نهیلیسم در توده نزدیک به صفر

 سال ها پیش والتربنیامین در مقاله ی مشهور خود"هنر در عصر بازتولید مکانیکی اثر هنری"به از بین رفتن هاله اثر هنری با اختراع و رشد سینماتوگراف اشاره داشت، اما همچنان جایگاه سینما را به عنوان هنر توده ای و یک سرگرمی که توده مردم با پرداخت بهای کمی به اندازه ی یکسانی همچون قشر سرمایه دار لذت ببرد ستایش می کرد و همچنین به تاثیر کمدی کارگری چاپلین اشاره داشت، چندی بعد تئودور آدورنو فیلسوف همرزم بنیامین در مکتب فرانکفورت با پاسخ انتقادی خود اشاره داشت که خندیدن طبقه ی فرودست جامعه به کمدی چاپلین نوعی سادیسم بورژوازی محسوب می شود. چنانچه در یکی از سکانس های مهم فیلم جوکر زمانی که آرتور فلک از میان توده معترض به سیستم سرمایه داری گاتهام گذر می کند با ورود او به سالن سینما شاهد قهقهه های سادیستیک جماعت بورژوا به modern timesچاپلین هستیم اما فلک برای لحظه ای هم که شده صمیمانه در کمدی اسلپ استیک چاپلین غرق می شود، هر چند افسوس که این لحظه گذراست!
جوکر تاد فیلیپس وامدار چند اثر مهم سینماست، تکانه هایی از رابطه اودیپ گونه قاتلین سریالی و مادرانشان همچون "روانی"هیچکاک، آنارشی آثار اولیه اسکورسیزی "خیابان های پایین شهر"و"راننده تاکسی"که سرخوردگی های آرتور فلک در قسمت هایی به شدت به تراویس بیکل راننده تاکسی و روپرت پاپکین سلطان کمدی مانند می شود. فیلیپس همچنین از فیلمساز معاصر خود آرنوفسکی تاثیراتی گرفته که اسکیزوفرن رسانه ای"مرثیه ای برای یک رویا" را تداعی می کند!
در رابطه با ایدئولوژی فیلم باید عنوان داشت با اثر خطرناکی طرفیم. نه از این جهت که برای شورش گشنگان دال و مدلول منطقی دارد، بلکه بر عکس همیشه بیش از آنکه جوکر نماد آن شر دست نیافتنی باشد اینبار وجدان هم دارد و شر برای مقابله با خیر دروغین است تا جایی که در را برای خروج آنان که به ما آسیب نمیرسانند باز میگذارد و این حجاب وجدان در نهایت همه چیز را به آنارشی می کشاند. البته این آنارشی همه چیز هست و هیچ نیست. اسلحه را زیر گلویش میگذارد و شلیک نمی کند اما ضربه اش را میزند. شاید ژیژک به درستی در نوشته اش جوکر را با کازه میر مالوویچ و نهیلیسم نهفته در مربع سیاه و همان صفر مطلق قیاس می کند اما در پاسخ اینکه نهیلیسم شاید در هنر پذیرفتنی باشد اما در خیابان نه...باید عنوان داشت همیشه قدرت حقیقی جوکر در همین معنای صفر مطلق بوده و هست که دیگر هیچ برای از دست دادن ندارد! حال این اتفاقی ست که نهایتا در توده نزدیک به صفر مطلق (که شرایط این روزهای خودمان است) خواهد افتاد! 

اشکان کاتبی - زمستان 1398