9 انیمه درخشان کلاسیک که هر سینمادوستی باید ببیند

ترجمه اختصاصی سلام سینما - مروا موسوی: از اوایل دهه هشتاد میلادی، سینمای انیمه ژاپن وارد دورانی شد که امروز از آن با عنوان «عصر طلایی» یاد می‌شود؛ دورانی که فیلمسازانی چون هایائو میازاکی، مامورو اوشی، کاتسوهیرو اوتومو و ساتوشی کن، با آثاری ماندگار مرزهای روایت، تصویر و اندیشه را گسترش دادند. از خیال‌پردازی شاعرانه‌ی «نائوشیکا» تا فیلم تیره‌وتار روانشناسانه «آبی تمام‌عیار»، از سایبرپانک مهیب و ماندگار «آکیرا» تا فلسفه‌ورزی تکنولوژیک «شبح در پوسته»، این آثار نشان دادند که انیمه تنها برای سرگرمی ساخته نمی‌شود، بلکه می‌تواند پرسش‌های بنیادین درباره انسان، جامعه و آینده را مطرح کند. در این مطلب 9 انیمیشن ساخته‌شده در دهه‌های 80 و 90 میلادی را مرور کرده‌ایم که نه فقط شاهکارهایی در ژاپن تلقی شدند بلکه ایده‌های خلاقانه‌ای برای ساخت تعدادی از فیلم‌های مهم سینمای جهان مطرح کردند.

بیشتر بخوانید:

از اینویاشا تا شهر اشباح؛ فهرستی ایده‌آل از انیمه‌هایی برای ورود به دنیای جادویی انیمه

10 تا از قدرتمندترین کاراکترهای انیمه‌ها

Macross: Do You Remember Love? (1984, Shōji Kawamori & Noburo Ishiguro)

این فیلم سینمایی برگرفته از سریال محبوب Macross است و در دهه هشتاد به عنوان نقطه عطفی در انیمه‌های علمی‌-تخیلی مطرح شد. داستان بر محور عشق میان یک خواننده پاپ و یک خلبان جنگنده در دل نبردی عظیم میان انسان‌ها و موجودات فضایی شکل می‌گیرد.  «آیا عشق را به یاد می‌آوری؟» نه‌تنها به دلیل جلوه‌های بصری خیره‌کننده‌اش مورد توجه قرار گرفت، بلکه با استفاده از موسیقی به عنوان ابزاری برای روایت و حل‌وفصل بحران، راه تازه‌ای در روایت‌های انیمه‌ای گشود. این اثر نمونه‌ای درخشان از ترکیب ملودرام انسانی با حماسه‌ای کیهانی است که به یکی از مهم‌ترین انیمه‌های موزیکال ژاپنی تبدیل شد.

Nausicaä of the Valley of the Wind (1984, Hayao Miyazaki)

«نائوشیکا از دره باد» نخستین شاهکار سینمایی هایائو میازاکی است که پیش از تأسیس رسمی استودیوی جیبلی ساخته شد، اما بنیان فکری و زیبایی‌شناسی آن استودیو را پایه‌گذاری کرد. بنابراین می‌توان این انیمه را نه‌تنها آغازگر راه باشکوه میازاکی، بلکه تعیین‌کننده مسیر استودیو جیبلی قلمداد کرد. داستان این انیمه پادآرمان‌شهری در جهانی آخرالزمانی جریان دارد که طبیعت آلوده و قارچ‌های سمی حیات بشر را تهدید می‌کنند. نائوشیکا، شاهزاده‌ای دلسوز و صلح‌جو، می‌کوشد میان انسان‌ها و طبیعت آشتی برقرار کند. فیلم با فضایی شاعرانه و فلسفی، نقدی بر جنگ‌طلبی بشر و تخریب محیط زیست ارائه می‌دهد. انیمه‌ای که هم از نظر طراحی بصری و هم از نظر مضمون به الگویی پایدار برای سینمای فانتزی و علمی‌تخیلی بدل شد.

Angel's Egg (1985, Mamoru Oshii)

«تخم‌مرغ فرشته» یکی از متفاوت‌ترین آثار تاریخ انیمه است؛ فیلمی که بیشتر بر تصویر و نماد استوار است تا دیالوگ و روایت خطی. می‌توان آن را چنین توصیف کرد: اثری رازآلود و شاعرانه که بیشتر شبیه یک رویا یا کابوس تصویری است تا یک روایت کلاسیک. داستان این انیمه به این شرح است: در دنیایی تاریک و وهم‌انگیز، دختری مرموز به همراه پسری ناشناس سفری استعاری را تجربه می‌کنند، در حالی که یک تخم پر رمز و راز را با خود حمل می‌کنند. مامورو اوشی با این فیلم مفاهیمی چون ایمان، گناه، خلأ معنوی و تنهایی بشر را در قالبی بصری و مینیمالیستی به تصویر می‌کشد. این اثر به دلیل ابهام و فضای اکسپرسیونیستی‌اش همچنان موضوع بحث و تفسیر منتقدان و تماشاگران است.

Akira (1988, Katsuhiro Otomo)

اغراق نیست اگر «آکیرا» را شاهکار سایبرپانکی دانست که جهان انیمه را به مخاطبان جهانی معرفی کرد. این اثر به‌یادماندنی نه‌تنها یکی از مهم‌ترین انیمه‌های دهه 80 است بلکه در تاریخ سینمای علمی-تخیلی هم جایگاهی ویژه دارد. داستان در نئو-توکیوی پساآخرالزمانی می‌گذرد و بر محور دوستی و رقابت میان کاندا و تتسوئو، دو عضو باند موتورسواران، شکل می‌گیرد. قدرت‌های روانی و دخالت‌های نظامی دولت، شهر را در آستانه فروپاشی قرار می‌دهد. فیلم با جلوه‌های بصری پیشرو، طراحی شهری بی‌نظیر و موسیقی تأثیرگذار، به اثری کالت بدل شد. «آکیرا» الهام‌بخش نسل‌های متعددی از فیلمسازان غربی و شرقی شد و دروازه‌ای برای جهانی‌شدن انیمه گشود.

Patlabor 2 (1993, Mamoru Oshii)

دومین فیلم سینمایی از مجموعه «پاتلابور» نشان‌دهنده اوج دغدغه‌های فلسفی مامورو اوشی است؛ ترکیبی از اکشن مکانیکی و تریلر سیاسی با نگاهی فلسفی به امنیت و قدرت. بر خلاف ظاهر پرهیجان روبات‌های غول‌پیکر، فیلم بیش از آنکه بر نبردهای مکانیکی متمرکز باشد، به سیاست، نظامی‌گری و مفهوم امنیت ملی می‌پردازد. داستان درباره کودتایی نظامی و بحران داخلی در ژاپن است که از خلال فعالیت‌های یک واحد ویژه پلیس روایت می‌شود. اوشی با فضاسازی آرام اما پرتنش، پرسش‌هایی بنیادین درباره مرز میان آزادی و امنیت و همچنین جایگاه تکنولوژی در سیاست مطرح می‌کند. «پاتلابور 2» نمونه‌ای درخشان از بلوغ سینمای انیمه در دهه نود است.

Macross Plus (1995, Shōji Kawamori & Shinichirō Watanabe)

«ماکروس پلاس» به نوعی ادامه معنوی میراث «ماکروس» است که در دهه 90 با سبک و لحن متفاوتی عرضه شد. داستان به رابطه پیچیده میان سه شخصیت — دو خلبان رقیب و یک موسیقیدان مشهور — می‌پردازد و مثل همیشه موسیقی نقشی محوری در پیشبرد روایت دارد. در این فیلم که نقطه تلاقی فناوری، موسیقی و رقابت انسانی در فضایی مدرن و پرهیجان بود، مفاهیمی چون رقابت، عشق و رابطه انسان با تکنولوژی در بستری حماسی-موسیقایی بازآفرینی می‌شوند. «ماکروس پلاس» با استفاده از جلوه‌های بصری پیشرفته، ترکیب انیمیشن سنتی و CGI، و موسیقی فراموش‌نشدنی یوکو کانو، تجربه‌ای تازه از انیمه‌های فضایی ارائه داد.

Ghost in the Shell (1995, Mamoru Oshii)

«شبح در پوسته» نه‌فقط یک انیمه درخشان علمی-تخیلی بلکه اثری فلسفی بود که مرز میان انسان و ماشین را به پرسش کشید و تأثیری ماندگار بر فرهنگ عامه جهانی گذاشت. داستان حول سروان موتوکو کوساناگی، سایبورگی در یک واحد ضدجرایم سایبری، می‌چرخد که درگیر پرونده‌ای مرموز با هکری به نام "پاپت مستر" می‌شود. فیلم با طراحی بصری سایبرپانکی، موسیقی مبهوت‌کننده کنجی کاوای و اندیشه‌های عمیق درباره هویت، آگاهی و مرز میان انسان و ماشین، به اثری پیشرو در ژانر خود بدل شد. این فیلم الهام‌بخش آثاری چون «ماتریکس» بود و جایگاه انیمه را در سینمای اندیشه تثبیت کرد.

Memories (1995, Kõji Morimoto, Tensai Okamura, Katsuhiro Otomo)

«خاطرات» یک فیلم آنتولوژی (زیر ژانری از فیلم‌ها که از چندین فیلم کوتاه مختلف تشکیل شده است که اغلب فقط توسط یک موضوع یا رویداد به یکدیگر ارتباط پیدا می‌کنند) شامل سه داستان کوتاه است که هر کدام توسط یک کارگردان برجسته ساخته شده‌اند: Magnetic Rose به کارگردانی کوجی موریموتو روایتی وهم‌انگیز و اپرایی در فضاست، Stink Bomb به کارگردانی تنسای اوکامورا طنزی تلخ درباره فاجعه‌ای شیمیایی است، و Cannon Fodder به کارگردانی کاتسوهیرو اوتومو تصویری پادآرمان‌شهری از جامعه‌ای نظامی‌زده است. این اثر مجموعه‌ای از ایده‌های خلاقانه و دیدگاه‌های متفاوت درباره انسان، تکنولوژی و جنگ را گرد هم می‌آورد. «خاطرات» نه‌تنها نمونه‌ای عالی از ظرفیت آنتولوژی در انیمه است، بلکه اثری نمونه‌ای است که تنوع ذهنیت هنرمندان مهم شاغل در انیمه را در دهه 90 نشان می‌دهد.

Perfect Blue (1997, Satoshi Kon)

«آبی تمام‌عیار»، نخستین فیلم سینمایی ساتوشی کن، یکی از مهم‌ترین انیمه‌های روان‌شناختی به شمار می‌رود. داستان درباره یک خواننده موسیقی پاپ است که تصمیم می‌گیرد وارد دنیای بازیگری شود، اما با فشار رسانه‌ها، انتظارات اجتماعی و تعقیب یک طرفدار وسواسی، آرام آرام دچار بحران هویت می‌شود. کن با استفاده از برش‌های تصویری و روایت چندلایه، فضایی خلق می‌کند که در آن بیننده همواره میان واقعیت و خیال سرگردان است. «آبی تمام‌عیار» اثری تاثیرگذار در ژانر تریلر روان‌شناختی بود و بعدها الهام‌بخش کارگردانانی چون دارن آرونوفسکی و حتی دیوید لینچ شد.