نگاهی متفاوت به سریال 100 میلیون دلاری معاویه | من اولین پادشاه هستم

او یا از سر جهل این حدیث را آنگونه روایت می‌کرد که انگار برپایی پادشاهی یک صفت خوب برای اوست که بر زبان پیامبر جاری شده است و یا از سر عقل درصدد بود تا از حدیث مصادره به مطلوب نماید! هرچه بود اما سؤال این است که معاویه خلیفه بود یا پادشاه؟!

معاویه؛ خلیفه یا پادشاه؟

در همین ابتدا بگویم که سریال معاویه هیچ ندارد؛ سریالی که برای تولیدش هزینۀ هنگفتی اعلام کرده‌اند؛ اما چیزی بیشتر از یک روایتِ تختِ بی‌حاشیه از یک خلیفۀ مکتب سرمایه‌داری نیست. سریال از نظر قصه و درام هیچ جذابیتی ندارد و انگار صرفاً برای نمایش یک معادل تاریخی از صدر اسلام برای حکمرانی برخی از حکام جهان عرب ساخته شده است. اگر هدف از ساخت این بوده باشد سرمایه‌گذارانِ سرمایه‌دار به مقصود رسیده‌اند.

تابوشکنی در به تصویر کشیدن جاه‌طلبی معاویه

اما آنچه در این فیلم یک تابوشکنی محسوب می‌شود، تصویر خاصی است که از معاویه ارائه می‌دهد. در این سریال، معاویه از همان ابتدا و بعد از فتح شام به فکر برپایی امپراتوری است! او قصد دارد با توسعۀ نیروی دریایی شام خود را به پشت دیوار‌های بلند قسطنطنیه برساند و با فتح قسطنطنیه و غلبه بر بیزانس، اولین پرچم امپراتوری‌اش را در جهان بلند نماید.

تفاوت رویکرد این سریال با آثار پیشین درباره معاویه

رد اینکه معاویه سخت در پی برپایی امپراتوری بوده را می‌توان در کتاب‌های تاریخی اهل‌سنت زد. اما آنچه این تصویر را در سریال خاص می‌کند این است که اهل‌سنت در کتاب‌های تحلیلی پیشین و سریال «الحسن و الحسین» که یک دهه قبل ساخته شده بود، سعی داشتند تصویری از معاویه ارائه دهند که او را در تراز خلفای چهارگانه (از منظر اهل‌سنت) بنمایانند؛ حتی بعضی از مسلمات تاریخی را نیز برای همین منظور توجیه کنند تا چهرۀ خلیفۀ مسلمین مخدوش نشود. اما تصویری که در سریال «معاویه» ارائه شده، کاملاً با آن توجیهات در تناقض است؛ چرا‌که اینگونه رفتار معاویه حتی مورد اعتراض خلیفۀ دوم نیز قرار می‌گیرد.

معاویه و رؤیای امپراتوری بیزانسی

هدف خلفای اول و دوم برای جنگ با ایرانیان و رومیان هرگز برپایی امپراتوری اسلامی و یا سلطنت اسلامی نبوده است. اما معاویه، از همان ابتدا، رویکردی جاه‌طلبانه برای ساخت یک امپراتوری به سبک بیزانس داشت. سریال اما در حالِ تعریف و تمجید از این نگاه و سلوک رفتاری معاویه است و قاب‌های اسطوره‌ای که از معاویه در سریال هست، دقیقاً نشان از این دارد که مؤلفان سریال دقیقاً در پی ترویج نگاه پادشاهانه معاویه‌اند.

کربلا؛ قیامی در برابر انحراف معاویه

معاویه که اتفاقاً در فتح قسطنطنیه شکست سنگینی متحمل می‌شود و بسیاری از نیرو‌هایش پشت دیوار‌های قسطنطنیه کشته می‌شوند، پس از آن شکست تلخ، یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که برای برپایی امپراتوری بنی‌امیه پی‌گیری می‌کند، بحث وراثت در حکومت است. او هفت سال و یا حتی شاید بیشتر، سخت به دنبال جانشینی یزید برای خود بود. اگر بعضی از اعتراضات به ولایت‌عهدی یزید را در تاریخ مطالعه کنید، می‌بینید که اغلب معترضان به معاویه می‌گویند: «اینجا که حکومت قیصری روم نیست که برای خودت جانشین تعیین می‌کنی!» معاویه اما می‌دانست که برای نیل به هدفش، یعنی برپایی امپراتوری بنی‌امیه، باید این اتفاق رخ دهد و به زور تطمیع و شمشیر می‌خواست این سنگ‌بنای محکم را برای آن بگذارد که به واقعه کربلا ختم شد. به‌نظر می‌رسد حادثۀ کربلا دقیقاً برای مقابله با این انحراف بزرگ در حکمرانی اسلام رخ داد و امام حسین علیه‌السلام برای مقابله با این طرح معاویه قیام کردند؛ وگرنه حکومت نوپای یزید اصلاً در حدی نبود که امام حسین در مقابلش قیام کنند.

پادشاهی به‌جای خلافت؛ تغییر رویکرد در تصویر معاویه

برپایی امپراتوری به تقلید از امپراتوری روم، بدون شک جدایی دین از سیاست را در پی خواهد داشت و معاویه در طول حکومتش بار‌ها نشان داد که دقیقاً همین راه را می‌پیموده است. این از سفارشات ابو‌سفیان، پدر معاویه به بنی‌امیه بود که «سعی کنید خلافت را به سلطنت تبدیل کنید!»

تحریم سریال توسط الازهر؛ دلیل واقعی چیست؟

حالا چه شده است که در سریالی که درباره این شخصیت توسط عوامل و سرمایه‌گذاران اهل سنت ساخته می‌شود، دقیقاً همین تصویر پادشاهانه از او به نمایش گذاشته‌اند؟ این تغییر رویکرد از خلیفه به پادشاهی، سؤال بزرگ این سریال است و مخاطب محترم باید به آن توجه داشته باشد. جالب‌تر اینکه تحریم سریال توسط الازهر مصر به خاطر نمایش چهرۀ صحابه اعلام شده است. اما آیا نمایش چهره از نمایش پادشاهی یک خلیفۀ مهم اهل سنت که او را کاتب وحی می‌دانند خطرناک‌تر است؟!

نویسنده: امین بابازاده | روزنامه فرهیختگان