نقد و بررسی فیلم پرندگان ساخته هیچکاک

منتقد و تحلیلگر:مهیار محمد ملکی

در سری فراسوی نقد قرار است با هم نگاهی به آثار برتر کلاسیک دنیا داشته باشیم و انها را یک به یک از سه منظر نقد و بررسی کنیم 

متن.فرامتن و صد البته بحث تکنیکال و در جمع بندی چگونگی  فرم و القای حس را مورد بحث و بررسی قرار دهیم در جلسه اول قرار است نگاهی به بحث برانگیز ترین ساخته هیچکاک یعنی پرندگان داشته باشیم 

اما قبل هر چیز لازم میدانم که با هم  یک مرور مختصری بر معرفی اثر داشته باشیم 

پرندگان محصول سال 1963 آمریکا و به کارگردانی آلفرد هیچکاک میباشد 

از بازیگران و نقش آفرینان این اثر میتوان به تیپی هدرن.راد تیلور.جسیکا تاندی و رونیکا کارترایت .سوازنه پلشت .اتل گریفیس اشاره داشت 

این اثر را میتوان در گونه یا ژانر تریلر و دلهره آور قرار داد 

در ادامه با بنده مهیار محمد ملکی و نقد و بررسی پرندگان همراه باشید 

از تیتراژ اغازین شروع کنیم با یک قاب شلوغ و پر از رفت و امد پرندگانی طرف هستیم که قصد  تغییر در روند طبیعی شکل گیری اسامی روی پرده سینما را دارند 

به عبارت دیگر میتوان از همان اول به این باور و درک رسید که هیچکاک به بهانه حضور پرندگان به دنبال ایجاد تغییرات در ساختار فکری بشر است 

 در پرده اول  که ما ان را پیش در امد مینامیم حضور پرندگان در فی مابین فضای قصه حکم بذر کاشته شده ای را دارد که قرار است هیچکاک ان را در بخش های پایانی درو کند 

قصه با شخصیتی به نام ملانی دنیلز با بازی تیپی هدرن آغاز میشود زن نسبتا آرام و یا سرخوشی که به دنیای پیرامونش بی توجه  بوده و تمام توجهش روی اهداف زندگی شخصی خودش است اینکه هیچکاک برای معرفی و پیشبرد قصه اش دست به دامن دو پرنده مرغ عشق میشود جز نکاتی است که بدون شک نمیتوان از ان ساده گذشت ساختار روایی و متنی قصه همان عاشقی ها ی اتفاقی شنیده شده و همان ترس دیده شده ناشی از هجوم موجوداتیست که روزی شیرین و دوست داشتنی بوده اند اما امروز از جهنم هم جهنمی ترند و بنده باور دارم که اگر بخواهیم ساخته ایشان را با یک اثر امروزی مقایسه کنیم بدون شک چندین پله عقب تر میایستند که البته قابل درک است اما چیزی که پرندگان را پرندگان کرده است مباحث فرامتنی و ایدئولوژیک کار است 

هیچکاک در این کار از المان هایی همچون کلاغ سیاه و مرغ دریایی و حتی پرندگان زینتی سیاه استفاده کرده است نکته ای که در همین ابتدا توجه ما را به خودش جلب میکند تنوع گونه های پرندگان است 

از گذشته تا به امروز مرغ دریایی همیشه نماد یک پرنده نجات بخش   بوده است پرنده ای که در پهنای بی کران اقیانوس برای  ساکنین در مانده یک  قایق شکسته نشانگر وجود امید  و ساحل بوده است اما مشاهده میکنید همین مرغ دریایی اینجا در کنار کلاغ سیاه که پرنده ای منحوس است قرار گرفته است و پا به پای یکدیگر در تلاش هستند تا والیوم وحشت و ترس را به مرور در ساخته پیش رو ازدیاد بخشند 

اما اینکه چرا این پرندگان حمله میکنند ؟اساسا موضوع بحث هیچکاک نبوده است وی در این اثر از هجومی صحبت کرده است که اولین ضربه اش به پیشانی ملانی بوده است درست جایی که مرکز تعقل و فکر است 

هیچکاک با یک مستر شات و نمای عمومی تصاویری گویا از شهر کوچک  ساحلی را به نمایش میگذارد که مردم آن  در روز مرگی کامل به سر میبرند ملانی با روحیه عجیب و ساختار فکری خاصش به این شهر میاید تا مردمان این شهر را که به نوعی جامعه امریکا قلمداد میگردند دچار ریزش فکری و تثبیت عقاید جدید کند اما تمام این اتفاقات ناخواسته انجام میپذیرد هیچکاک برای پیشبرد صحیح قصه اش و القای بهتر ترس سعی دارد در پرده اول به واکاوی دقیقی در رابطه با خصوصیات و ویژگی های پرندگان بپردازد و موارد را یک به یک بازگو کند موضوعاتی همچون زمان پوست اندازی پرندگان .

مواردی که همه دال بر ظاهر ماجراست به نوعی وی تصمیم داشته با غرق کردن تماشاگر در ساختار ظاهری کارش که همان سینمای سرگرم کننده است او را به عمد از مفاهیم زیر ساختی اش دور کند منتها این تعمد خودش در انتها ذهن مخاطب را به چالش میکشد و سوالات بی شماری در ذهن وی شکل میدهد  که هیچکاک  انها را بی جواب میگذارد خود بی جواب گذاشتن سوال ها باعث هدایت درست مخاطب از متن به فرا متن میشود این فرار موضوعی فهم و دقت بالای  کارگردان را نشان میدهد 

همانطور که در بخش های اغازین شاهد هستیم دو مرغ عشقی که ملانی برای میچ میبرد پرندگانی در قفس هستند و در نتیجه ارتباطی با دنیای بیرون ندارند هیچکاک این دو پرنده را مقابل تهاجم مهیب پرندگان وحشی قصه اش قرار میدهد و ما از این مقایسه به فهم این موضوع میرسیم که این دو پرنده در بهترین حالت تقلید گر اعمال خوب و بد انسانی هستند اساسا تقلید کردن یا مقلد داشتن موضوعیست که اگر کور کورانه و بدون اگاهی شکل بگیرد به نابودی میانجامد موضوعی که هیچکاک روی تشریح و طرح ان در دل قصه بسیار تاکید دارد

عاشقانه

ای که هیچکاک در این اثر مطرح میکند پر اهمیت ترین قسمت قصه اش را تشکیل میدهد ملانی و میچ قبل از ازدواج تحت تاثیر اتفاق پیش امده خانواده ای را کنار هم زودتر از موعد شکل میدهند نکته ای که بسیار جالب توجه است اعضای تشکیل دهنده این خانواده است ملانی و میچ .مادر میچ و کتی خواهر میچ .هر کدام از نسلی جدا با عقاید و تفکرات خاص خود هستند که در این فروپاشی شهر یا تفکر  نقش موثری برای نجات و ابقای شهر دارند به نوعی از همان ابتدا ما شاهد یک نیروی بازدارنده از سوی اهالی شهر هستیم چرا که این  فروپاشی ویا تغییر عقاید به قدری نتایج مهلکی را با خود به همراه دارد که همگی از ترس مواجه نشدن  با آن سعی به پنهان کردن خود دارند ملانی در باجه تلفن و شخص دیگر در فروشگاه .

در پرده ها ی دوم و سوم که بحران و پس از بحران را مشاهده میکنیم شهر در شعله های اتش میسوزد و همه این ها از پی او وی یک پرنده به نمایش در میاید 

از انجا که در این اثر هیچ مرگی به اندازه یک مرگ تلخ نیست میتوان به این حقیقت رسید که اتفاقا هیچکاک کنار پرندگان ایستاده است و پرنده ها عنصر مثبت قصه اش هستند 

عناصری که با یک دلیل نامعلوم که مهمم نیست به دنبال تغییر در شیوه تفکرات ادمی و بنیان نهادن اصولی دوباره هستند 

هیچکاک در قصه اش از انقلاب فکر و از راه جدید صحبت میکند از این میگوید که اگر یک راهی چند بار و چند بار طی شد و جواب نگرفتیم شاید کلا راه را اشتباه امده ایم شهامت برگشتن را داشته  باشیم 

همانطور که قبلا عرض شد تنوع گونه های پرندگان یاد اور این موضوع است که هیچکاک اینبار تمامی بخش ها یک ذهن را مورد هدف قرار داده است خوب و بد زشت و زیبا لاجرم باید دچار تغییر شوند و این تغییر ماحصلش ظهور یک فکر نو و یک حرکت جدید است این دقیقا موضوعیست که در سکانس پایانی زمانیکه ما با ازدحام شدید  و اتش بس پرندگان  مقابل خانه مواجه میشویم هیچکاک با گرگ و میش صبحش نوید یک شروع تازه  و سر باند پیچی ملانی انهم از قسمت پیشانی    پیام ترمیم و یا تغییر تفکرات ادمی تحت تاثیر اتفاقات پیش امده  را میدهد   ضمن اینکه شخصیت های اثر پیش رو  تصمیم به برنگشتن یا فرار از شهر ساحلی را نمیگیرند و این حرکت رفت و برگشتی به معنای نتیجه بخش بودن انقلابی است که وی در قصه اش به نمایش گذاشته است 

دیالوگ نویسی ها در فی مابین فیلم بسیار پر رنگ جلوه میکنند برای مثال در بخش هایی از اثر پیش رو ما با این دیالوگ ها  از مردم که  تحت تاثیر هجوم پرندگان هستند  مواجه میشویم که میگویند 

 ((پرندگان صدو چهل میلیون سال  صبر کردند تا علیه بشر جنگ راه بندازند !))

یا جایی دیگر 

((باید به اونها شلیک کنیم کلاغ ها لاشخورند مثل بقیه حیوانات))

از همین دو تا دیالوگ میتوانیم به فهم چند موضوع برسیم 

اول اینکه هیچکس به دنبال  فهم دلیل این اتفاق به معنای کسب اگاهی نیست 

دوم اینکه همیشه در همه جای دنیا افرادی زورگو وجود داشتند که فکر میکردند میتوانند با توپ و تفنگ و تیر صدای انقلاب را خفه کنند

سوم اینکه انها حتی حاضر نیستند باور کنند که همه این پرندگان کلاغ ها نیستند بلکه مرغان دریایی هم در این انقلاب شریک هستند به این معنا که صدای این حرکت از بخش های مختلف جامعه شنیده میشود اما گوش شنوا وجود ندارد 

اینکه هیچکاک سکانس حمله پرندگان را با ان ریزبینی خاصش در بیرون مدرسه  به نمایش میگذارد اینکه پرندگان فقط سر های بچه ها را مورد حمله قرار میدهند  همه اینها دال بر این موضوع است که هجوم تغییرات فکری باید از مدارسی اغاز شود که ترویج کننده اگاهی و اطلاعات حکومتی میباشند به عبارت دیگر انچه را که ما میخواهیم یاد بگیر و انچه را که نمیخواهیم نه .

در همه جای اثر شاهد این موضوع هستیم که پلیس به عنوان مجری قانون و یا  به تعبیر دیگر حاکمیت سعی دارد این هجوم و حمله را چیزی غیر از مسائل درک شده مردم فرض کند 

به معنای دیگر علاقمند است این نا اگاهی و خیال غلط  را بین مردم عمومیت بخشد 

در بخش های پایانی میبینیم که اتش داخل شومینه راهی جز خاموش شدن ندارد این در حالیست که قبلا خانه میچ و مادرش به عنوان یکی از نقاط امن شهر  کوچک ساحلی معرفی گشته است و در و پنجره ها که نماد ارتباط با دنیای بیرون هستند همگی به دلیل تهاجم سراسری پرندگان بسته شده اند اما با همه این تفاسیر پرندگان راه خود را پیدا کرده و از طریق اتاق زیر شیروانی هجوم میاورند و سر ملانی را مورد هدف قرار میدهند   این بدین معناست که که اگر حکومت یک کشور در جهت عدم اگاهی مردم کشورش همه راه ها را هم ببندد باز  هم راه برای نفوذ به افکار مردم و اگاهی بخشیدن به انها وجود دارد 

جمع بندی پایانی :

پرندگان جز ان اثار کلاسیکی است که قطعا تماشایش را به شما عزیزان توصیه میکنم چرا که این اثر در زمان ساخت خودش توانست تماشاگر را هم از لحاظ قصه و هم تکنیک و هم مباحث فرامتنی با خود همراه کند 

نمره ارزشیابی از ده :9

#مهیارمحمدملکی