مفهوم زدگی
نقد و بررسی فیلم خانم یایا
منتقد وتحلیلگر:مهیار محمد ملکی
#مهیارمحمدملکی
عبدالرضا کاهانی بعد از توقیف ارادتمند نازنین بهاره تینا، سعی دارد با ساخت یک اثر برون مرزی به نام خانم یایا تمام دغدغه خود را بر سر مساله سانسور و اساسا حذف در سینمای ایران به چالش بکشد اما زمانیکه این بزرگوار به تشریح و طرح این موضوع میپردازد در میابد که همین مساله ابعاد گسترده ای از زندگی مردم مارا دربرمیگیرد منتها مشکل اینجاست تمام این قضایا میتوانست به شکل کاملا توصیفی و مکتوب در مدیوم دیگری غیر از سینما طرح گردد ومفید فایده هم باشد اما کاهانی آنقدر این دیدگاه و ایديولوژی خود را در پرده سینما پررنگ میکند که عملا از فضای قصه گونه ان غافل میگردد
به همین ترتیب است که مخاطب خیلی زود از تماشای اثر پیش رو خسته شده و تصمیم به ترک سالن میگیرد
نه تنها جناب کاهانی بلکه تمام بزرگواران سینمای ایران باید بدانند که سینما اول پاپ کورن بوده هست و بعد مفاهیم ارزشی.بدین معنا که اگر قصد تشریح مفاهیم ارزشی دارید باید طوری ارایه دهید که بدون هیچ ذوق زدگی باشد و در پوشش کامل لایه سرگرمی اثر ارایه گرددبه عبارت دیگر یک اثر سینمایی میتواند کمدی مطلق و سرگرم کننده باشد به شرط اینکه خنده های ان از سر هجویات وزایدات نباشد
همچنین یک اثر سینمایی میتواند توامان با مفاهیم ارزشی باشد با شرایط ذکر شده.
کاهانی در خانم یایا به طور واضح نشان میدهد قصه گوی خوبی نیست و همین عدم قصه گویی باعث فاصله گرفتن مخاطب از اثر وی میگردد
علیرغم دکوپاژ یا تقطیع سکانس ها و زاویه دید خوب دوربین، از حیث القای بحث کمیک، باید در نظر داشت که خانم یایا از یک مشکل ریشه ای دیگر رنج میبرد و ان نبود درام است
وقتی ساختار قصه گویی وجود ندارد طبعا شخصیت پردازی نیست طبعا گره های فرعی و اصلی نیست طبعا ریتم کار دچار افت شدید میشود و خیلی مسایل دیگر.
لازم به ذکر است جناب کاهانی بارها و بارها چه از بحث تبلیغات چه بحث های دیگر سخنی را به زبان اورده است و ان اینکه خانم یایا کمدی نیست
پاسخ من به ایشان این است اگر واقعا خانم یایا ان ته مایه کمدی هم نداشت قطعا امروز نقدش نمیکردم خانم یایا یک اثر کاملا مفهوم زده است اثری که سعی دارد به شکلی غیر قابل فهم مفاهیم اصولی و ریشه ای خود را که دغدغه کارگردان است به گوش مخاطب خود برساند
اما با همه این تفاسیر زمانیکه به بطن کار نگاهی میاندازیم در میابیم از همان ابتدا و از همان بدو ورود رضا عطاران و جناب فرخ نژاد به پاتایا ما با یک نوع وحشت زدگی و بهت و حیرت از جانب این دوشخصیت رو به رو هستیم دو شخصیتی که بعدا خیلی چیز زیادی ازشان متوجه نمیشویم فقط میدانیم هر دو گمشده ای به نام یایا را در تخیلات خود میبینند یا طلب میکنند
اما توجه داشته باشید کاهانی خیلی زود ما را با دنیای قرار دادی خود که کاملا فانتزی و خیالیست اشنا میکند دنیایی که میبایست همچون خیلی اثار دیگر واقعی و قابل باور جلوه کند اما مشاهده میکنیم به حدی کاهانی از قصه غافل است که این موضوع را هم بی توجه رها میکند
خانم یایا را من همزیستی مسالمت امیزی صدا میکنم که این چنین نمیشود چرا که کاهانی تلاش دارد در این رابطه از هنجار هایی سخن به میان بیاورد که در کشور ما ممنوعه بوده و به نوعی بی قانونی تلقی میگردد لذا برخورد با انها و پذیرششان، همچنین تشخیص درست یا غلط بودن انها و همچنین نمایش حجمه گسترده انها تلاش شخص کاهانیست که به نظر بنده موفق است
اساسا در جامعه ای که مردمش از فرط سانسور و ممیزی زیاد رو به خود سانسوری میاورند چه راه درمانیست؟
رویارویی مردم این جامعه با واقعیت هستی چگونه است؟ ایا میتوان همیشه مخالفت کرد و حق را دیدگاه اقلیت خود پنداشت یا خیر
خانم یایا اگرچه کمدی خوبی هم نیست اما زوج کمیک خوبی دارد اولین مساله ای که مخاطب را به خنده وا میدارد تضاد ظاهری فرخ نژاد و عطاران کنار یکدیگر است دومین موضوع بازی نسبتا خوب این عزیزان است
سکوت در بخش اغازین و نبود دیالوگ بین کاراکتر ها مخاطب را دچار غافلگیری و خنده میکند
اما طولی نمیکشد به دلیل عدم توجیه فضا و محیط حاکم در پروژه ولو به صورت رویایی و سو ريالیسم مخاطب نسبت به محتوا دچار بی اعتنایی شده و ان را کنار میگذارد
در بخش های پایانی کار با ورود امین حیایی قصه رنگ و بوی سیاسی به خود میگیرد و کاهانی سعی دارد با طعنه زنی های سیاسی از جمله ماجرای اخاذی، روحی تازه در کار بدمد اما این جسد خیلی زمان است فاسد شده است
ضمن اینکه از مفهوم زدگی نمیتوان به مفاهیمی دیگر پناه برد
جمع بندی نهایی
سینما یعنی سرگرمی و سرگرمی یعنی سینما.
ذکر همین عبارت کافیست تا ما بدانیم اثری که نتواند مخاطب خود را به شکل صحیحش سرگرم کند قطعا قابل قبول نیست ولو این اثر مفاهیم ارزشی زیادی در زیر لایه متنی خود داشته باشد
نمره ارزشیابی از ده :۵
#مهیارمحمدملکی