اختصاصی سلام سینما- بازیگرانی هستند که بازی را بلدند، تخیلشان قوی است، فیلمنامه را که می‌خوانند شخصیت را تصور می‌کند و دوربین که روی آن‌ها می‌چرخد نقششان را زندگی می‌کنند نه بازی. هنرمندانی که تا به الان نشان داده‌اند تنها نیاز است تا شمه‌ای از هنر خود را نشان داده تا سیمرغ به پرواز درآمده و بر دستان آنها فرود آید. هنرمندانی که برخی در میان ما نیستند، برخی از سال‌های اوج خود فاصله گرفتند و عده‌ای بر بلندای قله هنر فیلم و سریال این سرزمین ایستاده‌اند.

البته نباید فراموش کرد که بازیگرانی داریم که سیمرغ دارند و نماندند، سیمرغ ندارند و ماندند و آنهایی که هم سیمرغ دارند و هم ماندند بنابراین جوایز، عیار بازیگر را زیاد مشخص نمی‌کند چرا که روزگار گاهی بسیار نامهربان است و عشق بر سیمرغ جز افسانه نیست و بدون شک هنرمندانی داریم که با هنرشان و بدون سیمرغ در یاد و خاطره مردم هستند.

این نکته نیز مهم است که یک خروجی درجه یک محصول یک گروه درجه یک است و چه کم هستند آن‌هایی که در جای مناسب، زمان مناسب و در گروهی درجه یک قرار می‌گیرند. در این یادداشت به سراغ هنرمندانی رفته‌ایم که بخت با آنها یار بوده، نقش‌ها مناسب آنها دوخته شده و توانسته‌اند سیمرغ‌های اصلی و مکمل را درو کنند.

بازیگران مردی که برنده سیمرغ اصلی و مکمل شده‌اند

عزت‌الله انتظامی

چهره ماندگار سینمای ایران با تئاتر شروع به کارکرد. داریوش مهرجویی او را کشف کرد و با فیلم ماندگار گاو به وزنه‌ای در سینمای ایران بدل شد. این پایان همکاری داریوش مهرجویی با عزت‌الله انتظامی نبود و در فیلم‌های درخشان دیگری این تجربه تکرار شد.

این بازیگر صاحب‌سبک اما برای فیلم سینمایی گراند سینما به کارگردانی حسن هدایت اولین سیمرغ بلورین نقش اصلی خود را به خانه برد. جالب آنکه رقیب زنده‌یاد انتظامی در هفتمین جشنواره فیلم فجر، دوست و یار قدیمی او علی نصیریان بود. سیمرغ بعدی او نیز سیمرغ نقش اصلی بود که در جشنواره دوازدهم برای فیلم روز فرشته تکرار شد.

خانه‌ای روی آب از آن فیلم‌های درخشانی بود که نه‌تنها در ذهن مخاطب باقی ماند بلکه همان سال و در جشنواره بیستم فیلم فجر جوایز بسیاری را درو کرد از جمله اولین سیمرغ مکمل مرد را برای عزت سینمای ایران به ارمغان آورد. دو سال بعد و در بخش بین‌الملل جشنواره بیست و دوم فیلم فجر، دومین سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد در دستان آقای بازیگر آرام گرفت. کارنامه بچه سنگلج سینما اما پربارتر از این‌ها است.

****

خسرو شکیبایی

استاد جان دادن به نقش بود، اصلا خودش در مصاحبه‌ای گفته است که مصاحبه برای من مشکل است و من دوست دارم به‌جای آنکه حرف بزنم بیشتر کار بکنم و در عمل نشان دهم. با فیلم خط قرمز مسعود کیمیایی وارد سینما شد. با داریوش مهرجویی اولین سیمرغ بلورین نقش اول مرد در هشتمین جشنواره فجر را به دست آورد؛ آن‌هم برای نقشی که مجله فیلم آن را برترین شخصیت تاریخ سینمای ایران معرفی کرد. چه کسی هست که حمید هامون را نشناسد، کاراکتری که نه‌تنها موج علاقه‌مندان به هامون را شکل داد و در جامعه آن روز و حتی بعدتر به صحبت‌های مردم راه‌یافته بود و اصطلاحاً کالت شد که تأثیرش بر روی خسرو شکیبایی نیز آن‌قدر بود که برخی می‌گویند فیلم‌های بعدی وی تکرار هامون بود.

دیری نگذشت و در جشنواره سیزدهم فیلم فجر با فیلم کیمیا به کارگردانی احمدرضا درویش دومین سیمرغ بلورین نقش اول مرد در کارنامه زنده‌یاد خسرو شکیبایی نقش بست. جشنواره بیست و سوم و فیلم سالاد فصل سیمرغ نقش مکمل مرد را نیز به کارنامه این هنرمند افزود. بعدها برای فیلم اتوبوس شب هم دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد را از جشنواره بیست و پنجم دریافت کرد.

معلوم نیست اگر سریال‌های تلویزیونی هم سیمرغ داشت چند سیمرغ دیگر نصیب خسروی سینمای ایران می‌شد.

****

رضا کیانیان

کارنامه رضا کیانیان را که بالا و پایین می‌کنی مملو از آثار مختلف و متفاوت است؛ از سینما و تلویزیون گرفته تا تئاتر‌های گوناگون. کیانیان می‌گوید هرگز دوست ندارم در اثری بازی کنم که به ملتم توهین کنند. این بازیگر اولین‌بار برای فیلم سینمایی کیمیا در جشنواره سیزدهم کاندید سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.

فیلم آژانس شیشه‌ای با ۹ سیمرغ بلورین رکورد‌دار سیمرغ‌‌های کسب شده برای یک فیلم است. یکی از این سیمرغ‌ها، همان اولین جایزه کیانیان در سینما بود؛ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره شانزدهم فیلم فجر برای کاراکتر سلحشور.

بازی دیدنی رضا کیانیان در فیلم خانه‌ای روی آب، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را در جشنواره بیستم فیلم فجر نصیب این هنرمند کرد. نویسندگان و منتقدان مجله فیلم سال ۸۹ رضا کیانیان را به‌عنوان یکی از پنج بازیگر برتر تاریخ سینمای ایران انتخاب کردند.

****

پرویز پرستویی

رضا مارمولک نقش بسته بر سردر سینمای ایران و حالا حتی نسل جدید هم او را با آن خطابه‌اش درباره خدا می‌شناسند. پرویز پرستویی با چهار سیمرغ بلورین رکورددار بازیگری است که بیشترین تعداد سیمرغ را گرفته است. اولین دوره جشنواره فجر زمانی که برگزار شد رونق نداشت، بی‌جایزه و سوت‌وکور. دومین دوره جشنواره فجر اما کم‌کم داشت جان می‌گرفت. پرویز پرستویی در این دوره لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد را برای فیلم دیار عاشقان دریافت کرد.

لوح زرین همان سیمرغ آن سال‌ها بود. حاج کاظم آژانس شیشه‌ای اوج هنرنمایی پرستویی بود، جایی که همه معتقدند به حق و درستی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره شانزدهم به پرویز پرستویی تعلق گرفت. بید مجنون، به نام پدر و بادیگارد جایگاه پرستویی را در سینمای ایران به جایی رساند که شاید کمتر کسی به آن برسد.

این هنرمند نشان داده رگ خواب نقش‌ها را بلد است؛ چه کاراکتری کمدی باشد مانند صادق مشکینی فیلم لیلی با من است، چه فیلم با رگه‌های جنگ و دفاع مقدس باشد مثل حاج حیدر ذبیحی بادیگارد که رد و نشان کاظم آژانس شیشه‌ای در آن نمایان است، برایش فرقی ندارد بازی می‌کند و می‌تواند نگاه داوران را به سمت خود بچرخاند. همان‌طور که برای کمدی لیلی با من است دیپلم افتخار گرفت و برای مارمولک نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره بیست و دوم شد.

****

داریوش ارجمند

شاگرد علی شریعتی با همان فیلم اولش نشان داد بازیگری را بلد است. ناخدا خورشید از آن نقش‌های معروف سینمای ایران است. داریوش ارجمند برای ایفای این نقش از پنجمین جشنواره فیلم فجر برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد. ارزش این جایزه زمانی است که بدانیم در آن سال زنده‌یاد عزت الله انتظامی و علی نصیریان رقبای داریوش ارجمند بودند. ناخدا خورشید را ناصر تقوایی نوشته و کارگردانی کرده است.

داریوش ارجمند دو بار دیگر  و با فیلم‌های جستجوگر و اعتراض تا یک قدمی سیمرغ رفت اما ان تجربه تکرار نشد. سگ‌کشی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای ارجمند به ارمغان آورد.

هرچند داریوش ارجمند در سینما گزیده کار بوده اما با کارگردان‌های نام‌آشنای سینمای ایران همکاری کرده است؛ از ناصر تقوایی و بهرام بیضایی گرفته تا مسعود کیمیایی و محسن مخملباف.

****

حمید فرخ‌نژاد

دو تجربه اول حمید فرخ‌نژاد در سینما با آثار خسرو سینایی رقم خورد. اصلا برای بازی در فیلم عروس آتش همین کارگردان بود که  برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد می‌شد، آنهم در دومین تجربه بازیش در سینما.

حمید فرخ‌نژاد خوب وارد سینما شد، با کارگردان‌هایی چون ابراهیم حاتمی‌کیا و اصغر فرهادی همکاری کرد اما فیلمی که سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را در دست‌های فرخ‌نژاد قرار داد، استرداد بود. استرداد را علی غفاری کارگردانی کرده است و در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر توانست برنده چهار جایزه سیمرغ شود.

مسیر کاری فرخ‌نژاد بعدها به سمت حضور در کارهای تجاری‌تر و عامه‌پسندتر متمایل شد.

****

محسن تنابنده

محسن تنابنده با نقش نقی معمولی در سریال پایتخت آنچنان موفق و دیده شد که کمتر کسی می‌داند چه مسیری را طی کرده و با چه کسانی کار کرده و اصلا قبل‌تر از آن موفق بوده است. تنابنده در جشنواره بیست و ششم فیلم فجر و پیش از آنکه نقی معمولی در جهان وجود داشته باشد برای فیلم استشهادی برای خدا سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برنده شد. فیلمنامه این فیلم را نیز تنابنده با همکاری علیرضا امینی، کارگردان فیلم، نوشته بود.

طولی نکشید که سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد نیز سهم تنابنده شد. تنابنده در جشنواره بیست و هشتم برای دو فیلم سنگ اول و هفت دقیقه تا پاییز برنده این جایزه شد. اما نقی معمولی در سینما موفق‌تر از این حرف‌ها است. او دومین سیمرغ بلورین نقش اول خود را برای بازی در فیلم فراری از جشنواره سی و پنجم فیلم فجر گرفت.

****

بازیگران زنی که برنده سیمرغ اصلی و مکمل شده‌اند

جمیله شیخی

جمیله شیخی دکترای افتخاری تئاتر داشت. فیلم‌های سینمایی را که بازی کرده و نام کارگردان‌های آنها را که نگاه کنیم می‌بینیم این هنرمند از آن گزیده‌کارهایی بوده که سعی کرده کار خوب انجام دهد. زنده‌یاد شیخی در جشنواره دهم فیلم فجر برای بازی در فیلم مسافران برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شده است. فیلمی که در ۶ بخش دیگر برنده جوایز شد.

جمیله شیخی با بازی در فیلم لیلا و در نقش مادر رضا سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را از آن خود کرد. این هنرمند در طول زندگی خود با کارگردان‌های بزرگ و صاحب‌سبکی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی و داریوش مهرجویی همکاری کرده است.

****

ثریا قاسمی

ثریا قاسمی را با نقش مادری مهربان و دلسوز در سریال‌های تلویزیونی به یاد می‌آوریم. اما او با فیلم آرامش در حضور دیگران به کارگردانی ناصر تقوایی بود که به طور جدی وارد عرصه سینما شد و بعدا به تلویزیون راه یافت. این هنرمند در نوزدهمین دوره جشنواره فجر برای بازی در فیلم مارال توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را از آن خودکند.

هرچند بین سیمرغ اصلی و مکمل او فاصله زیادی افتاده اما در طی این سال‌ها در فیلم و سریال‌های زیادی بازی کرده است. حاصل این کارها همکاری با کارگردان‌های سرشناسی چون ابراهیم حاتمی‌کیا، فریدون جیرانی، خسرو سینایی و ایرج طهماسب است. ثریا قاسمی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل خود را در جشنواره سی و پنجم و برای بازی در فیلم ویلایی‌ها به کارگردانی منیر قیدی گرفت.

****

فاطمه معتمد‌آریا

فاطمه معتمدآریا رکورددار برندگان سیمرغ در میان زنان است. بارها بازی او ستایش شده و او را یکی از مهم‌ترین و بهترین بازیگران زن ایرانی می‌دانند. معتمد‌آریا خود درباره حرفه‌اش می‌گوید که از همان سال ۱۳۵۴ که تصمیم گرفتم بازیگر شوم جدی بودم و تا به الان هم یک لحظه در این انتخاب تردید نکرده‌ام.

معتمد‌آریا با فیلم جدال وارد عرصه سینما شد. در هفتمین جشنواره فیلم فجر معتمدآریا برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای بازی در فیلم برهوت شد. این تجربه در جشنواره دهم نیز تکرار شد و او برای بازی در فیلم مسافران برنده دومین سیمرغ نقش مکمل زن شد. سال‌های هفتاد تا هفتاد و دو اوج موفقیت این هنرمندبود.

سال هفتاد و در جشنواره یازدهم برای بازی در فیلم‌های هنرپیشه و یک‌بار برای همیشه برنده اولین سیمرغ بازیگری نقش اصلی زن شد. به فاصله یک‌سال و در جشنواره دوازدهم او برای بازی در فیلم همسر دومین سیمرغ نقش اصلی زن را گرفت. این بازیگر در سال‌های بعد نیز چندین بار نامزد سیمرغ بلورین بازیگری شد.

****

رویا نونهالی

برخی بازیگران چنان با یک نقش خود شناخته می‌شوند که بقیه کارنامه کاری‌ آن‌ها در سایه آن اثر قرار می‌گیرد. رویا نونهالی با بازی در نقش ناتاشا در سریال خواب و بیدار چنین اتفاقی برایش افتاد. اما آن سالی که فاطمه معتمدآریا  سیمرغ مکمل خود را در جشنواره هفتم دریافت کرد، رویا نونهالی برای بازی در فیلم عروسی خوبان به کارگردانی محسن مخملباف برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد.

رویا نونهالی در هجدهمین جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم بوی کافور، عطر یاس برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن شد. نونهالی در این سال‌ها با کارگردان‌های نام‌آشنای زیادی کار کرده اما در این بین بیشترین همکاری او با بهمن فرمان‌آرا بوده است.

****

فرشته صدرعرفایی

تعداد آثار سینمایی که بازی کرده کم و گزیده است اما در این میان با کارگردانانی چون فریدون جیرانی، جعفر پناهی، عبدالرضا کاهانی، محمد رسول‌اف، نرگس آبیار و اصغر فرهادی همکاری داشته است.

فرشته صدرعرفایی اولین سیمرغ نقش اصلی خود را برای بازی در فیلم کافه ترانزیت از جشنواره بیست و سوم فیلم فجر دریافت کرد. این هنرمند درباره لحظه دریافت سیمرغ خود می‌گوید که افتخار می‌کنم این سیمرغ را از دست ناصر تقوایی گرفتم. صدرعرفایی سیمرغ بهترین بازیگر نقش دوم زن را از جشنواره سی و هفتم فیلم فجر دریافت کرد. این جایزه نتیجه بازی درخشان و دیدنیش در فیلم شبی که ماه کامل شد به کارگردانی نرگس آبیار بود.

****

مریلا زارعی

مریلا زارعی از آن بازیگرهایی است که هم‌ کار خوب دارد و هم کار ضعیف. از آن هنرمندانی که نمی‌توان حضورش را در یک فیلم نادیده گرفت. بازیگری که با بازی در فیلم سلام سینمای محسن مخملباف وارد دنیای سینما شد.

زارعی در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را برای بازی در فیلم سربازهای جمعه دریافت کرد. این اولین همکاری مسعود کیمیایی با این بازیگر بود که چند سال بعد در فیلم حکم تکرار شد. او تا رسیدن به اولین سیمرغ بازیگری نقش اصلیش چندین بار نامزد دریافت جایزه شد.

سرانجام در سی و دومین جشنواره فیلم فجر و برای بازی در فیلم شیار ۱۴۳ توانست این طلسم را بشکند و برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد. به فاصله سه سال و در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر زارعی برای بازی در فیلم زیر سقف دودی دومین سیمرغ نقش اصلی خود را دریافت کرد. البته از نکات فراموش نشدنی آن سال در نظر گرفتن دو جایزه سیمرغ اصلی در بخش بازی زنان بود. سیمرغ دیگر به لیلا حاتمی برای فیلم رگ خواب تعلق گرفت.

****

نظر شما درباره بازی این بازیگران چیست؟