پنج ویژگی کلیدی جهان سینمایی ویم وندرس

اختصاصی سلام سینما: ویم وندرس امروز 80 ساله شد؛ فیلمساز بزرگی که تنهایی انسان‌ها را به‌شکلی شاعرانه به زبان سینما برگرداند.

به مناسبت زادروز او نگاهی به پنج ویژگی کلیدی سینمای او انداخته‌ایم که هویتی ویژه به جهان سینمایی وندرس بخشیده‌اند.

1. اهمیت جاده به‌عنوان استعاره زندگی 

داستان برخی از فیلم‌های وندرس در حین یک سفر جاده‌ای رخ می‌دهند. این سفرها صرفا به جابه‌جایی‌های مکانی اشاره ندارند بلکه به سفری درونی برای کشف معنای زندگی و بازیابی خود تبدیل می‌شوند. همین جاده‌ها هستند که گاه سرنوشت شخصیت‌ها را تغییر می‌دهند.

2. نگاه جهانی

فیلم‌های وندرس مرزهای جغرافیایی را پشت سر می‌گذارند. از آثار اولیه‌اش تا آلمان گرفته تا «پاریس تگزاس» (Paris Texas) (1984) که ادای دینی به سینمای وسترن هم هست و فیلم «روزهای بی‌نقص» (یا «روزهای کامل» یا «روزهای معرکه»)/ Perfect Days (2023) که در ژاپن می‌گذرد، وندرس بارها داستان‌هایی خلق کرده است که در برخورد میان فرهنگ‌ها شکل می‌گیرند. جهان سینمایی او سیال، بدون مرز، چندلایه و انسانی است.

3. انسان‌های منزوی

شخصیت‌های اصلی فیلم‌های وندرس اغلب در انزوای روحی به سر می‌برند و جست‌وجویشان برای ارتباط، موتور محرک روایت است. آن‌ها گاه از این تنهایی لذت می‌برند (مثل «روزهای بی‌نقص») و گاه در رسیدن به ارتباط مد نظرشان ناتوان نشان می‌دهند (مثل «پاریس تگزاس»). با این وجود، تنهایی آدم‌ها عنصر تکرارشونده‌ای در سینمای وندرس است که در سکوت‌ها، فضاها و نماهای طولانی بازتاب پیدا می‌کند.

4. استفاده خلاقانه از موسیقی

سرجیو لئونه زمانی در مورد همکاری‌اش با انیو موریکونه (که موسیقی متن مهم‌ترین شاهکارهای لئونه را ساخت) گفته بود «موریکونه آهنگساز فیلم‌های من نیست؛ فیلمنامه‌نویس آن‌ها است». مشابه این ایده را در مورد بسیاری از فیلم‌های وندرس هم می‌توان مطرح کرد. موسیقی در فیلم‌ها و مستندهای وندرس فقط تصویر را همراهی نمی‌کند بلکه بخشی از روایت را ساخته و بار احساسی فیلم‌ها را عمیق‌تر می‌کند.

5. تصاویر شاعرانه

ویم وندرس با قاب‌بندی‌های دقیق و نورپردازی مینیمال، می‌تواند حتی واقعیت‌های زندگی روزمره را هم به شکلی شاعرانه به تصویر بکشد. تصاویر فیلم‌های او غالبا حتی از روایت هم فراتر رفته و به تجربه‌ای احساسی تبدیل می‌شوند. تماشای فیلم مثل «بال‌های اشتیاق»/ Wings of Desire که با عنوان «بهشت بر فراز برلین» هم شناخته می‌شود کافی است تا این نکته را دریابیم.