خطر ورود ارگان‌ها و پول‌های کلان در کمین فیلم کوتاه | یک فیلم کوتاه با بودجه دو میلیاردی

اختصاصی سلام سینما - آریا قریشی: پویا نبی یکی از چهره‌های شاخص فعال در عرصه سینمای کوتاه است. نبی فعالیت هنری را با روزنامه‌نگاری انجام داد. او ساخت فیلم‌های کوتاه را از سال 1392 با فیلم «ماه عسل» آغاز کرد و در ادامه فیلم‌های تحسین‌شده‌ای مثل «سایلنت»، «خوابگردها» و «درد خفیف» را کارگردانی کرد. آثار او در ده‌ها جشنواره داخلی و بین‌المللی به نمایش درآمده‌اند.

بیشتر بخوانید:

5 فیلم شاخص جشنواره فیلم کوتاه تهران 1404؛ از خداحافظ آشغال تا انار

نبی در گفت‌وگو با سلام سینما جمع‌بندی خود را از چهل‌ودومین دوره جشنواره فیلم کوتاه مطرح کرد. صحبت‌های این روزنامه‌نگار و فیلمساز را در ادامه می‌خوانید.

شکاف بین فیلمسازان با حوزه مدیریت جشنواره تا حدی ترمیم شده

پویا نبی در ابتدای صحبت‌هایش، چهل‌ودومین دوره جشنواره فیلم کوتاه را این‌چنین با دوره‌های قبل مقایسه کرد: «شاید بیش از دو دهه است که بافت و ساختار جشنواره‌های ایران، که فقط مختص به کوتاه تهران نیست و حتی می‌توان به جشنواره‌های فجر، حقیقت و غیره هم اشاره کرد، بافتار و ساختارشان متشکل از حجم زیادی از فیلم‌های ضعیف، تعدادی فیلم متوسط و تعداد اندکی فیلم خوب است. فکر می‌کنم جشنواره چهل‌ودوم کوتاه تهران هم از این قاعده مستثنی نیست.

تفاوت عمده‌ای که می‌توانم بگویم این است که بعد از وقایع 1401 شکافی بین بدنه علاقه‌مندان فیلم کوتاه و فیلمسازان فیلم کوتاه با حوزه مدیریت جشنواره‌ها اتفاق افتاده بود که طی روزهایی که در جشنواره بودم، احساس کردم که این فاصله تا حدی ترمیم شده و به شدت سال‌های قبل نیست.»

خطر ورود ارگان‌ها و پول‌های کلان در کمین فیلم کوتاه

سازنده فیلم کوتاه «خوابگردها» در مورد افزایش تعداد آن دسته از فیلم‌های کوتاهی که می‌توان آن‌ها را «بیگ پروداکشن‌های سینمای کوتاه» دانست، افزود: «این مختص به امسال نیست. فکر می‌کنم که حدوداً در یک سال پایانی دولت آقای روحانی شروع شد و در دولت آقای رئیسی به اوج رسید. این بحث در فیلم‌های بلند و مستند هم وجود دارد. کار به جایی رسیده است که وزیر دولت قبلی با افتخار از این می‌گفت که اگر در ادوار قبلی جشنواره فجر، بنیاد فارابی یا بخش‌های دولتی دو یا سه فیلم داشتند، حالا بیش از نیمی از فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره فجر دولتی هستند. امسال این ماجرا در جشنواره فیلم تهران نمود بیشتری داشت. مؤسسات متعددی فیلم‌هایی در این جشنواره داشتند که اکثرا دیدگاه‌های ایدئولوژیک را پیش می‌بردند.»

فیلم کوتاهی که بیش از دو میلیارد بودجه داشت

نبی خطر بزرگ گسترش این فیلم‌ها را ایجاد اخلال در روند تولید فیلم‌های کوتاه می‌داند: «از دیرباز تا امروز، ساز و کار فیلم‌های کوتاه یک ساز و کار خیلی جمع‌وجور و دوستانه بوده، ولی این سازمان‌ها پول‌های عجیب و غریبی خرج می‌کنند. مثلاً امسال فیلمی بود که اتفاقاً محصول دو سازمان بود و طبق روایاتی که شنیدم بیش از دو میلیارد تومان هزینه ساخت آن شده است. این یعنی به همه عوامل پول بسیار خوبی داده شده، وقت بسیار بالایی برای تولید آن صرف شده و امکانات فنی بسیار خوبی برایش مهیا بوده است. این یعنی خلل در ساز و کار تولید.

سازنده فیلم‌های کوتاه «ماه عسل» و «سایلنت» پیش‌بینی کرد که این روند ممکن است در سال‌های آینده حتی گریبانگیر خود این ارگان‌ها هم بشود: «الآن دارند پول‌پاشی می‌کنند ولی از جایی ممکن است تولید فیلم آن‌قدر گران شود که حتی خود آن سازمان‌ها هم نتوانند به‌راحتی فیلم بسازند.»

جشنواره فیلم کوتاه تهران دیگر تنها کعبه آمال فیلمسازان کوتاه نیست

پویا نبی در ارزیابی جایگاه جشنواره فیلم کوتاه تهران با توجه به افزایش تعداد جشنواره‌های مرتبط با سینمای کوتاه، گفت: «فکر می‌کنم تا اوایل دهه 90 جشنواره فیلم کوتاه تهران کعبه آمال یا محل بلامنازعی برای فیلمسازان کوتاه بود چون تنها جایی بود که می‌توانستند فیلم‌های خود را نشان دهند و از تماشاگران بازخورد بگیرند و ببینند فیلم چه اثری بر تماشاگران گذاشته است. ولی هر چقدر جلوتر می‌آییم، رقبا بیشتر می‌شوند. همین الآن جشنواره‌های سایه، نهال، عباس کیارستمی، جشن حافظ، ایسفا و پاتوق‌های بسیار زیادی برای نمایش فیلم‌های کوتاه داریم و عملاً این وظیفه تقسیم شده است. بنابراین اگر فیلمسازی به هر دلیلی (از کج‌سلیقگی هیئت انتخاب تا ممیزی) فیلمش فرصت حضور در جشنواره فیلم کوتاه نداشته باشد، به این معنا نیست که این فیلمساز به پایان راه رسیده و دیگر راهی برای نمایش فیلمش وجود ندارد.»

وی در ادامه پلتفرم‌ها را هم رقیبی دانست که می‌توانند به پایگاهی برای فیلم‌های کوتاه تبدیل شوند: «الآن حتی پلتفرم‌ها را داریم که بعضی از آن‌ها دارند فیلم‌های کوتاه را به نمایش می‌گذارند. خیلی از این فیلم‌ها در یوتیوب قرار می‌گیرند و بازدیدهای چند صد هزار نفری دارند. بنابراین شرایط کمی بازتر و رقابتی‌تر شده است.»

جایگاه جشنواره فیلم کوتاه تهران هنوز از بین نرفته است

با این وجود، نبی اعتقاد داشت که جایگاه جشنواره فیلم کوتاه تهران هنوز از بین نرفته است: «علی‌رغم همه انتقاداتی که می‌توان به جشنواره فیلم کوتاه تهران وارد کرد (چون خاستگاهش به‌هرحال دولتی است، پول آن را وزارت ارشاد می‌دهد، طبیعتاً روی ساز و کار آن هم نظارت خیلی جدی وجود دارد و خیلی از فیلم‌ها ممکن است به دلیل محتوا، فرم و نوع قصه‌گویی و حتی گاه اسامی کارگردان و عوامل، فرصت حضور در این جشنواره را نداشته باشند)، همچنان جشنواره فیلم کوتاه تهران مهم‌ترین و معتبرترین رویداد یا جشنواره فیلم کوتاه در ایران است چون سابقه چهل و چند ساله دارد، آدم‌ها با آن‌جا خاطره مشترک دارند، میعادگاه مخاطبین است، و حجم زیادی از مخاطبین به آن‌جا می‌آیند. امسال که به ایران‌مال رفتم، فکر نمی‌کردم این مسافت را علاقه‌مندان سینمای کوتاه طی کنند. ولی دیدم همه سآنس‌ها پر شده بود و بلیت‌ها فروخته می‌شد. همچنین رسانه‌ها آن‌جا تمرکز بیشتری دارند. هنوز هم این‌جا است که خیلی از فیلم‌ها در آن کشف می‌شوند. بنابراین جشنواره فیلم کوتاه تهران (با این‌که یک جشنواره دولتی یا به تعبیری دیگر حاکمیتی است) هنوز یک طعم و مزه متفاوت را به بچه‌های فیلمساز کوتاه می‌دهد.»

این فیلمساز یکی از دلایل حفظ این جایگاه را پیشینه جشنواره فیلم کوتاه تهران در معرفی فیلمسازان برجسته دانست: «خیلی از فیلمسازان بلند ما مثل شهرام مکری، مجید برزگر، سعید روستایی، هومن سیدی، اصغر فرهادی و خیلی‌های دیگر در این جشنواره با فیلم‌های کوتاه کشف شدند و به‌عنوان استعدادهای آینده مورد بررسی قرار گرفتند. کماکان فکر می‌کنم جشنواره فیلم کوتاه تهران این اولویت را دارد. طبیعتاً نسبت به دهه‌های گذشته به دلایلی چون رقبای بیشتر و سیاست‌گذاری‌های بعضاً غلطی که در آن اتفاق افتاده، مرتبه آن پایین‌تر آمده اما بی‌ارزش نشده است.»