نقد و بررسی فیلم یک ناشناخته کامل به کارگردانی جیمز منگولد

«A Complete Unknown» یک درام موزیکال و فیلمی زندگینامه‌ای پیرامون باب دیلان، خواننده و موزیسین بسیار مشهور و دیرپای آمریکایی است که آثار او در سبک و سیاق فولک، هواداران بسیاری در غرب دارد. این فیلم که بیشتر مبتنی بر دوران اولیه کار باب دیلان، بویژه در دهه 1960 (زمان کشف و معرفی وی به هنردوستان) است، با کارگردانی جیمز منگولد ساخته شده و سناریوی آن را هم منگولد با همکاری جی کاکس نوشته؛ البته مسیر داستانی فیلم با اقتباس از کتابی به نام «دیلان الکترونیکی می‌شود» نوشته الیجا والد، ترسیم شده است.

در این فیلم ابتدا توفیق‌های چشمگیر دیلان را در واپسین سال‌های دهه 1950 و اوایل دهه 1960 به تصویر می‌کشد و سپس روی جنجالی که در سال 1965 بر اثر استفاده دیلان از ادوات موسیقی الکترونیکی خود در جریان فستیوال فولک نیوپورت آمریکا به پا شد، تمرکز می‌کند. بازیگر اصلی این فیلم و ایفاگر نقش دیلان، تیموتی شالامی، هنرپیشه جوان و مطرح 12-10 سال اخیر ‌هالیوود است و نامداران دیگری مانند ادوارد نورتون و الی فانینگ هم در این فیلم هنرنمایی کرده‌اند.

این نکته نیز گفتنی است که نام این فیلم از درون متن آوای «مثل یک سنگ چرخان» که از مشهورترین و ماندگارترین ترانه‌های باب دیلان و محصول سال 1965 است، بیرون کشیده و تلخیص شده است.

افتخارات و فروش بی‌نظیر

«یک ناشناخته کامل» در 25 آذر امسال برای اولین‌بار در شهر لس‌آنجلس آمریکا اکران شد و از 10 دی‌ماه در سطح آمریکای شمالی (آمریکا، کانادا و مکزیک) به نمایش عمومی درآمد. این فیلم 140 دقیقه‌ای که هزینه تولید آن 60 میلیون دلار بوده، تاکنون 190 میلیون دلار فروش داشته و با سر و صداهای اسکاری خود قطعاً به توفیق‌های مالی بیشتری نیز نائل خواهد آمد. ظاهراً موفقیت‌های این فیلم قرار نیست به نامزدی‌های پرتعدادش برای جوایز اسکار منتهی و منحصر شود؛ و هم انستیتوی فیلم آمریکا (AFI) و هم «بورد ملی نقد فیلم» (که این نیز یک نهاد ذی‌نفوذ آمریکایی است) «یک ناشناخته کامل» را به عنوان یکی از 10 فیلم برتر امسال سینمای جهان انتخاب کردند.

بهای آشکاری که نهادهای عمده دیگر سینمایی شامل گلدن‌گلوب و اتحادیه بازیگران سینمای آمریکا به این فیلم داده‌اند نیز سندی دیگر از رسیدن فیلم به اهداف هنری مورد نظرش بوده است و این شامل آکادمی فیلم بریتانیا هم می‌شود که در جوایز سالانه خود (موسوم به بافتا) سهم قابل‌توجهی به فیلم جیمز منگولد اختصاص داده و آن را نامزد 6 جایزه «بافتا» کرده بود.

داستان هنری باب دیلان

در شروع فیلم جیمز منگولد، باب دیلان را در حالی می‌بینیم که به شهر نیویورک رفته تا الگوی هنری خویش را که وودی گوتری است و اخیراً بر اثر عارضه‌ای بیمار شده و در بیمارستان است، عیادت کند. دیلان را در این عیادت، «پیت سیگر» که دیگر موزیسین مطرح دهه‌های 1960 و 1970 است همراهی می‌کند و دیلان جوان و نه‌چندان نام‌آشنا، همان‌جا ترانه‌ای را که به احترام گوتری سروده است به اجرا می‌گذارد و از این طریق گوتری و سیگر را به تحسین خود وا‌می‌دارد.

تأثیر مثبت دیلان بر این دو هنرمند به حدی است که سیگر از او می‌خواهد عجالتاً در نیویورک بماند و میهمان وی باشد و سپس می‌کوشد با همراه بردن دیلان به محافل هنری این شهر و محل‌های اجرای کنسرت‌ها او را در جامعه موسیقی جا بیندازد و وارد عرصه موسیقی فولک نیویورک کند. در همین دوران است که دیلان با سیلوی روسو که دیگر هنرمند مطرح آن زمان‌ در صحنه موسیقی است آشنا می‌شود و این دو یک زوج هنری و خانوادگی را تشکیل می‌دهند. در ادامه این روند و در پایان کنسرتی که جوان بائز، یکی از مطرح‌ترین هنرمندان زن موسیقی فولک آمریکا برگزار کرده، سیگر، دیلان را به بائز معرفی می‌کند و قدمی دیگر در راه اعتلای هرچه فزون‌تر وی برداشته می‌شود.

دوران طلایی و تضادها

شلوغ شدن سر دیلان و سفر سیلوی روسو به اروپا، این زن را که از بی‌نظمی‌های دیلان به تنگ آمده به بحث و جدل با او وا‌می‌دارد اما با وجود این روسو به وی توصیه می‌کند کارش را جدی‌تر بگیرد و برای تبدیل شدن به ستاره‌ای جدید سنگ‌تمام بگذارد و این کاری است که دیلان، البته به روش خاص خود انجام می‌دهد.

دیلان با استفاده از فضای ناآرام اجتماعی آمریکا در دهه 1960 و برخوردهای سیاسی رایج در سطح شهرهای بزرگ این کشور و جاری شدن امواج فرهنگی گروه‌هایی مانند «هیپی»ها و سرودن ترانه‌هایی که سیاست‌های متخذه دولت آمریکا را در قبال این اوضاع زیر سؤال می‌برد، افکار عمومی را بشدت به خود جلب می‌کند و یک‌شبه ره صد ساله می‌رود و به یکی از سرآمدان نهضت موسوم به «موسیقی اعتراضی» تبدیل می‌شود.

موسیقی فولک و بحران گیتار برقی

با ترتیب و روالی که برشمردیم، فیلم منگولد نه تنها توفیق‌های ویژه دیلان در صحنه‌های سال‌های ناآرام دهه 1960 را ترسیم می‌کند، بلکه با به تصویر کشیدن جدل‌های دائمی او با سیلوی روسو و جوان بائز تصریح می‌کند که زندگی، این نماد موسیقی فولک سرشار از تضادها و خودخواهی‌هاست و وی چنان تک‌رو است که در درازمدت نمی‌تواند با هیچ کس کنار بیاید و از همراهی‌ها و همکاری‌های طولانی‌مدت از هر جهت دوری می‌جوید.

مشکل بزرگ دیلان که البته با گذشت زمان و رسیدن دهه‌های 1980 و 1990 به آرامش نسبی می‌گراید، استفاده دائمی و وسیع او از گیتار برقی است، حال آنکه یک اصل ثابت موسیقی فولک پرهیز از این امر و اکتفا به تنظیم‌های ساده اکوستیک است. در نهایت دیلان با جدا شدن کامل از قواعد و موارد بازدارنده موسیقی فولک، با طیب خاطر به استفاده گسترده از گیتار برقی و سایر ادوات و سازهای موسیقی راک می‌پردازد و این کاری است که وی طی 45 سال اخیر به انجام آن همت گماشته است.

دیلان به مرور زمان، هم به سبب تکراری شدن ریتم‌های خود و هم به دلیل روآمدن پیاپی چهره‌های جدیدی در صحنه موسیقی‌های پاپ و راک، به تدریج کمرنگ‌تر می‌شود و با اینکه اینک در 84 سالگی هم فعال است و هر‌ازچندگاهی ترانه‌های تازه‌ای رو می‌کند، اما از دوران اوجش فاصله‌ای چشمگیر گرفته است و دیگر حرف اول روز نیست؛ دورانی که ترانه‌های ماندگار دیلان مانند «Blowing the Wind» و «The times they are a changing» تبدیل به نشانه‌ها و نمادهای بزرگ مطالبه حقوق شهروندی، حق آزادی بیان و ابراز مخالفت با جنگ‌افروزی در سطح آمریکا شدند و دیلان را به صدر اخبار هنری نشاندند.

جایزه نوبل و ابهامات آن

منگولد در فیلمش به موضوع کم‌اثر شدن تدریجی دیلان بهای کمتری داده و بیشتر بر عصر جولان هنری، سیاسی و ایدئولوژیکی او تمرکز کرده اما همان دوره اولیه، در کل دوران 65 ساله حضور دیلان در صحنه هنر را آنقدر خوب به تصویر کشیده که فیلم او را به یکی از پدیده‌های نود‌وهفتمین دوره جوایز اسکار تبدیل کرده است.

البته اگر دستاوردهای فراوان دیلان در صحنه موسیقی قابل فهم باشد و طبیعی جلوه کند، هنوز هیچ‌کس نفهمیده است به چه سبب آکادمی معتبر نوبل در سال 2016 جایزه نوبل ادبیات را به او اهدا کرد و این استدلال را آورد که واگذاری این جایزه به دیلان به سبب ایجاد نوگرایی‌های فرهنگی توسط او در متن اشعار ترانه‌ها و آواهای محلی آمریکا بوده که همواره رویکردی سنت‌گرایانه بر آن حاکمیت داشته و رنگ و بوی روستایی به خود گرفته و همچون موسیقی نواحی بوده‌اند.

مشخصات فیلم

• عنوان: «یک ناشناخته کامل»
• کارگردان: جیمز منگولد
• سناریست‌ها: جیمز منگولد و جی کاکس
• بازیگران: تیموتی شالامی، ادوارد نورتون، الی فانینگ، مونیکا باربارو، بوید ‌هالبروک، اسکوت مک‌نیری، دن فوگلر، نوربرت لئوبوتس، اریکو‌ هاتسونه، ویل هریسون، پی جی بیرن، مایکل چرنوس و نیک پوپو
• مدیر فیلمبرداری: فیدان پاپامایکل
• تدوینگران: اندرو باکلند و اسکات موریسی
• موسیقی متن: برگرفته از آواها و ترانه‌های باب دیلان
• تهیه‌کنندگان: پیتر جایسن، الکس هینه‌من، باب بوکمن و آلن گاسمر
• کمپانی‌های تولید و توزیع‌کننده: سرج لایت پیکچرز و وریتاس اینترتین‌منت
• طول مدت: 140 دقیقه
• هزینه تولید: 60 میلیون دلار
• میزان فروش: 190 میلیون دلار

نویسنده: وصال روحانی | روزنامه ایران