نگاهی به حضور رعنا آزادی ور در سریال «زخم کاری»/ صلابت حضور

سریال پرطرفدار و پرمخاطب این روزهای فیلیمو «زخم کاری» براساس رمان «بیست زخم کاری» نوشته­ی محمود حسینی­ زاد ساخته شده است که خودِ آن رمان نیز اقتباسی از اثر جاودانِ ویلیام شکسپیر، تراژدی «مکبث» است.
آن دسته از مخاطبانی که نمایشنامه­ ی «مکبث» را خوانده باشند یا دست کم یکی از اقتباس ­های سینمایی این اثر ماندگار را تماشا کرده باشند بی­ شک می­ دانند که در این تراژدی تنها یک کاراکتر است که شخصیتِ اصلی نمایشنامه یعنی مکبث را در سایه ­ی ابهت و جذبه­ ی خود قرار می­ دهد و آن کاراکتر "لیدی مکبث" است. "لیدی مکبث" را شاید بتوان یکی از پیچیده ­ترین کاراکترهای نمایشی در تاریخ ادبیاتِ دراماتیک به شمار آورد که به طبع آن ایفای این نقش می­ تواند برای بازیگرانش چالش ­برانگیز باشد و اگر خوب از آب درآید به شاه ­نقش کارنامه­ ی هنری آن بازیگر زن بدل گردد.
سمیرا در سریال «زخم کاری» مطابقتی علنی و بی­واسطه با کاراکتر لیدی مکبثِ شکسپیر دارد. لیدی مکبث بر طبق کهن­ الگوها در طبقه ­بندی زنِ جنگجو و البته در بالِ منفی این کهن الگو قرار می­ گیرد که به بدخواهی، توطئه ­چینی و کینه ­توزی در راه دستیابی به آمال و آرزوهای او گره خورده است. اصلی­ ترین ویژگی این کاراکتر جاه ­طلبی بیمارگونه ­ی اوست که کاراکترش را به بی ­رحمی، خونخواری و خشونت سوق می­ دهد. در تراژدی "مکبث" این لیدی مکبث است که مکبث را به کشتنِ دانکن تحریک می­ کند و اوست که باعث می­ شود مکبث رفته ­رفته به شخصیتی بدطینت و شیطان­ صفت بدل گردد. لیدی مکبث نشانگانی از چندین اختلال روانپزشکی را بروز می­ دهد که همین ویژگی شخصیتی منجر می ­شود ایفای نقش او به چالشی دشوار برای بازیگرانِ زن تبدیل شود. وجوه بارزی از درونیات شیطانی کاراکتر لیدی مکبث در این اقتباسِ ایرانیزه شده از اثر نیز دیده می­شود. درواقع رمان­ نویس با تسلط بر تراژدی شکسپیر موفق شده است نسخه ایرانی شسته ­رفته­ای را با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی و فرهنگی داستان و کاراکترهایش ارائه دهد. سمیرا (با بازی درخشان رعنا آزادی­ور) تصویر بی­ نقصی از شیطان است که روی زمین آمده، به جلد مالک (جواد عزتی) می­ رود و او را به هر سمت ­و سویی که بخواهد می­کشاند، دستش را به خون می­ آلاید و مقدمات نگون­ بختی او را فراهم می­ آورد. به زعم من آزادی ­ور با بازی در این نقش روی دیگری از سکه را به مخاطب نشان می­ دهد. او حالا دیگر از قالب نقش زنانِ معصوم، مثبت و نیکوخواه بیرون می ­آید و با چرخشی صد و هشتاد درجه ­ای صلابت حضورش را در قالب نقشی باپتانسیل بالا برای تبدیل شدن به شاه­نقش کارنامه­ ی او به مخاطب اثبات می­ کند. به بیانی دیگر «زخم کاری» و نقش سمیرا، فرصتی ناب است برای رعنا آزادی­ ور تا نشان دهد می­ تواند خود را از سطح بازیگری متوسط به بازیگری درجه یک ارتقا دهد.
تاکنون در سینما و تئاتر بازیگرانِ زیادی "لیدی مکبث" را بازی کرده ­اند و بی­ اغراق بازیگرانی که توانسته ­اند این نقش را تصاحب کنند بازیگران خوش­ شانسی بوده­اند. شاید از بهترین و به ­یادماندنی­ ترین لیدی مکبث­ های تاریخ سینما بتوان به فرانسسکا آنیس در «مکبث»ِ رومن پولانسکی و یا جینت نولان در نسخه ­ی قدیمی­تر «مکبث» به­ کارگردانی اورسن ولز اشاره کرد؛ بازیگرانی که موفق شدند شکوه و جذبه ­ی حضور کاراکتر مهم و بزرگِ لیدی مکبث را از متن نمایشنامه ­ی شکسپیر بر پرده ­ی نقره­ای سینما ثبت کنند. «سریر خون» آکیرا کروساوا نیز اقتباس موفق دیگری از «مکبث» بود که به زعم نگارنده نقشِ لیدی مکبث در آن بسیار کمرنگ ­تر از حد انتظار است. در یکی از جدیدترین اقتباس ­ها از این تراژدی نیز ماریون کوتیارد نقش لیدی مکبث را با ظرافتی مثال­ زدنی ایفا کرده است.
از امتیازات بازیگریِ «زخم کاری» بده ­بستان­ های به­ جا، رضایتبخش و حرفه ­ای رعنا آزادی ­ور و جواد عزتی به عنوان بازیگرانِ اصلی آن است. این دو موفق شده ­اند بازی­ هایی همجنس و هم­بافت ارائه دهند و تقابل درونیِ و تضادهای شخصیتیِ نقش ­های شان را به شکلی هوشمندانه به منصه ­ی ظهور رسانند. در دو سکانس ناب و به یادماندنی از سریال، سمیرا دچار خشمی شدید و غیرقابل­ کنترل نسبت به مالک می­ شود و خشم خود را با حرکات بیرونی تند و کوبنده­ ای بروز می ­دهد. در مقابل مالکی که با دستانش عموی خود را به قتل رسانده همچون کودکی خردسال و بی­ پناه زیر مشت و لگدهای زن در خود فرومی ­رود و زبونی، ستم­ کشی و ضعفی را که مایه ­ی رنجش سمیراست پررنگ ­تر از هر وقت دیگر به نمایش می­ گذارد. تفاوت ماهیت و سرشت درونی زن و مرد داستان (که برآمده از تراژدی مکبث است) باعث جذابیت روایت شده است و وقتی بازیگران موفق می­شوند این تفاوت­های پرتضاد را به شکلی متقاعدکننده به نمایش بگذارند حاصل، جذاب و دیدنی می­ شود و بازی­ها در عین زیرپوستی بودن­شان به چشم می ­آیند.
بهره ­گیری رعنا آزادی ­ور از متداکتینگ برای نزدیک شدنش به کاراکتر سمیرا که نماینده­ ی امروزی لیدی مکبث است از درست ­ترین انتخاب­های او (و احتمالا کارگردان) بوده است و احتمالاً ضمن فشاری که خود بازیگر برای درآمدن نقش متحمل شده حاصل به­ شدت باورپذیر از آب درآمده است.
محمدحسین مهدویان تاکنون در فیلم­ هایش بازی­های خوبی از بازیگران خود گرفته است. این قانون کلی همه­ ی فیلم­ های او نیست اما در بیش­تر آثارش بازیگران فرصت این را یافته ­اند که بخش­های کم­تر دیده شده ­ای استعداد وقابلیت­های درونی­شان را بروز دهند و حالا در نخستین اثر او در شبکه ­ی نمایش خانگی نیز این اتفاق تکرار شده است و در کنار جواد عزتیِ همیشه ­خوب، رعنا آزادی­وری را می ­بینیم که بهتر از حد انتظارمان ظاهر می­ شود و حتا در برخی صحنه­ ها بازیگر کاربلدی چون جواد عزتی را زیر سایه­ ی حضورش قرار می ­دهد.