شان مقام تنهایی

دو پاپ ساخته فرناندو میرلس برزیلی ، یک اثر چند لایه و در عین حال خوش ساخت است که بیننده را میان سیاستِ مذهبی و مذهبِ سیاسی معلق نگاه می دارد . در برخورد اولیه با این فیلم می بینیم که اسقف اعظم برای اینکه وارد کلیسا شود عشق پیشین خود را فدا کرده و اتفاقا کشیش باتجربه هنگام ورود او می گوید : زندگی بدون عشق ممکن نیست . مخاطب پس از درک این موضوع نسبت به اسقف اعظم که نگاهی به قدرت مذهبی – سیاسی ندارد و از پاپ (با بازی انتونی هاپکینز) می خواهد که او را بازنشسته کند ، همذات پنداری عمیقی برقرار می کند .

سینمای این روزها

اگرچه این روزها سینما در حال تبدیل شدن به مکملی برای بازیهای کامپیوتری است و به عقیده من آثاری مانند «میدوی» ، «انتقام جویان» ، «ماموریت غیر ممکن» و … قبل از اینکه دغدغه یک رسانه با فرم سینمایی را داشته باشند بیشتر درگیر ایجاد تعلیق بصری با توسل به زرق و برق و افکت های کامپیوتری هستند و مانند اپیزودهایی عمل می کنند که قبل از شروع مرحله یک بازی در کنسول های خانگی به نمایش در می آیند ، سینمایی «دو پاپ» یک اثر شرافتمندانه محسوب می شود . فرناندو میرلس با وجود اینکه آغاز فیلمش ما را یاد فیلم «شهر خدا» می اندازد و شاید این مهر شناسایی کارگردان باشد ، حضور مستند درام در یک داستان بر اساس واقعیات را خوب می شناسد و فرم آن را به صورت قابل هضم به مخاطب ارائه می دهد . هرچند برخی لحظات دوربین روی دست و هلی شات های بیش از اندازه فرم مستند را بر یک درام سینمایی غالب کرده است اما چیزی از ذوق و انتظار مخاطب برای تماشای این فیلم هیجان انگیز کم نمی کند . دیالوگ های این اثر سینمایی نیز جای تامل دارد . به نظر من دیالوگ برقرار شده میان دو شخصیت در یک اثر سینمایی طیف انتشار اندیشه را گسترش می دهد . چه مثبت باشد و چه منفی مخاطب بیشتر از هر تصویری به صدا و لحن بازیگران توجه می کند . به عنوان مثال هنگامی که اسقف اعظم از گره زدن بند کفش خود فارغ می شود اشاره ای به رقص تانگو تنهایی ، فوتبال و آرژانتین دارد که در انتها به شان بالای تنهایی می رسد و تنها خود به گفته خویش باور دارد و پاپ با اکت به موقع چنین جمله ای را نادیده می گیرد ؛ همانطور که اصرار او برای بازنشستگی را . 

بالاتر از دریا

محل و سبک زندگی پاپ مانند اینکه ترجیح می دهد تنها غذا بخورد تا اینکه سر میز با اسقف بنشیند نشانه از تنهایی روانی او دارد . مدام در ابتدای اثر می بینیم در جایی از میزان سن تلوزیون اخباری را منتشر می کند مبنی بر کلاه برداری دستیار پاپ و یا هنگامی که اسقف در بار برای مشاهده فوتبال رفته است جوان کنار دستی او پاپ را یک نازی بی رحم می خواند . چنین ایدئولوژی سینمایی «دو پاپ» را در مقیاس یک اثر زندگی نگار – سینمایی که با دکوپاژ نسبتا وحشی سعی می کند در دل بیننده نفوذ کند یک اثر بدیع و دوست داشتنی می کند . پاپ همواره از بالا نگاه می کند و در بالاترین نقطه ها زندگی می کند چرا که برای دست یابی به آن مقام جلب رضایت دیگر اسقف ها را به سختی به دست آورد . این زندگی در اوج گاهی شان تنهایی را پایین می آورد و کسی مانند اسقف توانسته این نکته را به او یادآوری کند . فرناندو میرلس از معدود کارگردانانی است که با شناخت کامل از فیلمنامه دست به چنین دکوپاژی برای یک اثر محکوم به فرم کلاسیک می زند ، چرا که در چنین دکوپاژ و فیلم برداری مخاطب مدام از درگیر شدن با میزان سن جا می ماند و همه آن تشریفات به وجود آمده در ، کلیسا ، در محل سکونت پاپ تا حتی در برخورد دیگران با او را سرسری رد می کند . و پرسش بزرگ اثر این است که : پاپ چگونه مردی است ؟ یک رهبر سیاسی یا یک رهبر مذهبی ؟

نویسنده : علی رفیعی وردنجانی