ می‌سازد.

این فیلم داستان چند جوان در بحبوحه اشغال کشور توسط نازی‌ها را تعریف می‌کند. جوانانی که در نهضت مقاومت ملی علیه نازی‌ها فعالیت پارتیزانی می‌کنند و در جریان طراحی یک انفجار دستگیر شده و هرکدام به سرنوشت تلخی دچار می‌شوند. این فیلم داستان گریزها و دستگیری‌ها و نبردهای پی‌درپی آزادی‌بخش است.

پاییزا - paisan

سال ساخت: ۱۹۴۶

کارگردان: روبرتو روسلینی

بازیگران: جولینا ماسینا، ماریا میکی

 imdb: ۷.۶

«پاییزا» دومین فیلم از سه‌گانهٔ جنگ ویسکونتی است. فیلمی که شرح نبرد میان نهضت مقاومت با نازی‌ها است. فیلمی که در شش بخش مختلف تعریف می‌شود و نازی‌ها را در آستانه شکست تصویر می‌کند.

منتقدی درباره این فیلم می‌نویسد: «امروز با نظر به نخستین دورهٔ سینمای روسلینی می‌توان گفت که او همواره حتی در دورهٔ فیلم‌های نئورئالیستی‌اش نیز به‌شدت ملهم از وسواس به امر ناهمگون و نامتجانس بوده است. با جرئت بیشتری می‌توان گفت که گویی جایگاه اینگرید برگمن در پاییزا، همچون بدنی غریبه و خارجی، از پیش مهیا شده است (اینگرید برگمن در این فیلم بازی نمی‌کند). صحنهٔ ملاقات دختر جوان ایتالیایی و سرباز آمریکایی در اپیزود نخست پاییزا، صحنهٔ ملاقات سرباز سیاه آمریکایی با پسربچهٔ اهل ناپل و تمامی اپیزودهای دیگر پاییزا، عملاً بر اساس همین مواجهه‌ در میان بدنی غریبه و واقعیت واژگون ایتالیای پس از جنگ شکل می‌گیرند.»

آلمان سال صفر - Germany, Year Zero

سال ساخت: ۱۹۴۸

کارگردان: روبرتو روسلینی

بازیگران: ادموند موئشکه، اینگرترود هینز، آلفردو گوارینی و…

imdb: ۷.۸

«آلمان سال صفر» آخرین مجموعه از سه‌گانهٔ جنگ روسلینی است. فیلمی که البته ایتالیایی‌زبان نیست و این بار رد نبرد با نازی‌ها را در آلمان پی می‌گیرد؛ همان نبرد نهایی این سه‌گانه که در نهایت منجر به شکست نازی‌ها می‌شود.

اوضاع مردم خوب نيست و نازی‌های سابق قايم شده‌اند. پسربچه‌ای به نام ادموند سخت كار می‌کند تا پولى براى خانواده به دست آورد. ديدار تصادفى ادموند با معلم سابقش مسير زندگى او را عوض می‌کند. روسلينى به زيبايى ویرانه‌های برلين را به تصوير می‌کشد. مردمى كه در صفوف طولانى می‌ایستند و سخنرانی‌های هيتلر، كه مخفيانه در خرابه‌های صدارت عظما طنین‌انداز می‌شود.

زمین می‌لرزد  - The Earth Trembles

سال ساخت: ۱۹۴۸

کارگردان: لوکینو ویسکونتی

بازیگران: آنتونیو والاسترو، روسا کاتالانو، سالواتوره ویکاری و…

 IMDb: ۸

فیلم دیگر ویسکونتی که آن را با بازیگران غیرحرفه‌ای و در لوکیشن واقعی می‌سازد. این فیلم داستان خانواده‌ای روستایی را تعریف می‌کند که به دنبال بیرون آمدن از فقر و نجات زندگی خود می‌گردند. این فیلم داستان تراژیکش را از رمانی به نویسندگی جووانی ولگا اقتباس کرده است.

دزد دوچرخه - Ladri di biciclette

سال ساخت: ۱۹۴۹

کارگردان: ویتوریو دسیکا

بازیگران: لامبرتو ماگیورانی، انزو استیولا، لیانلا کارل

 imdb: ۸.۳

احتمالاً «دزد دوچرخه» معروف‌ترین فیلم نئورئالیستی است که نامش به گوش اکثر تماشاگران سینما آشنا است. این فیلم داستان پدر و پسری را تعریف می‌کند که دوچرخه‌شان دزدیده می‌شود و شهر را برای پیداکردن آن زیر پا می‌گذارند. فیلم همراه با قهرمانان خود سفری را به دل خیابان‌های شلوغ شهر و بافتار اجتماعی ایتالیای پس از جنگ آغاز می‌کند و تماشاگر خود را در این مسیر با واقعیت‌های تلخ اجتماعی مواجه می‌نماید.

«دزد دوچرخه» به‌عنوان مهم‌ترین و مشهورترین فیلم ویتوریو دسیکا شناخته می‌شود. نویسنده و کارگردانی که از مهم‌ترین چهره‌های سینمای نئورئالیستی ایتالیا به‌حساب می‌آید.

برنج تلخ - Bitter Rice

سال ساخت: ۱۹۴۹

کارگردان: جوزپه د سانتیس

بازیگران: سیلوانا مانگانو، ویتوریو گاسمن، دوریس دولینگ

 imdb: ۷.۵

«حافظهٔ جمعی کشور از سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۷۸ را تغییر داد» عنوانی است که جشنواره ونیز به «برنج تلخ» داده است. فیلمی که در آن سال نامزد جایزه اسکار هم بود. جوزپه دسانتس از جمله فیلمسازان نئورئالیستی است که در ایران محجور مانده؛ اما نه‌تنها فیلم‌های مهمی دارد که در مباحث تئوریک هم بسیار قابل‌بررسی است.

داستان فیلم درباره زوج خلاف‌کاری است که پلیس در تعقیب آن‌هاست. آن‌ها از هم جدا می‌شوند و فرانچسکا در میان جماعتی تارک‌دنیا بر می‌خورد. در محیط جدید قهرمان، کارگردان مجال پیدا می‌کند تا سراغ خصایص اخلاقی و زیستی برود.

آمبرتو دِ - Umberto D

سال ساخت: ۱۹۵۲

کارگردان: ویتورو دسیکا

بازیگران: کارلو باتیستی

 imdb: ۸.۲

دسیکا در «آمبرتو دی»  باز هم به خیابان‌های شهر می‌زند. فیلمی که با نمایی از یک گردهمایی اعتراضی شروع می‌شود و از میان مستمری‌بگیرانی که برای درخواست افزایش حقوق به آنجا آمده‌اند با پیرمردی به نام امبرتو و سگ بامزه‌اش همراه می‌شود.

البته آنچه در ادامه می‌بینیم چندان ربطی به نمای اولیه ندارد و فیلم بدون پایبندی به روابط علت و معلولی، همراه با امبرتو در شهر پرسه می‌زند. پیرمردی که متوجه  می‌شویم زن صاحب‌خانه‌اش می‌خواهد او را از خانه به دلیل بدهی بیرون کند.

فیلم در دوران اوج رکود اقتصادی ایتالیا پیش از جنگ می‌گذرد. دورانی که صدای پای جنگی قریب‌الوقوع، به گوش می‌رسد و دسیکا در جزئیات شهر و رفتار آدم‌هایش به دنبال رد و نشانی از آن می‌گردد.

ولگردها - Vitelloni

سال ساخت: ۱۹۵۳

کارگردان: فدریکو فلینی

بازیگران: آلبرتو سوردی، فرانکو اینترلنگی

 imdb: ۷.۸

فیلم «ولگردها» هرچند به‌عنوان یک درام کمدی شناخته می‌شود، اما عمیقاً قلبتان را به درد خواهد آورد. فیلمی غمناک که داستان زندگی پنج رفیق را تعریف می‌کند.

پنج آدم متفاوت با رویکردهایی متفاوت به زندگی که در کنار هم مسیرشان را به‌پیش می‌روند. در این میان فلینی نقطه تأکیدش را روی شخصیت فاستو مورتی می‌گذارد. مرد جوان و زن‌باره‌ای که مجبور به ازدواج با دختری معصوم می‌شود و در این میان خواهر او مرد را به دردسر می‌اندازد...

جاده - La Strada

سال ساخت: ۱۹۵۴

کارگردان: فدریکو فلینی

بازیگران: آنتونی کویین، جولیتا ماسینا

 imdb: ۷.۵

«جاده» یکی از معروف‌ترین فیلم‌های فلینی و البته از بهترین‌هایشان است. یک فیلم مینیمال و موقعیت‌محور که در بخشی از سفر دو کولی، سفر سینمایی خودش به دل‌زندگی کولی‌ها را آغاز می‌کند. شخصیت‌های اصلی فیلم معرکه‌گیری زمخت و دختری عجیب و خل‌وضع مانند است که مرد او را از مادرش خریده و همراه خود می‌برد.

 فلینی با «جاده» از نئورئالیسم فاصله می‌گیرد و پی سبک شخصی‌اش می‌رود. می‌توان جاده را اولین فیلم دورهٔ دوم فیلمسازی او دانست. فیلمی که برایش اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را به ارمغان آورد.

ژنرال دلا روره - General della Rovere

سال ساخت: ۱۹۵۹

کارگردان: روبرتو روسلینی

بازیگران: ویتوریو دسیکا، ویتوریو کاپریولی، جووانا رالی، ساندرا میلو و فرانکو اینترلنگی

imdb: ۷.۸

فیلمی درام - کمدی درباره خلاف‌کاری که در زندان خودش را جای یک ژنرال جا می‌زند. هرچند «ژنرال دلاروره» کمتر دیده شده است؛ اما از نظر تاریخی جایگاه مهمی در میان فیلم‌های ایتالیایی پیدا می‌کند. این فیلم روسلینی به‌عنوان آخرین فیلم نئورئالیستی کلاسیک و دروازهٔ ورود به دوران جدیدی از نئورئالیسم است که حالا دسیکا در این فیلم نقش‌آفرینی می‌کنند و فیلمسازان جوان‌تر کار را در دست می‌گیرند.

 فیلمسازانی که سعی می‌کنند آن جدیت نئورئالیستی را به در قالبی جدید و در همراهی با یک لبخند اگزیستانسیالیستی برای تماشاگر تصویر کنند. روسلینی با ساخت فیلمی که با مضامین حساسیت‌برانگیز جنگ با لحنی تراژیک کمیک برخورد می‌کند، این‌چنین پا را از گلیمش فراتر می‌برد. حالا آن قهرمانان آزادی‌خواه و مبارزان نهضت مقاومت ملی و پارتیزان‌ها در فیلم‌های سابق فیلمساز، جای خود را به یک کلاهبردار خرده‌پا داده که تصویر یک قهرمان جعلی را در دل فضای سبع جنگ بازنمایی می‌کند.

جنگی عنکبوت (برناردو برتولوچی، ۱۹۷۰)، آمار کورد (فلینی، ۱۹۷۴)، هفت خوشگل پاسکوالینو (لینا ورتمولر، ۱۹۷۶) از جمله آثاری هستند که متأثر از این فیلم ساخته شده‌اند.

زندگی شیرین - La Dolce Vita

سال ساخت: ۱۹۶۰

کارگردان: فدریکو فلینی

بازیگران: مارچلو ماستریانی، آنیتا اکبرگ، آنوک امه، ایون فورنو

imdb: ۸

«زندگی شیرین» فیلمی است که فلینی را از دوره اول نئورئالیستی خود، به سمت کارگردان مؤلفی که امروز آن‌گونه او را می‌شناسیم سوق می‌دهد. فیلمی درباره انسان معاصری که در جست‌وجوی خوشبختی است و نمی‌داند کجا ممکن است پیدایش کند.

داستان فیلم درباره یک خبرنگار پاپاراتزی است که کارش دنبال‌کردن زنان و ستاره‌هاست. او از یک سو در زندگی خودش دچار چالش می‌شود؛ وقتی که دوست‌دخترش اور دوز می‌کند و از سوی دیگر در دنبال‌کردن یک ستاره سینما، درگیر زندگی او می‌شود.

پازولینی درباره این فیلم می‌گوید: "لا دولچه ویتا مهم‌تر از آن است که کسی بتواند دربارهٔ آن، آن‌گونه که معمولاً در مورد یک فیلم بحث می‌شود، بحث کند. گرچه نه به بزرگی چاپلین، آیزنشتاین یا میزوگوچی، بی‌تردید فلینی یک مؤلف است تا یک کارگردان؛ بنابراین این فیلم تنها و تنها از آن اوست…"

ماجرا - The Adventure

سال ساخت: ۱۹۶۰

کارگردان: میکلانجلو آنتونیونی

بازیگران: گابریله فرزتی، مونیکا ویتی، لئا ماساری

 imdb:  ۷.۸

«ماجرا» ‌یکی از مهم‌ترین فیلم‌های آنتونیونی است که نامش در میان تماشاگران ایرانی، بعد از ساخته‌شدن «درباره الی» زیاد به گوش خورد که به دلیل شباهت مضمونی میان دو فیلم بود. داستان «ماجرا» درباره چند دوست است که برای تفریح به جزیره‌ای غیرمسکونی می‌روند. آنا یکی از دختران ناپدید می‌شود و در جست‌وجو برای پیداکردن او، تماشاگر با سویه‌های نهانی از شخصیت کاراکترها و روابطشان، درگیر می‌شود.

امروزه «ماجرا» ‌را از جمله فیلم‌هایی می‌دانند که دروازهٔ ورود به عصر مدرن سینما در جهان و گذار به پست نئورئالیسم در سینمای ایتالیا بوده است.

شب - La Notte

سال ساخت: ۱۹۶۱

کارگردان: مایکل آنجلو آنتونیونی

بازیگران: مارچلو ماستریانی، ژن مورو و مونیکا ویتی

 imdb: ۸

آنتونیونی بعد از «ماجرا» فیلم «شب» ‌را می‌سازد. فیلمی که آن هم درباره روابط مدرن انسانی است. این بار قهرمانان فیلم زن و مردی هستند که دوربین یک روز از زندگی آنان در میلان را ثبت می‌کند و از میان پرسه‌هایشان، سعی در نمایش رابطهٔ روبه‌زوالی دارد که گویی نفس‌های آخرش را می‌کشد.

کامران شیردل منتقد قدیمی ایرانی در سال ۱۳۴۵ درباره «شب» نوشته: «از نظر سبک و ساختار درونی، شب تأكيد و تشدیدی بر ویژگی‌های زیبایی‌شناختی «ماجرا» است؛ به‌اضافه این که آنتونیونی در این جا پس از گذر از «داستان» (به معنای کلاسیک آن) بیش‌ازپیش دست رد بر سینهٔ پروتاگونیست‌های اثر خود می‌زند؛ خط بطلان و نفی بر آن‌ها می‌کشد و حاصلش گرایش طبیعی و صریح او به‌سوی یک سینمای «ضدقهرمان» است.»

آکاتونه - Accattone

سال ساخت: ۱۹۶۱

کارگردان: پیر پائولو پازولینی

بازیگران: فرانکو چیتی، فرانکا پاسوت، سرجیو چیتی

 imdb: ۷/۷

هرچند ذکر تنها یک فیلم از پازولینی در این لیست چندان منصفانه نیست؛ اما باید پذیرفت که پازولینی در میان همهٔ فیلمسازان ایتالیایی هم‌دوره خود خاص‌تر و متفاوت‌تر است و همین باعث می‌شود فیلم‌هایش مانند باقی آثار عامه‌پسند نباشد. وگرنه که قطعاً «سالو»، «مده‌آ»، «انجیل به روایت متی» و «دکامرون» ‌باید در این لیست قرار می‌گرفتند و تماشایشان شدیداً توصیه می‌شود.

این فیلم اولین فیلم بلند پازولینی است که آن را بر اساس رمان‌هایی مانند «پسران زندگی» و «زندگی خشونت‌بار» که خودش آن‌ها را نوشته، ساخته است.

طلاق به سبک ایتالیایی - Divorzio All’italiana

سال ساخت: ۱۹۶۱

کارگردان: یِترو گِرمی

بازیگران: مارچلو ماستریانی، دانیلا روکا، استفانیا ساندرلی

imdb: ۸

«طلاق به سبک ایتالیایی» یک درام کمدی بامزه است که واقعاً به سبک ایتالیایی ساخته شده و یک مارچلو ماستریانی با گریم متفاوت دارد!

داستان فیلم درباره مرد نجیب‌زاده‌ای است که از همسر و زندگی زناشویی خود متنفر است و دل در گرو دختر دیگری دارد. او که از زندگی مشترک خود به تنگ آمده تصمیم می‌گیرد زنش را از سر راه بردارد. یکی از آسان‌ترین راه‌ها این است که از او یک آتوی درست‌وحسابی بگیرد...

کسوف - The Eclipse

سال ساخت: ۱۹۶۲

کارگردان: مایکل آنجلو آنتونیونی

بازیگران: آلن دلون و مونیکا ویتی

imdb: ۷.۷

بگذارید برای سری سوم از سه‌گانهٔ آنتونیونی که با محوریت ارتباط از دست رفتهٔ انسان‌ها در عصر مدرن ساخته شده و در ادامه «ماجرا» و «شب» قرار می‌گیرد هم به تعبیر شیردل از آنتونیونی بازگردیم: «سینمای آنتونیونی تحولی است در یک مسیر پیوسته که نقش اولش انسانی است گمشده در نکبتِ سیاه زندگی یا درون سردابِ دردها و ناله‌ها و وازدگی‌ها. افسانهٔ سینمایی او تصویر واقعیتی است به‌ظاهر پنهان اما تلخ، و تلاشی است پیگیر، صمیمی و دردناک از پی عیان ساختن و عریان کردن دنیای ماتم‌زده درون خواب‌گردها، بسته در منجلاب خلائی کُشنده.»

مانند دو فیلم دیگر، «کسوف» هم درباره ارتباط میان زنی است که تازه از یک رابطه بیرون‌آمده و با یک دلال بورس آشنا شده است. زندگی مرد به‌واسطهٔ شغلش گرهٔ جدی با مادیات خورده است و این قطعاً تأثیرش را بر رابطه او و دختر جوان هم خواهد گذاشت و «کسوف» دربارهٔ همین تأثیر است. فیلمی که اسکورسیزی آن را مهم‌ترین فیلم از سه‌گانهٔ آنتونیونی می‌داند.

یوزپلنگ - The Leopard

سال ساخت: ۱۹۶۳

کارگردان: لوکینو ویسکونتی

بازیگران:  برت لنکستر، آلن دلون و کلودیا کاردیناله

imdb: ۸

«یوزپلنگ» اقتباسی از رمانی با همین نام است که داستان درامی را در میان اشراف سیسیل روایت می‌کند. خانواده‌ای اشراف‌زاده و شاهزاده سیسیل که در پی حمله به منطقه‌شان مجبور است با رفتن برادرزاده‌اش به ارتش موافقت کند. در این میان و در سفری خانوادگی، برادرزادهٔ جوان به دختری دل می‌بندد.

«یوزپلنگ» در حالی با همکاری هالیوود ساخته شد که نسخه هالیوود با نسخهٔ خود کارگردان متفاوت بود. ویسکونتی هرگز تمام‌وکمال با بازی یک آمریکایی در فیلم کنار نیامد و بارها به هالیوود برای محدودکردن او و تغییر تدوین فیلم تاخت.

هشت و نیم - 8½

سال ساخت: ۱۹۶۳

کارگردان: فدریکو فلینی

بازیگران: مارچلو ماستریانی، کلودیا کاردیناله، آنوک امه، ساندرا میلو

imdb: ۸

«هشت و نیم» مشهورترین فیلم فدریکو فلینی است که در میان تماشاگران ایرانی هم طرف‌داران زیادی دارد. فیلمی که یکی از مهم‌ترین آثار فلینی محسوب می‌شود که در آن می‌توان همهٔ نمودهای یک فیلمساز مؤلف را بازشناخت. اصلی‌ترین این نمودها ترکیب‌کردن درون‌مایه‌های نئورئالیستی سینمای ایتالیا با لحن و روایتی سوررئالیستی است که بدل به امضای خود فلینی در فیلمسازی می‌شود.

داستان «هشت و نیم» ‌درباره فیلمسازی است که در حال ساخت یک فیلم است و به شکل متناوبی در طول پروسه ساخت فیلمش به خاطرات دوران کودکی و جوانی خود بازمی‌گردد.

خوب بد زشت - The Good, the Bad and the Ugly

سال ساخت: ۱۹۶۶

کارگردان: سرجو لئونه

بازیگران: کلینت ایستوود، الی والاش، لی ون کلیف، آنتونیو کازاس

 imdb: ۸/۸

ممکن است هرکدام از فیلم‌های این لیست را ندیده باشید اما «خوب، بد، زشت» را قطعاً دیده‌اید. یک وسترن اسپاگتی که نوع خاصی از وسترن است که سرجیو لئونه، آن را از سنت سینمای ایتالیا به عاریه گرفته و بار دیگر در فیلم‌های وسترن خود آن را احیا می‌کند. وسترنی که با مدل آمریکایی و هالیوودی مشابه خود تفاوت‌های بارزی دارد.

داستان فیلم دربارهٔ سه کابوی است که در مقاطع مختلفی رودرروی هم قرار می‌گیرند و یا مجبور هستند برای رسیدن به مقصود خود، با هم کنار بیایند. حضور کلینت ایستوود در فیلم به‌یادماندنی است.

نبرد الجزایر - La battaglia di Algeri

سال ساخت: ۱۹۶۶

کارگردان: جیلو پونته کوروو

بازیگران: ابراهیح حجاج، سمیه کرباش، یاسف سعدی

 imdb: ۸/۱

امروز هم «نبرد الجزایر» را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما با محوریت انقلاب می‌شناسند. فیلمی که ساخته‌شدنش فرانسه را حسابی عصبانی کرد و اکرانش برای چند سال در این کشور ممنوع بود. خود این نشان از جذابیت و برندگی آن داشت. «نبرد الجزایر» ‌از آن فیلم‌هایی است که هم درس تاریخ می‌دهد و هم هرگز تاریخ انقضایی نخواهد داشت.

داستان این فیلم جنگی درباره مقاومت پارتیزانی مردم الجزایر علیه حکومت استعماری فرانسه است که تا سالیان متمادی، الجزایر را به‌عنوان مستعمرهٔ خود در بند گرفته بود. فیلم شرح آزادی الجزایر است.

برای چند دلار بیشتر - For a Few Dollars More

سال ساخت: ۱۹۶۷

کارگردان: سرجیو لئونه

بازیگران: کلینت ایستوود، لی ون کلیف، جیان ماریا ولنته، مارا کروپ

 imdb: ۸.۲

یک وسترن اسپاگتی دیگر از سرجیو لئونه با بازی ماندگار دیگری از کلینت ایستوود که او را بدل به شمایلی همیشگی از یک وسترنر سرد و بی‌عاطفه می‌کند. جایزه‌بگیر خشک و کاربلدی که یک‌تنه در برابر نیروی شر قرار می‌گیرد و از پس آن برمی‌آید. این فیلم دومین فیلم از سه‌گانهٔ دلار لئونه و به تعبیر بسیاری از منتقدان و خوره‌های فیلم بهترین اثر این سه‌گانه است.

سرجیو لئونه درباره واکنش هالیوود به این مجموعه گفته: «از «به‌خاطر چند دلار بیشتر» بود که آمریکایی‌ها اصطلاح وسترن اسپاگتی را باب کردند. در ابتدا تصور می‌کردم که این اصطلاح را برای مسخره‌کردن فیلم به کار می‌برند. فکر می‌کردم منظور از اسپاگتی، طناب دستی کابوی‌ها است، اما اشتباه می‌کردم. آن‌ها اصلاً نیت بدی نداشتند. آن دوره معادل واژهٔ ایتالیایی می‌گفتند اسپاگتی. مسخره‌کردنی در کار نبود. قصدشان فقط این بود ملیت آدم و یا ملیت کالا مشخص شود.»

دنباله‌رو - Conformista

سال ساخت: ۱۹۷۰

کارگردان:  برناردو برتولوچی

بازیگران: ژان-لویی ترنتینیان، استفانیا ساندرلی

 imdb: ۷.۹

«دنباله‌رو» فیلمی است که تماشاگر را از نظر بصری به یاد فیلم‌های اکسپرسیونیستی کلاسیک سینمای آلمان می‌اندازد. فیلمی درباره تعهدات اجتماعی و سیاسی که انسان مدرن با درگیرشدن با آن‌ها انسانیت و مواجهه اخلاقی خود با مسائل را از دست می‌دهد. داستان فیلم درباره مردی بوروکرات و بورژوا است که به‌واسطه احساس نیاز به تعلق داشتن به یک جریان سیاسی قبول می‌کند با پلیس فاشیستی دوران موسلینی در ترور معلم سابق خود که به فرانسه تبعید شده همکاری کند.

«دنباله‌رو» ‌از جمله آثار روانکاوانهٔ سینمای ایتالیا به‌حساب می‌آید.

حرفه خبرنگار - The Passenger

سال ساخت: ۱۹۷۵

کارگردان: میکل‌ آنجلو آنتونیونی

بازیگران: جک نیکلسون، ماریا اشنایدر، استیون برکوف

 imdb: ۷.۵

«حرفه خبرنگار» که با نام «مسافر» شناخته می‌شود یکی از جنجال‌برانگیزترین فیلم‌های آنتونیونی است که منتقدان واکنش‌های مثبت و منفی مختلفی به آن داشته‌اند. یک نئونوآر درباره خبرنگاری که در جریان ساخت یک مستند، هویت یک تاجر را جعل می‌کند غافل از آنکه آن تاجر، دلال اسلحه بوده و این قهرمان را وارد داستان‌های پردردسری می‌کند.

از جمله منتقدانی که درباره فیلم نظر متفاوتی داشته‌اند راجر ایبرت بوده که در زمان اکران فیلم نقدی منفی درباره آن نوشت؛ اما در مواجهه دوباره با فیلم در سال‌های بعد آن را ستود و نوشت که این تغییر از یک نگاه ادراکی به هویت، ازخودبیگانگی و میل انسانی برای فرار از خود ناشی شده است.

روزی روزگاری آمریکا - Once Upon a Time in America

سال ساخت: ۱۹۸۴

کارگردان: سرجیو لئونه

بازیگران: رابرت دنیرو، جیمز وودز، الیزابت مک‌گاورن، برت یانگ

 imdb: ۸.۳

آخرین فیلمی که سرجیو لئونه بزرگ پشت دوربین آن ایستاد. با موسیقی محشر انیو موریکونه که در تاریخ ماندگار شده است. این فیلم داستان گنگسترهایی را در سه مقطع متفاوت کودکی جوانی و میان‌سالی آنان تعریف می‌کند.

«روزی روزگاری در آمریکا» در ابتدا بیش از ۲۰۰ دقیقه بود که ۴۰ دقیقه آن برای نمایش در جشنواره کن سانسور شد و یک مرحله هم وقتی فیلم آماده اکران در آمریکا می‌شد، به ۱۳۹ دقیقه کاهش یافت. اتفاقی که لئونه را شدیداً عصبانی کرد. خوشبختانه امروز به مدد تکنولوژی نسخهٔ طولانی خود کارگردان در دسترس است.

پدرخوانده - godfather

سال ساخت: ۱۹۷۴- ۱۹۹۰

کارگردان: فرانسیس فورد کوپولا

بازیگران: مارلون براندو، آل‌پاچینو، رابرت دنیرو، دایان کیتن

imdb: ۹.۲ ، ۹، ۷.۶

سه‌گانهٔ «پدرخوانده» اصلاً احتیاج به معرفی ندارد! سه فیلم گنگستری نمونه که خود شناسنامهٔ یک ژانر سینمایی هستند. کاپولا با ساخت این سه‌گانه قلهٔ جدیدی را در ژانر جنایی درمی‌نوردد. سه‌گانه‌ای که فیلم اول و دومش بسیار موفق‌اند اما اثر سوم و آخر آن چندان اقبال عمومی نیافت و به قوت دو فیلم اول نبود.

داستان این سه‌گانه دربارهٔ یک خانواده مافیایی قدرتمند است که سعی دارد در مقاطع مختلف قدرتش را در برابر خانواده‌های دیگر مافیا حفظ کند و از سوی دیگر داستان‌های درونی خانواده و اعضایش را سروسامان ببخشد.

زندگی زیباست - Life Is Beautiful

سال ساخت: ۱۹۹۷

کارگردان: روبرتو بنینی

بازیگران: روبرتو بنینی، نیکولتا براسچی، جورجو کانتارینی، جوستینو دورانو

imdb: ۸.۶

یکی از فیلم‌های ایتالیایی محبوب هالیوود «زندگی زیباست» می‌باشد. فیلمی که خود کارگردان نقش اولش را بازی می‌کند. داستان فیلم درباره خانواده‌ای است که در دوران نازیسم در اردوگاه‌های کار اجباری محبوس شده‌اند و پدر خانواده سعی دارد با بازی‌های مختلف بدون اینکه پسر کوچکش بفهمد آن‌ها در یک‌قدمی مرگ قرار دارند، جان او را نجات دهد.

فیلمی دلنشین و غم‌انگیز که قلب تماشاگر خود را فتح می‌کند. این در حالی است که سویهٔ کمدی فیلم هم باعث می‌شود تماشاگر از دیدن آن کیفور شود. این فیلم اسکار بهترین بازیگر مرد و بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را از آن خودکرده است.

سینما پارادیزو  - Cinema Paradiso

سال ساخت: ۱۹۹۸

کارگردان: جوزپه تورناتوره

بازیگران: سالواتوره کاشو، فیلیپ نوآره، مارکو لئوناردی

 imdb: ۸.۵

«سینما پارادیزو» یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایی است که در مدح و ستایش سینما ساخته شده. فیلمی با شخصیت‌هایی به‌یادماندنی و لحظاتی ناب و ماندگار. از آن فیلم‌هایی که تاریخ مصرف ندارند و دیدن چندین‌باره‌شان هم خالی‌ازلطف نیست. فیلمی که با یک فلاش‌بک در آغاز خود داستان زندگی قهرمان فیلم را از کودکی مرور می‌کند.

وقتی که مجذوب سینما می‌شود و به آپاراتچی سینما کمک می‌کند. او با مرگ آپاراتچی در یک حادثه آتش‌سوزی، آپاراتچی جدید شهر کوچکشان می‌شود. سیر بزرگ‌شدن و بلوغ توتو، پسربچه شیرین نیمهٔ اول فیلم، اولین عاشقی‌ها و دردناک‌ترین از دست‌دادن‌هایش، هم‌پای با عشق او به سینما در طول فیلم طنین‌انداز است و در نهایت فیلمی شدیداً احساس‌برانگیز را نتیجه می‌دهد که موفق می‌شود اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را از آن خود کند.

 پیروزی - Vincere

سال ساخت: ‌۲۰۰۹

کارگردان: مارکو بلوکیو

بازیگران:  جیووانا متزوجیورنو، فیلیپو تیم، کورادو اینورنیزی

imdb: ۶.۹

فیلمی دربارهٔ پشت‌صحنهٔ سیاست و روابط شخصی رجل سیاسی که از آن‌ها فقط خونریزی‌هایشان در تاریخ به‌یادگارمانده است. «پیروزی» داستان زندگی همسر اول موسلینی و یکی از بانیان جنگ جهانی دوم را دست‌مایه قرار می‌دهد.

آیدا همسر موسلینی در ۱۹۱۴ با او ازدواج می‌کند؛ اما در پی به‌دنیاآمدن پسرش که موسلینی در آن شرایط از آن ناراضی بوده، توسط او طرد می‌شود. درحالی‌که موسلینی تن به ازدواج دیگری می‌دهد آیدا سخت تلاش می‌کند تا موقعیت پسرش حفظ شود. تلاش‌هایی که باعث می‌شود موسلینی او را به بیمارستان روانی منتقل کند. این ازدواج یکی از مجهول‌ترین ازدواج‌های تاریخی است که بلوکیو در «پیروزی» ‌به آن پرداخته.

زیبایی بزرگ - The Great Beauty

سال ساخت: ۲۰۱۳

کارگردان: پائولو سورنتینو

بازیگران: تونی سرویلو، کارلو وردون، سابرینا فریلی

imdb: ۷.۷

فیلمی کمدی درام و از جمله مهم‌ترین آثار متأخر سینمای ایتالیا که بسیاری آن را معادل امروزی «زندگی شیرین» فلینی می‌دانند. «زیبایی بزرگ» البته با الهام از «زندگی شیرین» ساخته شده؛ اما راه خودش را می‌رود و بازسازی آن فیلم نیست. فیلمی که پس از چندین سال نام سینمای ایتالیا را بار دیگر در مجامع بین‌المللی مطرح کرد و موردتوجه ویژه اسکار، گلدن‌گلوب و جشنواره کن قرار گرفت.

فیلم درباره نویسنده‌ای پا به سن گذاشته است که در جوانی با نوشتن اولین و تنها رمان خود بسیار مشهور می‌شود و پس از آن بخش عمده‌ای از زندگی‌اش را صرف خوشگذرانی در مهمانی‌ها و کلوپ‌های شبانه می‌کند. او در جشن تولد ۶۵ سالگی خود متوجه می‌شود دیگر چیزی شبیه قبل نیست و به دنبال آن جوانی ازدست‌رفته در شهر رم افسانه‌ای می‌گردد.

دست خدا - hand of god

سال ساخت: ۲۰۲۱

کارگردان: پائولو سورنتینو

بازیگران: فیلیپو اسکاتی، تونی سرویلو، ترزا ساپون آنجلو، مارلون ژوبرت

imdb: ۷.۳

فیلم دیگری از سورنتینو که در ناپل ایتالیا می‌گذرد. یک درام خانوادگی که قهرمانش پسر نوجوان فیلم است که در پی اتفاق ناگواری که برای خانواده می‌افتد، ناگزیر در مسیر بلوغ پا می‌گذارد و واقعیت زندگی برایش نمایان می‌شود. هرچند فیلم تمام مدت با قهرمان خود می‌ماند؛ اما موفق می‌شود در پس‌زمینه تصویر جالب و جامعی از ناپل در دههٔ ۸۰ بسازد. نکته‌ای که فیلم را از منظر اجتماعی حائز اهمیت می‌کند.

نیکلاس بل، منتقد سینما درباره این فیلم می‌نویسد: «فیلم دست خدا ساخته پائولو سورنتینو به‌مانند یک کیِس مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (بردرلاین)، لحن، حال و هوا و جلوه‌های بصری گوناگونی را به تصویر می‌کشد و از طرفی بوالهوسانه و شخصی‌ترین فیلم او نیز محسوب می‌شود. سورنتینو، این جزئیات پررنگ اتوبیوگرافیکال را در این غزل ناب سینمایی خود که جوانی و سینه فیلیا بارزترین خصیصه آن است گنجانده است.»