رسوایی جنسی در سینما؛ آنچه هست و آنچه نیست

درمیانِ هشتگ‌های فراوانی که این‌روزها به‌هرعلتی در فضای مجازی قد علم می‌کنند، شاید بتوان گفت یکی‌ازجدی‌ترین و جنجالی‌ترین‌شان مربوط به پویش Me Too باشد که اگرچه متاثر از روابط خارج‌ازعرف در پشت‌ِصحنه و آزارهای جنسی در فضاهای سینمایی شکل گرفت؛ اما به‌خاطر حساسیت موضوع و البته دامنه بسط‌یافته‌اش در مباحث مربوط به حقوق انسانی زنان به‌عنوان یکی از مفاهیم پایه در عدالت اجتماعی، موردِتوجه بانوان بسیاری از هر صنف و خاستگاهی قرار گرفت؛ به‌طوری‌که اگر سری به سایت راه‌اندازی‌شده به‌این‌منظور بزنید، با این‌شعار روبه‌رو می‌شوید که «شما تنها نیستید!» و در تکمیل این‌نگاهِ حمایتگرانه آورده است: «از سال 1998 به این‌سو، 17میلیون و 700هزار زن، گزارش‌هایی از آزار جنسی را در محیط‌های مربوط به فعالیت‌های اجتماعی‌شان، ارائه کرده‌اند!» به‌تازگی نیز نشریه «تایم» در گزارشی مشترک به‌قلم استفانی زاخارک، الینا داکترمن و هالی سوئیت‌لند ادواردز و تحت‌ِ‌عنوان «سکوت‌شکنان»؛ چهره‌های منتخب سال 2017 خود را به زنانی اختصاص داد که در برابر جریان آزارهای جنسی در هالیوود، ایستادند و از روابط اجباری و تحمیلی برای زنان در صنعت بزرگ سینمای جهان، پرده برداشتند؛ روابطی‌که تضمین بقای آنها دراین‌حیطه پرزرق‌وبرق بوده است. این‌مقاله با خاطره‌ای از اشلی جاد؛ بازیگر مطرح آثاری همچون «غرامت مضاعف» و «فریدا» آغاز شده است که درآن اشاره می‌کند سال 1997؛ زمانی‌که هنوز در رویای ستاره‌شدن، به این‌استودیو و آن‌استودیو می‌رفت، ملاقاتی در لابی هتل Peninsula با تهیه‌کننده‌ای معروف داشت که شرط حضورش در فیلمی سینمایی را منوط به برآورده‌ساختن خواسته او دانسته بود؛ اما جاد به‌جای سکوت دراین‌باره و احساس شرم و خطر، در مصاحبه‌هایی مختلف، از آنچه بین آنها گذشته بود، پرده برداشت؛ هرچند کسی صحبت‌های او را جدی نگرفت؛ تااینکه در سال 2017، ماجرای رسوایی جنسی آن‌تهیه‌کننده در رسانه‌ها بالا گرفت و «هاروی واینستین» به ستاره بدنام سال تبدیل شد. این‌ماجرا چنان ابعادی یافت که حضور نامتعارف تعداد قابلِ‌توجهی از ستاره‌های زن هالیوود با لباس‌های مشکی در مراسم ردکارپت گلدن گلاب 2018، جریان‌ساز شد و زخم کهنه قشرِ به‌تعبیرِ عنوان کتاب سیمون دوبوار؛ «جنس دوم»، سر باز کرد و پرونده‌های خاک‌خورده مرتبط دراین‌زمینه دوباره به‌جریان افتادند. ماجرای رسوایی‌های جنسی، ناگهان از انحصار هالیوود خارج شد و زنانی از دیگرهنرها هم حمایت خود را ازاین‌جریان اعلام کردند. برایِ‌مثال، مری جین بلایژ؛ خواننده 47ساله رنگین‌پوست آمریکایی که برنده نه جایزه گرمی، ۱۰ جایزه سول ترین و ۲۰ جایزه بیلبورد شده است، در گفت‌وگویی با نشریه Telegraph؛ چاپ لندن به‌تاریخ هفتم ژانویه 2018 گفت: «نمی‌‌خواهم از جزئیات آنچه برایم رخ داده صحبت کنم؛ اما من هم یکی‌ازهمین‌زنان هستم و درکنارشان ایستاده‌ام. زنان بسیاری در عرصه‌های مختلف تنها به‌علت اینکه می‌خواهند در فعالیت‌شان موفق شوند و حضوری اجتماعی و موثر داشته باشند، این‌گونه رفتارها و حرف‌های توهین‌آمیز را متحمل می‌شوند؛ اما کسی به صدای آنها گوش نمی‌دهد؛ یعنی اساسا تریبونی گسترده و بزرگ مانند سلبریتی‌های هنری ندارند؛ پس، ما اینجا هستیم تا صدای اعتراض تمام زنانی باشیم که مورد تعرض واقع می‌شوند و شانسی برای حمایت ندارند». درهمین‌زمینه، سال 2018 شاهد راه‌اندازی جریان اعتراضی دیگری با عنوان Time’s Up (دیگر بس است!) بود که توسط نشریه The New York Times شکل گرفت. هدفِ 300 عضو اصلی این‌پویش، ایستادگی مقابل «آزار جنسیِ سیستماتیک» در صنعت سرگرمی‌سازی‌ست و هنرمندان سرشناس و جوانی همچون اما استون، ناتالی پورتمن و ریسه ویترسپون، با کمک‌هزینه 13میلیون‌دلاری اولیه‌شان به‌طورِمشترک، اسپانسرهای مالی آن شدند تا پرونده‌های رسیده دراین‌باره ازسوی زنان بی‌دفاع را در محافل قضائی ایالات متحده به‌جریان بیندازند. نشریه معتبر موزیک NME در گزارشی به‌تاریخ اول ژانویه 2018؛ هم‌زمان با راه‌اندازی Time’s Up، از قول اوا لونگوریا؛ بازیگر برنده جایزه Screen Actors Guild و از اعضای این‌انجمن، نوشت: «زنان نباید از بازگویی تجربه‌های تلخ خود از آزارهای جنسی و تجاوز در صنعت سرگرمی‌سازی، هراسی داشته باشند؛ هرنوع رابطه نامتعارف و درخواست و پیشنهاد ناخوشایندی در محافل هنری، مردود است و باید به‌شکلی‌قانونی دنبال شود». بروز آزارهای جنسی در محل کار، حالا آن‌قدر به‌واسطه افشاگری‌های دنباله‌دار در هالیوود، پررنگ شده که هر مقاله‌ای را در بازه زمانی یک‌سال‌ِاخیر دراین‌زمینه در اینترنت جست‌وجو کند، یک‌سرش به رسوایی جنسی هاروی واینستین؛ از بنیان‌گذاران شرکت فیلم‌سازی میراماکس و کمپانی فیلم‌سازی معروفش TWC برمی‌گردد. او که زمانی به‌خاطر تولید آثاری ماندگار و تحسین‌شده مانند «شکسپیر عاشق»، «‌سخنرانی پادشاه» و «‌آرتیست»، پادشاه اسکارها نامیده می‌شد، حالا با پرونده مکرر اتهام‌های جنسی ازسوی ستارگان سال‌های دور و نزدیک سینما، نمادی از سلطه فساد بر صنعت هالیوود است که درج اخبار پیشنهادهای بی‌شرمانه‌اش در رسانه‌ها، موجی از هجوم پرونده آزارهای جنسی را به‌راه انداخته که حیطه متهمینش از دایره سینما فراتر رفته؛ برای‌ِ‌مثال، گزارش 11 ژانویه 2018 نشریه «نیویورک‌تایمز»، به «51 نامردِ آزاررسان!» از صنوف مختلف اشاره کرده است که تنها طی زمانی کوتاه از شکایت علیه واینستین تا زمان تنظیم گزارش، پرونده رسوایی جنسی‌شان به دادگاه‌های ایالات متحده ارائه شد! کلیف هایت؛ سناتور ایالت اوهایو، جان بش؛ مدیر اجرایی رستوران بش‌گروپ، رائول بوکارنیگرا؛ مقام ارشد دولتی کالفرینا، آلکس کوزینسکی؛ قاضی دادگاه تجدیدِ‌نظر فدرال، فرانتس ترنت؛ نماینده ایالات متحده در آریزونا، مت دابابانه؛ از اعضای مجلس قانون‌گذاری کالیفرنیا، روبن کیوهن؛ نماینده ایالت نوادا، جان کانیرز جونیور؛ نماینده ایالت میشیگان، آل فرانکن؛ سناتور مینه‌سوتا، استفان بیتل؛ رئیس حزب دموکرات فلوریدا، وست گودمن؛ مقام ارشد دولتی اوهایو، استیو جوروتسون؛ از بنیان‌گذاران شرکت سرمایه‌گذاری و عضو هیئت‌مدیره خودروسازی تسلا، تونی کورنیس؛ مقام دولتی مینه‌سوتا و دان شون؛ سناتور ایالتی مینه‌سوتا؛ تنها افراد حاضر دراین‌لیستِ‌ سیاه هستند که در عرصه‌های هنری فعالیت ندارند و جای تاسف‌آنکه تعداد آزاررسان‌های جنسی به زنان در حوزه‌های آرتیستیک بسیاربیشتر از سایر عرصه‌هاست؛ به‌طوری‌که نام‌های قابل‌ِاعتنایی از مقامات ارشد و اجرایی ادارات هنری و رسانه‌هایی بزرگ همچون American Ballet Theater، ABC، CNN، The Paris Review، Broadway، Def Jam Records، NPR، DC Comics، Armory Show، The New Republic، Diversity Showcase، Artforum، Vox Media، Amazon Studios و Defy Media درمیان‌ِ‌آنها حضور دارند. البته رنگ‌وبوی هالیوودی اتهامات سوءِ‌رفتار جنسی نسبت‌به بانوان، بیشتر بوده و در گزارشی جنجالی توسط نشریه «تایم» به‌تاریخ نهم نوامبر 2017، فهرستی بلندبالا از سلبریتی‌هایی که مرتکب اعمال خشونت‌آمیز جنسی شده و پرونده‌شان به دادگاه‌های مختلف ایالتی ارائه شد، به‌انتشار رسید. اگر نام‌هایی همچون ماریو تستینو، پل هاگیز، چاک کلوز، چارلز دوتیت، تی. جی. میلر، کریس متیو، اندور دانکن، رابرت کنپر، آندره بالاتز، جفری تامبور، اد وستویک، برت رتنر، جرمی پایون، اندی دیک، استفان کالینز و ریک ناجیرا برای مخاطب ایرانی آشنا نیستند؛ درعوض، نمی‌توان به‌راحتی از حضور بزرگانی همچون مایکل داگلاس، جیمز فرانکو، سیلوستر استالونه، ریچارد دریفوس، تام سایزمور، جین سمونز، استیون سیگال، داستین هافمن، کوین اسپیسی و اولیور استون، دراین‌لیستِ 120نفره گذشت! مسئله اینجاست که اگرچه صحبت از رسوایی اخلاقی در هالیوود درقالب ظلمی که به زنان این‌عرصه می‌شود، به‌تازگی داغ شده؛ اما مخالفان این‌اتفاق مدعی هستند که این‌رویه سال‌هاست در بستر فیلم‌سازی هالیوود ریشه دوانده است. در گزارشی ازسوی BBC به‌تاریخ 14 اکتبر 2017 می‌خوانیم: «فریادی از سر وحشت و درخواست کمک به‌شکلی‌پرسروصدا، حضار را به در اتاقی در یک هتل می‌کشد و بعداز نجات زن، او را به بیمارستان منتقل می‌کنند. متاسفانه دراثر خونریزی شدید و پارگی مثانه، آن‌زن یک‌هفته‌بعد جان می‌سپارد... این، یک داستان هالیوودی با موضوع تجاوز نیست؛ بلکه اتفاقی‌ست که برای هنرپیشه‌ای به‌نام Virginia Rappe؛ ستاره دوران صامت سینما درطی میهمانی بزرگی در سال 1921 روی می‌دهد و فردی‌که باعث این‌رسواییِ بزرگ شد، ستاره کمدی آن‌دوران یعنی راسکو آربوکل معروف به "فتی" بود! ماجرایی که به‌عنوان اولین‌نمونه از آزارهای جنسی سینمایی در تاریخ به‌ثبت رسید». این‌درحالی‌ست‌که چندی‌پیش، بریژیت باردو؛ ستاره دهه‌های 50 و 60 که اینک 83سال دارد، در مصاحبه‌ای با نشریه E! Online گفت: «به‌نظرِ‌من برنامه‌هایی همچون جنبش زنان علیه سوءِ‌رفتار مردان نسبت‌به‌زنان در هالیوود، چیزی جز یک پروپاگاندای رسانه‌ای نیست. من به‌شخصه هرگز با این‌گونه رفتارها مواجه نشدم و آزار جنسی را تجربه نکردم. هنرپیشه‌های زن بسیاری برای گرفتن نقش‌های مهم و خوب، با تهیه‌کنندگان و فیلم‌سازان معروف ارتباط می‌گیرند و بعدها به‌هرعلتی، آن‌را به‌شکلی وارونه جلوه می‌دهند و ازاین‌‌ماجرا به بدرفتاری و حتی آزار جنسی یاد می‌کنند؛ درحالی‌که خودشان مسبب این‌نگاه بوده‌اند و کار را برای دیگرزنان این‌عرصه هم سخت کرده‌اند. این، یک تصمیم شخصی‌ست و من به جریانی‌که به واقعیت آن مشکوکم، نمی‌پیوندم». البته دراین‌زمینه مخالفان بسیار دیگری هم بوده‌اند که این‌گونه‌اقدامات را جریان‌هایی مهندسی‌شده می‌دانند و می‌گویند هرازگاهی بحث‌هایی درجهت تخریب یک‌سری مقامات بالادستی و تصمیم‌گیرنده و حتی جریان‌ساز در هالیوود روی می‌دهد که البته در موارد زیادی، به‌اثبات نمی‌رسد. دکتر لورا بتزیگ؛ مطالعه‌گر درزمینه روابط جنسی و سیاست درطولِ‌تاریخ و نویسنده کتاب The Badge of Lost Innocence که در دانشگاه‌های میشیگان و کالیفرنیا تدریس می‌کند، در مقاله‌ای برای نشریه Psychology Today به‌تاریخ 24 نوامبر 2017 می‌نویسد: «ریشه‌یابی آزارهای جنسی، ما را به تاریخی کهن می‌رساند؛ اما همه آنچه که همیشه به‌عنوان آزار جنسی مطرح شده، امری یک‌طرفه ازسوی مردان در مقابل زنان نبوده و گاه، ناکامی‌هایی که از برآیند و هدف یک‌رابطه عادی مدِ‌نظر زنی بوده، به‌این‌رفتار تعبیر می‌شود. فهرست طولانی مردانی که در ماه‌های اخیر در هالیوود به‌اتهام بروز رفتارهای زننده با زنان، در رسانه‌ها عنوان شده، تاسف‌بار است؛ اما باید پیش‌ازآنکه خبر رسوایی جنسی شخصی را مطرح کرد، آن‌را به‌اثبات رساند و بعد، دست به‌رسانه‌ای‌کردن خبرش زد. مواردی ازاین‌جریان، اثبات شده‌اند؛ اما این‌را نمی‌توان منکر شد که چه‌تعداد از زنانی‌که خود را قربانی سوءِرفتار در هالیوود و خشونت‌های جنسی پنهان و آشکار می‌دانند، گاه بااین‌جریان هم‌راستا حرکت و حتی به‌آن کمک می‌کنند». این‌نظرِ دکتر بتزیگ را می‌توان در آنچه بر روی جلد نشریات مختلف دیده می‌شود هم دنبال کرد؛ آیا وقتی ستاره‌های سینما، عریان و نیمه‌عریان روی جلد نشریاتیی مانند Vogue، Vanity Fair، W و... متاثر از نگاه بهره‌کشانه جنسی برای تبلیغات به‌چاپ می‌رسد و ازقِبَلِ‌آن به شهرت و ثروت می‌رسند یا زمانی‌که در فیلم‌های اروتیکی بی‌محتوای لازم برای آگاهی‌رسانی عمومی ظاهر می‌شوند، یادشان هست که این‌هم بخشی‌از‌همان جریانِ دامن‌زدن به رواج آزار جنسی‌ست؟