زن و بچه سعید روستایی در جشنواره کن

به گزارش هفت صبح،  سعید روستایی این بار با ملودرامی خشن و بی‌پروا، تصویری از زن ایرانی ارائه می‌دهد که نه قربانی منفعل، که آتشفشانی از خشم فروخورده است. پریناز ایزدیار در نقشی که شاید به یادماندنی‌ترین اجرای کارنامه‌اش باشد، مرزهای بازیگری در سینمای ایران را جابه‌جا می‌کند.دقایقی پیش فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی در جشنواره کن به پایان رسید. تماشاگران حاضر در سالن لومیر جشنواره کن از این فیلم استقبال کردند و به صورت ایستاده آن را به مدت ۱۳ دقیقه تشویق کردند.

در جشنواره کن 2025، سینمای ایران با شلیک گلوله‌ای دیگر به نام "زن و بچه" توجه جهانیان را به خود جلب کرد. سعید روستایی این بار با ملودرامی خشن و بی‌پروا، تصویری از زن ایرانی ارائه می‌دهد که نه قربانی منفعل، که آتشفشانی از خشم فروخورده است. پریناز ایزدیار در نقشی که شاید به یادماندنی‌ترین اجرای کارنامه‌اش باشد، مرزهای بازیگری در سینمای ایران را جابه‌جا می‌کند.دقایقی پیش فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی در جشنواره کن به پایان رسید. تماشاگران حاضر در سالن لومیر جشنواره کن از این فیلم استقبال کردند و به صورت ایستاده آن را به مدت ۱۳ دقیقه تشویق کردند. فیلم "زن و بچه" سعید روستایی با بازی خیره‌کننده پریناز ایزدیار در بخش مسابقه جشنواره کن 2024 به نمایش درآمد. این درام خانوادگی-اجتماعی که زندگی پرستاری بیوه و مبارزه او با ساختارهای مردسالارانه را روایت می‌کند، با واکنش‌های متفاوت منتقدان روبرو شده است.

داستان فیلم زن و بچه سعید روستایی چیست؟

داستان فیلم درباره مهناز  پرستاری است که همسرش را از دست داده است. اما او تنها  چهل سال دارد و می‌خواهد دوباره ازدواج کند. او‌یک پسر نوجوان و یک دختر دارد. پسر او،  علی یار در اوج دوران نوجوانی به نافرمانی دست می‌زند. پسر مهناز  ‌با مشکلات زیادی روبرو‌می‌شود، حتی از مدرسه هم اخراج می‌شود. حوادث تلخ  دومینو وار  آغاز می‌شود تا روند زندگی مهناز را زیرو رو کند.

بازیگران فیلم زن و بچه

در فیلم جدید سعید روستایی بازیگرانی مانند پریناز ایزدیار، پیمان معادی، حسن پورشیرازی،سها نیاستی، فرشته صدرعرفایی،مازیار سیدی،سینان محبی حضور دارند و همراه او پریناز ایزدیار و پیمان معادی و ... بر روی فرش قرمز کن حضور داشتند.

«زن و بچه» یک فیلم زنانه

بلافاصله پس از پایان فیلم  یک منتقد حاضر در جشنواره درباره این فیلم‌ نوشت و به نقد آن پرداخت. در «زن و بچه» مهناز ۴۰ ساله عاشق یکی از همکاران  کنار مادر و خواهرش زندگی می‌کند. او عاشق یکی از همکارانش شده  و می‌خواهد با او ازدواج کند، اما شبی که خانواده مرد برای خواستگاری‌اش می‌آیند، اتفاقات عجیبی می‌افتد که زندگی این زن را به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما به نظر این منتقد شخصیتی که ایزدیار بازی می‌کند به شدت منفعل است و حتی مانند فیلمهای دهه چهل دارای این نگرانی است که فرزند ۱۴ ساله‌اش چه نظری درباره ازدواج او دارد. جایگاه و شخصیت خواهر ۲۵ ساله مهناز نیز  انگار علامت سوال هایی به همراه داشته است. در مجموع باید منتظر ماند و دید استقبال منتقدان کن  از این فیلم  چگونه خواهد بود. تماشاگران که به نظر می‌رسد آن را پسندیدند و به تشویق آن پرداختند.

بازتاب نمایش «زن و بچه» در کن

فیلم «زن و بچه» به کارگردانی سعید روستایی، با بازی پریناز ایزدیار در نقش مادری گرفتار در نخستین نمایش جهانی در بخش مسابقه جشنواره کن رونمایی شد. سوفی مانکس کافمن، منتقد نشریه ایندی وایر در نقدی که پس از تماشای فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی در کن نوشت، با تمجید از بازی درخشان پریناز ایزدیار در این فیلم، او را یکی از شانس‌های اصلی جایزه بازیگر زن کن دانست.  در بخشی از این نقد آمده است: اکثر ما نمی‌دانیم مشکلات‌مان در مقیاسی از عادی تا تراژیک، دقیقاً کجا قرار می‌گیرند. یک روز دغدغه‌ات این است که خانواده‌ی همسر آینده‌ات را تحت‌تأثیر قرار دهی یا با دردسرهای مدرسه‌ای که نمی‌تواند پسرت را کنترل کند، دست‌وپنجه نرم می‌کنی. روز بعد، ناگهان زمین از زیر پایت کشیده می‌شود و دیگر هیچ نقطه اتکایی برای این اضطراب‌های معمول اجتماعی باقی نمی‌ماند.

این سقوط از سطحی از استرس به وضعیتی از ویرانی که دیگر هیچ‌گاه قابل ترمیم نیست را پریناز ایزدیار، بازیگر قدرتمند ایرانی، به شکلی خیره‌کننده به تصویر می‌کشد. شگفت‌انگیز است که با وجود دفعات زیاد گریه یا فریاد، بازی او هیچ‌گاه تکراری نمی‌شود. او همواره با نوسانات تازه‌ای به ضربات بی‌رحمانه‌ی سرنوشت واکنش نشان می‌دهد و نمی‌گذارد شخصیتش، «مهناز»، به فردی منفعل یا ماشینی تبدیل شود. سعید روستایی، کارگردان ملودرام‌ساز ایرانی که پس از فیلم «برادران لیلا» در سال ۲۰۲۲ بار دیگر به بخش رقابتی کن بازگشته، نشان می‌دهد که ذوقی آلمودووارگونه در ترسیم درد زنانه در بستر یک نظام مردسالار دارد. طراحی صحنه‌اش هرچند طبیعی‌تر از آثار فیلم‌ساز اسپانیایی است، اما بیان احساسی پُررنگی دارد که در عین اغراق، می‌داند چه زمانی باید برای رسیدن به سکوتی زیبا، خود را مهار کند.

در بخش دیگری از این مطلب آمده است: چند اشکال ساختاری باعث می‌شود گاه فیلم از یک ملودرام سینمایی به مرزهای سریال‌های تلویزیونی نزدیک شود، زیرا بدبیاری‌ها یکی پس از دیگری از راه می‌رسند. اما بازی پرشور و پیوسته‌ی ایزدیار، این توازن را حفظ کرده و بیننده را با خود همراه می‌سازد.

«زن و بچه» که یکی از ۲۲ فیلم رقابت کننده در بخش مسابقه اصلی جشنواره کن است، به عنوان یک درام خانوادگی معاصر با موضوع انتقام و بخشش توصیف شده است، پریناز ایزدیار (بازیگر فیلم متری شش و نیم) را در نقش یک پرستار بیوه به تصویر می‌کشد که با پسر یاغی خود دست و پنجه نرم می‌کند. هنگامی که یک حادثه غم‌انگیز رخ می‌دهد، او خود را درگیر احساس خیانت می‌بیند، حتی در حالی که به دنبال عدالت است. شرکت فرانسوی «Goodfellas»، مسئولیت فروش بین‌المللی این درام ایرانی را بر عهده گرفته است. این فیلم، دومین اثر سعید روستایی پس از فیلم «برادران لیلا» (رقابت‌کننده نخل طلای کن در سال ۲۰۲۲) است.

نقد فیلم زن و بچه: وقتی منطق در سینما قربانی احساس می‌شود

یکی از جذابیت‌های تماشای فیلم‌های بین‌المللی، آشنایی با فرهنگ‌ها و شیوه‌ زندگی ملت‌های مختلف است؛ فرصتی برای کشف شباهت‌های انسانی: رؤیاهایی که مشترک‌اند و احساساتی که در موقعیت‌های مشابه برانگیخته می‌شوند. اما این تجربه زمانی به چالش تبدیل می‌شود که با داستانی غیرمنطقی و رفتارهایی عجیب‌ و غیرقابل‌فهم روبه‌رو می‌شویم؛ گویی در حال تماشای اثری علمی تخیلی هستیم که نتوان با آن ارتباط برقرار کرد. فیلم «زن و بچه» (Woman and Child) باوجود بهره‌گیری از المان‌های مدرن و برخی عناصر سینمای هالیوود، نتوانسته روایتی ملموس برای مخاطب بین‌المللی یا حتی داخلی ارائه دهد.

چهارمین اثر بلند روستایی و دومین حضور او در بخش رقابتی جشنواره کن، باوجود پیشینه موفقش در «برادران لیلا» (Leila's Brothers) و دریافت جایزه فیپرشی، این بار در انتقال پیام و ترسیم روابط انسانی دچار سردرگمی شده است. درون‌مایه اصلی آثار روستایی، تمرکز بر زنان و قدرت آنها در مواجهه با بحران‌هاست؛ و این روند در زن و بچه نیز ادامه یافته است.

مهناز (با بازی پریناز ایزدیار)، پرستاری است که پس از فوت همسرش، به‌تنهایی مسئولیت دو فرزندش را بر عهده دارد. او به‌تدریج به راننده آمبولانسی به نام حمید (پیمان معادی) علاقه‌مند می‌شود. پسر نوجوان او، علیار (سینان محبی)، نوجوانی سرکش است که با تأخیر در مدرسه حاضر می‌شود، قمار کرده و در نهایت به مدت یک هفته او را از مدرسه تعلیق می‌کنند. در دل فرهنگی با سنت‌ها و قوانین خاص، مخاطب نمی‌داند باید انتظار چه واکنشی از شخصیت مهناز داشته باشد. آیا وظیفه مراقبت از پدرشوهر برعهده اوست یا بالعکس؟ آیا جامعه از او انتظار ازدواج مجدد دارد یا این تصمیم امری نکوهیده تلقی می‌شود؟ اگر مهناز و حمید بچه‌دار شوند، سرنوشت فرزندان قبلی چه خواهد شد؟

این‌ها سؤالاتی‌اند که فیلم مطرح می‌کند، اما پاسخی شفاف یا روایتی قانع‌کننده برای آن‌ها ندارد. در سکانسی، مهناز به‌جای تنبیه علیار، او را در آغوش می‌کشد و از کسانی که با او بدرفتاری کرده‌اند متنفر می‌شود؛ اما این تصمیم‌ها بیشتر بر پایه احساس و عصیان‌اند تا منطق. ناگهان اتفاق وحشتناکی برای علیار می‌افتد. این حادثه در عین غیرقابل‌پیش‌بینی بودن، بسیار آبکی از آب درآمده است. مهناز که قصد دارد خبر نامزدی‌اش با حمید را پنهان کند، تصمیم می‌گیرد بچه‌ها را پیش پدربزرگشان بگذارد؛ تصمیمی دیگر که نه‌تنها اشتباه است، بلکه روایت را بیش‌ازپیش به ورطه آشفتگی می‌کشاند.

سعید روستایی با زن و بچه همانند یک تراژدی رفتار می‌کند. هر تصمیم مهناز برای بهترشدن زندگی‌اش، اوضاع را بدتر می‌کند. رابطه او با حمید یک داستان عاشقانه نیست و وقتی پای خواهر مهناز به ماجرا باز می‌شود، نامزدی او نیز طعمی تلخ به خود می‌گیرد. شاید این فرض مطرح باشد که جامعه ایرانی هیچ راهی در مقابل زنان نمی‌گذارد، اما مهناز که نمی‌تواند سیستم را تغییر دهد؛ بنابراین اگر نمی‌توانی مردان را به چالش بکشی باید سراغ آن‌هایی بروی که تو را سرکوب می‌کنند. پس از حادثه علیار، مهناز دیوانه می‌شود؛ با ماشین به مدیر مدرسه می‌کوبد. حمید را تهدید می‌کند و در اقدامی کم‌سابقه در سینمای ایران، پدرشوهر خود را به دلیل شلاق‌زدن علیار به قتل می‌رساند. مهناز فریاد می‌زند، طغیان می‌کند، اما هیچ‌یک از واکنش‌هایش منطقی جلوه نمی‌کنند. در فرهنگی که مردان به‌راحتی می‌توانند علیه زن شکایت کنند و حضانت فرزندان را بگیرند، اقدامات مهناز او را در موقعیت شکننده‌تری قرار می‌دهند.

درحالی‌که آثار قبلی روستایی توانسته بودند فاصله فرهنگی میان شرق و غرب را از میان بردارند، زن و بچه با روایت مبهم و شخصیت‌پردازی سطحی، تماشاگر را نه‌تنها درگیر نمی‌کند، بلکه او را دچار گیجی و بی‌اعتمادی نسبت به جهان داستان می‌سازد. سبک خاص او با دوربین پر جنب‌وجوش، تدوین مؤثر و روایت جذاب به فیلم‌های هالیوودی شباهت بیشتری دارد. زن و بچه با منطق جور در نمی‌آید. بیننده به‌جای همدردی با مهناز و خودآزاری‌های او سردرگم خواهد شد. رفتارهای غیرمنطقی در پایانی که تلاش دارد حس رهایی را القا کند، در واقع چیزی جز رهاشدگی مخاطب در برابر پرسش‌های بی‌پاسخ نیست.. پیتر بردشاو، منتقد برجسته گاردین، فیلم زن و بچه را درامی غم‌انگیز و تلخ توصیف می‌کند که به بررسی رنج و خشم زنان در بازار ازدواج مردسالارانه ایران می‌پردازد. او شخصیت حمید را مردی جذاب اما فریبکار می‌داند که از موقعیت اجتماعی مهناز، پرستاری بیوه با دو فرزند، سوءاستفاده می‌کند پیتر  بردشاو معتقد است که فیلم با روایت تراژدی‌های پیاپی و نمایش فروپاشی روانی مهناز، نقدی تند به ساختارهای ناعادلانه جنسیتی در جامعه ایران ارائه می‌دهد.

روزنامه گاردین در نقد خود اشاره می‌کند که ایزدیار با بازی پرشور و احساسی، مهناز را به زنی تبدیل می‌کند که در پی تراژدی‌های زندگی‌اش، به‌گونه‌ای شبح‌وار در دنیایی که آرزوی زندگی آرامی در آن داشت، سرگردان است.

خبرگزاری ددلاین در نقد مثبتی از فیلم زن و بچه ساخته سعید روستایی، آن را یک پرتره آتشین فمینیستی توصیف کرده است که با جسارت به تصویرگری شرایط پیچیده و ناعادلانه زندگی زنان در جامعه ایران می‌پردازد. در این نقد آمده است که فیلم با بازی پرقدرت پریناز ایزدیار، تأثیری عمیق بر تماشاگر می‌گذارد و مهناز را به عنوان زنی رنج‌کشیده اما سرکش به تصویر می‌کشد که در برابر سیستم مردسالار می‌ایستد.