نقد و بررسی فیلم سینمایی خرچنگ به کارگردانی مصطفی شایسته | کمدی بی‌سرانجام

همین علت هم باعث می‌شود تا نوشتن درباره این فیلم به کاری بس دشوار تبدیل شود و ادامه این مطلب سعی می‌کند توضیح دهد چرا فیلم خرچنگ چیزی ندارد تا ارائه دهد. پیش از این‌که وارد فیلم شویم، نخستین نکته‌ای که توجه‌ها را به سمت یک اثر جلب می‌کند نام فیلم است.

نام بدون پشتوانه

نامی که باید حتما دلیلی پشت انتخاب آن وجود داشته باشد، و فیلم نیز به این پرسش که چرا چنین نامی برای آن انتخاب شده است پاسخ دهد، در فیلم خرچنگ به چشم نمی‌خورد. نه در خود فیلم به این موضوع اشاره‌ای شده و نه مخاطب می‌تواند ارتباط معنایی میان شخصیت اصلی یا فضای فیلم با نام خرچنگ پیدا کند.

در مرحله بعد، تیتراژ فیلم است که ما را ناگزیر به صحبت درباره داستان آن می‌کند.خرچنگ، روایت جوانی پرستار به نام سعید لطیف با بازی حامد آهنگی است که با زنی که اختلاف سنی بالایی با او دارد (البته که در گریم زحمتی برای آن کشیده نشده و باید خود را گول بزنیم) عقدموقت می‌کند و تیتراژ به سفر این دو در دوبی می‌پردازد.

تیتراژی که بیشتر شبیه به یک کلیپ تبلیغاتی آژانس‌های مسافرتی است، تلاشی برای نمایش زیبایی‌های شهر دوبی با موسیقی تند به مخاطب ایرانی به نظر می‌رسد. اما اگر با دقت بیشتری به آن نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که این انتخاب به‌طور آگاهانه‌ای صورت گرفته است تا تیتراژ فاقد مایه‌های کمدی باشد و به‌جای آن، به‌عنوان یک رپورتاژ آگهی عمل کند که بتواند یکی از راه‌های درآمدزایی فیلم قبل از اکران باشد.

در این کلیپ، شاهد حضور دو بازیگر فیلم، یعنی شقایق فراهانی و حامد آهنگی هستیم که در یک رستوران ایرانی و یک شرکت املاک و هتل در شهر دوبی به تصویر کشیده شده‌اند. همچنین، تلاش شده است تا نام مکان‌ها به‌وضوح در تصویر دیده شود تا به‌عنوان راهی برای تأمین هزینه‌های سفر و تولید فیلم عمل کند.

داستان یا کلیپ اینستاگرامی؟

مهم‌ترین و شاید عجیب‌ترین بخش فیلم خرچنگ داستان آن است، زیرا به معنای واقعی کلمه این فیلم فاقد هر نوع روایت مشخصی است و درواقع با ۸۵ دقیقه کلیپ‌های اینستاگرامی روبه‌رو هستید که به‌صورت پی‌درپی چیده شده‌اند. بااین‌حال، نکته جالب در مورد داستان این فیلم آن است که حداقل دو نویسنده روی آن کار کرده‌اند؛ به این معنا که داستانی که در فیلم خرچنگ مشاهده می‌کنید، یک‌بار توسط امیرحسین دواتگر نوشته شده و یک‌بار دیگر مصطفی زندی آن را بازنویسی کرده است.

با وجود این، داستان فیلم به‌طورکلی فاقد انسجام و پر از سؤال‌های بی‌جواب است که مشخص نیست به ممیزی‌های فیلم برمی‌گردد یا به ذات داستان خود فیلم مربوط می‌شود.به‌عنوان‌مثال دو کاراکتر طلا و سعید (شقایق فراهانی و حامد آهنگی) که در عقد موقت یکدیگر هستند، زمانی که طلا تصمیم می‌گیرد بعد از ۲۰سال این عقد را تمدید کند هیچ دلیلی برای این تصمیم ذکر نمی‌شود. دلیلی که می‌توانست خود مقدمه‌ای برای یک شوخی باشد.

در مورد بعدی مشخص نمی‌شود چرا شخصیت پری (گوهر خیراندیش) که در تمام طول فیلم بانویی سالخورده اما مهربان است که می‌خواهد به هر طریقی که شده یاد و خاطره همسر مرحوم خود را با بازسازی کلیپ‌های سرقت‌شده وی زنده نگه‌دارد چطور در پایان فیلم به زنی تبدیل می‌شود که می‌خواهد از شخصیت سعید سوء‌استفاده کند و وی را جای دیگری به زندان بیندازد. یا سرنوشت بهرام (با بازی حمید گودرزی) که بعد از اقدام نادر (محمدرضا علیمردانی) دوست سعید ناتمام در هاله‌ای از ابهام می‌ماند و کلی سؤال بی‌جواب دیگر که حتی نمی‌توانند ذهن مخاطب خود را درگیر خود کنند و زود فراموش می‌شوند.

آفتابه لگن هفت دست...

اگر هنگام خواندن مطلب کمی دقت کرده باشید حتما متوجه شده‌اید که فیلم خرچنگ از نظر تیم بازیگری چیزی کم ندارد. فیلمی که حتی برای شخصیت‌های فرعی خود از بازیگران شناخته‌شده‌ای همچون کمند امیرسلیمانی، رضا ناجی، حمید گودرزی و ... استفاده می‌کند. گرچه به‌خاطر ظرفیت‌نداشتن داستان حتی اگر کارگردان هم می‌خواست، نمی‌توانست از این بازیگران استفاده خاصی کند و ضرب‌المثل «آفتابه لگن هفت دست، شام و ناهار هیچی» کاملا مناسب این فیلم است.

وقتی سراغ کمدی فیلم می‌رویم با وجود این بازیگران اما با کمدی درخشان که هیچ با کمدی معمولی و استانداردی هم روبه‌رو نمی‌شویم. خرچنگ سعی می‌کند از آن‌دست آثاری باشد که تمام بار شوخی‌های خود را روی بانمکی ذاتی حامد آهنگی بگذارد و به عبارت دیگر تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد می‌گذارد و ریسک می‌کند؛ ریسکی که به دو دلیل جواب نمی‌دهد. 

نخستین دلیل آن به خود حامد آهنگی برمی‌گردد. در این‌که حامد آهنگی در صحنه یک کمدین موفق است شکی نیست، اما وقتی وی و در متن تصویر قرار می‌گیرد با آن آهنگی‌ای که می‌شناسیم فاصله فاحشی می‌گیرد. فاصله‌ای که نشان‌دهنده توانایی بالای حامد آهنگی در خلق موقعیت‌های کمدی فی‌البداهه است. استعدادی که در مدیوم تصویر باید ‌آن را بسیار محدود کرد که نتیجه آن عدم توفیق حامد آهنگی در آثار نمایشی چه در سینما، چه در شبکه نمایش‌خانگی و چه حتی صداوسیماست.

دومین دلیل موفق‌نبودن کمدی در فیلم خرچنگ عدم شناخت نویسندگان از توانایی‌های حامد آهنگی است که باید دید آیا با علم به این‌که آهنگی شخصیت اصلی را برعهده دارد فیلمنامه نوشته شده است یا خیر. چون موقعیت‌های کمدی خرچنگ که همه بدون استثنا بر عهده شخصیت سعید (حامد آهنگی) است آنچنان که در چنین فیلم‌هایی سراغ داریم بر اساس توانایی حامد آهنگی نوشته نشده‌اند. اما نباید فراموش کرد که فیلم خرچنگ با تمام نداشتن‌هایش اما هیچ‌وقت نزدیک شوخی‌های جنسی نمی‌شود و به هر قیمتی از مخاطب خود خنده نمی‌گیرد و این موضوع را می‌توان تنها نکته مثبت این فیلم دانست.

شکست‌خورده

فیلم خرچنگ به کارگردانی مصطفی شایسته، علی‌رغم داشتن بازیگران مطرح وداستانی که قرار بودطنزآمیز باشد، نتوانسته انتظارات را برآورده کند. نام فیلم بدون هیچ ارتباط معنایی با محتوای آن انتخاب شده است و تیتراژ بیشتر شبیه یک آگهی تبلیغاتی است. داستان پر از سؤال‌های بی‌جواب است و کمدی فیلم نیز نتوانسته مخاطب رابخنداند.

استفاده زیاد ازرقصیدن وپخش آهنگ به‌جای ایجاد لحظات کمدی، باعث شده تا این اثر سینمایی در ارائه یک تجربه سرگرم‌کننده شکست بخورد. تنها نکته مثبت این فیلم اجتناب از شوخی‌های جنسی است که می‌توانست کمی از ارزش آن را بالا ببرد، اما در کل خرچنگ فاقد هر نوع جذابیت یا پیام معنادار برای مخاطب است.

نویسنده | امیرحسین حیدری | روزنامه جام جم