ایدۀ نو؛ دلیل استقبال از آقای قاضی
در ابتدای این جلسه، برمهانی گفت: «ما همیشه در امور مختلف، مثل وقتی جنگی رقم میخورد، یک مثلث داریم: میدان، دیپلماسی و رسانه. در حوزه امنیتی هم همین است؛ امنیت، رسانه و دیپلماسی همیشه در کنار هم قرار دارند. حتی در حوزه اقتصاد هم همینطور است. یعنی رسانه هیچگاه جدا از حکمرانی نیست و باید جایگاه پررنگتری در این معادلات داشته باشد.»
او سپس با اشاره به اینکه این نقش در حوزه رسانههای حاکمیتی برجستهتر است، ادامه داد: «زمانی که رسانه در حوزه برودکست به یک رسانه حاکمیتی منحصر میشود، این نقش پررنگتر خواهد شد. طبیعی است که هرکسی در جایگاه اداره این رسانه، از یک تهیهکننده معمولی تا سیاست‌گذاران کلان، وقتی به حوزه اجرا قدم میگذارند نمیتوانند از حوزه اندیشه دور باشند. هرچه فاصله از اندیشه بیشتر باشد، حرفها خامتر و سطحیتر خواهد بود. ما هم در صداوسیما همواره به این نکته توجه داشتهایم. نمیتوان در رسانه برنامه سرگرمی ساخت و خود را از حوزه اندیشه دور دانست.»
معاون سیما برای روشنتر شدن بحث، به مجموعه نمایشی «آقای قاضی» اشاره کرد و گفت: «این برنامه در کنار جذابیت و جنبه سرگرمی، آموزشهایی را نیز برای مخاطب به همراه داشته است. رسانه ملی فقط یک مأموریت ندارد. طبق فرمایش رهبری، رسانه باید چهار وظیفه داشته باشد: قرارگاهی، آوردگاهی، دانشگاهی و آسایشگاهی. این به آن معنا نیست که اگر برنامهای وظیفه آسایشگاهی و سرگرمی دارد، دیگر نباید وظیفه دانشگاهی هم داشته باشد. اتفاقاً حتی سرگرمکنندهترین برنامهها هم باید بر پایه اندیشه و آموزش طراحی شوند تا هم جذاب باشند و هم اثرگذار.»
در ادامه این مراسم، محمدمهدی دادمان، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی با تأکید بر اینکه نقش رسانه در حکمرانی تنها در حضور عمومی معنا پیدا میکند، گفت: «امروز هیچ موضوعی در هیچ لایهای، هیچ مسئله‌ای در هیچ سطحی حل نخواهد شد مگر اینکه در فضای عمومی برای آن موضوع راهحلی پیدا بشود. دورهای که میشد در پستو و پشت درها برای مسائل راهحل پیدا کرد گذشته است. اگر مسئله‌ای سطح ملی و اجتماعی داشته باشد، بدون حضور عمومی نمیتواند به نتیجه برسد. این مختصات عصر ماست. به همین دلیل اساساً حکمرانی بدون رسانه قابل‌تصور نیست.»
دادمان همچنین با اشاره به تجربه مجموعه نمایشی «آقای قاضی» گفت: «نگاه نو و حمایت صداوسیما از مجموعهای مثل «آقای قاضی» نشان داد که اگر ساختار تولید درست باشد و ایده درستی پشت کار قرار بگیرد، حتی درباره موضوعات سخت و پیچیدهای همچون پروندههای حقوقی و مسائل قضا که معمولاً برای مخاطب عمومی جذاب نیست، میتوان اثری ساخت که هم مخاطب را جذب کند و هم در فضای مجازی بازخورد گسترده داشته باشد. این مجموعه توانست یک آیپی جدید به رسانه ملی اضافه کند و شخصیتهای ماندگاری برای رسانه ما خلق کند.»
در ادامه این نشست، سیدمحمدصادق امامیان، بنیانگذار اندیشکده حکمرانی شریف، برای‌آنکه بحث را به سمت مسئله اصلی نقش رسانه در حل مسائل حکمرانی هدایت کند، پرسشی را مطرح کرد: «رسانه ملی و مجموعههایی چون حوزه هنری، واقعاً چه سهمی از ظرفیت خود را به اداره بهتر کشور اختصاص دادهاند؟ آیا رسانه توانسته در حل مسائل حیاتی کشور، مثل بحران آب نقشی واقعی در تغییر رفتار مردم یا تغییر ذهنیت مسئولان ایفا کند؟ و اساساً پرداختن به این مسائل، در اولویت رسانه کجای کار قرار دارد؟»
برمهانی در پاسخ به این پرسش گفت: «رسانه ما که یکی از مهمترین آنها سازمان صداوسیماست و حتماً مرجعترین و فراگیرترین رسانه کشور به شمار میرود، چه تأثیری در موضوعاتی مثل پیری جمعیت داشته است؟ ما در جمهوری اسلامی ایران زندگی میکنیم؛ رسانه جمهوری اسلامی چه نقشی در نشانهزدایی انقلابی در آثار نمایشی کشور ایفا کرده است؟ اگر شما چند ایراد به رسانه بگیرید، من میتوانم 30 ایراد بگیرم.»
او سپس با اشاره به مسئله حجاب افزود: «شما به موضوع حجاب اشاره کردید. سؤال اساسی این است که آیا مدخل ورود ما به موضوع حجاب در مواجهه با مردم، یک روش درست فرهنگی بوده است یا نه؟ ما در تلویزیون همیشه حجاب کامل را نشان دادهایم، اما آنچه امروز به چالش اصلی تبدیل شده، مفهوم حیا و عفت است. کافی است آثار نمایشی20 سال گذشته را مرور کنید؛ گاهی حتی خود ما تعجب میکنیم که چه تغییراتی در این حوزه رخ داده است. کدام کار رسانه ملی واقعاً توانسته تغییر رفتار عمومی ایجاد کند و یکی از اهداف سیاست رسمی کشور را محقق سازد؟ مثلاً در موضوع جوانی جمعیت، یا حتی در مسئله‌ای سادهتر مثل بستن کمربند ایمنی در خودروها. تجربه نشان داده رسانه در برخی حوزهها توانسته سیاست را پیش ببرد، اما در بعضی موارد هم برعکس، آثار معکوس داشته است. اگر بخواهیم صادقانه ارزیابی کنیم، باید بگوییم رسانه ملی هم نقاط قوت جدی داشته و هم نقاط ضعف جدی. اما چیزی که مسلم است این است که در جمهوری اسلامی، هیچ حوزهای از حکمرانی را نمیتوان بدون رسانه تصور کرد.»
وی با اشاره به نقد برخی درباره فاصله‌گرفتن هنرمندان از تلویزیون گفت: «زمانی این تعریض را وارد کردند که ۵ یا ۶ نفر بودند و برخی هم در حال کار بودند و حتی گفتم باید توضیح کاملی داد که هر یک از این اسامی چه اتفاقی برایشان افتاده است و چه ماجرایی دارند.»
معاون سیما با گفتن مخاطب کم تلویزیون به دلیل مشکلات اقتصادی است، توضیح داد: «مادامی که نارضایتی مردم از موضوعات اقتصادی بالا میرود، مخاطبان تلویزیون کاهش پیدا میکند و این موضوع ربطی به کیفیت برنامهها و بودن چهرهها و... ندارد. حال مردم نسبت به موضوعات اقتصادی خوب نیست و تلویزیون کمتر میبینند. حتماً کیفیت برنامهسازی و عوامل دیگر هم تأثیر دارد؛ اما اگر می‌خواهیم ارزیابی کنیم باید واقعبینانه نگاه کنیم.»
محمدمهدی دادمان گفت: «ما وقتی از یک تغییر رفتاری یا تغییر ذهنی در فضای عمومی جامعه صحبت میکنیم، یک بسته جامع نیاز داریم. این بسته جامعه را باید به طور کامل دید. اگر دنبال پاسخ کوتاهمدت هستیم، حتماً باید طراحی تبلیغاتی کرد تا رفتار تغییر کند. در میان‌مدت از ابزارهای رسانهای استفاده میکنیم و در بلندمدت، اگر دنبال تغییر واقعی هستیم، باید از هنر استفاده کنیم. در نظام طراحی و عمل فرهنگی‌مان اینها را گاهی اشتباه استفاده میکنیم، بدون اینکه سیاستهای اجرایی که بیرون از هسته اینهاست، رعایت شود. وقتی تصمیم اجرایی گرفته نشده، چه توقعی داریم رفتار مردم تغییر کند؟ هیچ رفتاری تغییر نمیکند مگر اینکه تصمیم اجرایی کنار یک سیاست رسانهای قرار بگیرد. این موضوع را در جنگ ۱۲ روزه، در امنیت، اقتصاد و فرهنگ مشاهده کردهایم. مثلاً سیاست فرهنگی ما چقدر بحران حجاب را شکل داده؟ واکنش مردم نه فقط نتیجه رسانه، بلکه محصول تصمیمات اجرایی بیرون از رسانه هم هست. رسانه، هنر و تبلیغات بدون همراهی سیاست اجرایی، تغییر ملموس ایجاد نمیکنند.»
در پایان این نشست، سیدحسامالدین حسینی، تهیهکننده فصل دوم آقای قاضی پس از تشکر بابت این انتخاب گفت: «سریال آقای قاضی در واقع تلاش کرده تا با روایت هنری اعتماد عمومی به دستگاه قضا تقویت کند و از این رو جایزه ویژه بخش فرهنگ و حکمرانی اولین دوره جایزه دکتر آزاد را دریافت کرده. انتخاب این سریال در بخش حکمرانی، یک آغاز برای معرفی و برجسته‌کردن شاخصهایی است که اهمیت دارند و دیده‌شدن این اثر به‌عنوان یک الگو در حوزه فرهنگ و حکمرانی، ارزشمند است. آن چیزی که اتفاق افتاده خلاف عادت و رویههای مرسوم برای ساخت تولید محصولات رسانهای است؛ همکاری چند نهاد و مجموعه، باز شدن برخی تابوها و مشارکت دوستان و مشاوران در مجموعه باعث شد کار ساخته شود. این خلأ در چهارچوبهای سنتی، اگر درست استفاده شود، میتواند به نقطه حکمرانی مشارکتی و نتایج بهتر منجر شود.»