اگر سید مرتضی آوینی سریال ناریا را می‌دید در موردش چه می‌گفت؟

شهید سید مرتضی آوینی (به عنوان پدر سینمای دفاع مقدس و نظریه پرداز حکمت هنر متعهد اسلامی) نقدی عمیق و چندبعدی به آثار هنری، به ویژه تولیدات رسانه‌ای جمهوری اسلامی، داشت. اگر او سریال «ناریا» را می‌دید، احتمالا نقدش را بر اساس اصول زیبایی شناسی دینی، کارکرد رسانه‌ای اثر، و انطباق با گفتمان انقلاب اسلامی مطرح می‌کرد. در ادامه، تحلیل احتمالی او را از سه منظر محتوا، فرم، و هدف بررسی می‌کنیم:

بیشتر بخوانید:

نظر منتقدان و مخاطبان درباره سریال ناریا

۱. نقد محتوایی: آیا «ناریا» روایتی «حکمی» از جبهه مقاومت دارد؟

آوینی معتقد بود هنر متعهد باید «حقیقت» را نه به شکل شعار، بلکه در قالب «تجربه زیسته» نشان دهد. نقدهای محتمل او:

- جنبه های مثبت:
- توجه به موضوع تهدید نخبگان ایرانی توسط دشمن (مسئله ای که آوینی در مقالاتش بر آن تأکید داشت).
- نمایش غیرت مردمی در مقابل توطئه های خارجی (مشابه روایت های رزمندگان در مستندهای او).

- جنبه های منفی:
- اگر سریال به کلیشه های امنیتی (مانند نقشه های پیچیده جاسوسی بدون پایه واقعی) بسنده کند، از نظر او «سینمای تخیل» است، نه «سینمای واقعیت».
- احتمالاً شخصیت پردازی حشمت (تبهکار با وجدان) را غیرواقعی می‌دانست، چون در نگاه او، شرّْ ابهام‌بردار نیست؛ باید روشن باشد که خط قرمزها کجاست.

۲. نقد فرمی: آیا زبان تصویر «ناریا» با محتوایش هماهنگ است؟

آوینی به صداقت تصویر اهمیت می‌داد و معتقد بود فرم باید در خدمت محتوا باشد:

- نقاط قوت:
- استفاده از لوکیشن های واقعی (مثل مرزهای غربی) ممکن است مورد تحسین او قرار می‌گرفت، چون به جای استودیو، «مکانِ حقیقی» را انتخاب کرده است.
- اگر صحنه های اکشن، پرهیجان اما غیرهالیوودی باشد (مثل فیلم‌های رزمی ایرانی-اسلامی)، آن را می پسندید.

- نقاط ضعف:
- اگر سریال از دیالوگ های شعارگونه یا نمایش اغراق آمیز تکنولوژی (مثل هک کردن‌های سریع!) استفاده کند، به نظر او «ساختارشکنی روایت» اتفاق نمی‌افتد.
- احتمالاً تعدد زیرپلات‌ها (۵۰ قسمت) را نقد می‌کرد، چون معتقد بود هنر اسلامی باید مختصر و عمیق باشد، نه پرحاشیه و سطحی.

۳. نقد هدف: آیا «ناریا» در خدمت «تهاجم فرهنگی» است یا «مقاومت فرهنگی»؟

از نگاه آوینی، هر اثر هنری یا «مقاومت» می‌کند یا «تسلیم»:
- اگر هدف سریال، افشای توطئه های دشمن باشد:
- او آن را «رسانه ای انقلابی» می‌دانست، مشابه مستندهای خودش درباره جنگ.
- اگر هدف، صرفاً سرگرمی با ژانر پلیسی باشد:
- احتمالاً می‌گفت: «این سریال، یک مقلد غربی است با چاشنی ارزشی!».
- نکته کلیدی:
- آوینی از سینمای امنیتی حمایت می‌کرد، اما نه اگر تبدیل به داستان‌های تخیلیِ بی پایه شود. او می‌خواست «دشمن حقیقی» (نه یک شرورِ کارتونی) نشان داده شود.

جمع بندی: نقد آوینی به «ناریا» چه میبود؟

احتمالاً تحلیل او ترکیبی از تحسین و هشدار بود:
- تحسین:
- توجه به گفتمان نخبگی و استکبارستیزی.
- انتخاب ژانر پرکشش برای جوانان بدون تقلید صرف از غرب.
- هشدار:
- خطر سطحی نگری در پرداخت شخصیت‌های منفی (مثل عاشق شدن تبهکار به قهرمان!).
- احتمال غلبه فرم بر محتوا (اگر اکشن و تعلیق، جای عمق روایت را بگیرد).

نتیجه‌گیری نهایی او:

«ناریا» اگر در خدمت بیداری مخاطب باشد، اثری ارزشمند است، اما اگر به سریال بازاریِ صرف تبدیل شود، خطر انحراف از مسیر هنر متعهد دارد.


پی نوشت: منابع آوینی برای تحلیل بیشتر
اگر به نقدهای او علاقه دارید، این آثار را مطالعه کنید:
- کتاب «رستاخیز جان» (نظریه هنر از نگاه آوینی).
- مقاله «حکمت، هنر، عرفان» (نقد سینمای غرب و شرق).
- مستند «روایت فتح» (نمونه عملی نگاه او به روایتگری).

نویسنده: سید احمد مدارایی

منبع: ویرگول