راهی برای شکفتن «سوسن تسلیمی»
سوسن تسلیمی تاثیرگذارترین بازیگر سینمای ایران است . شناخت این تاثیر برای نسل های اخیر بسیار مهم بوده و یکی از الزامات ورود به حرفه سینما و بازیگری در ایران است . به همت نشر بیدگل گفت و گویی که سوسن تسلیمی با محمد عبدی درباره زندگی و همکاری اش با هنرمندانی چون : داریوش فرهنگ ، بهرام بیضایی ، آربی اوانسیان و ... داشته به صورت یک کتاب ارزشمند وارد بازار شده است . اولین نکته ای که در مواجهه با این گفت و گو دیده می شود : شناخت تاثیر یک دگردیسی فرهنگی در جامعه بر عملکرد هنری هنرمندان است .
*جهالت و خشم
تسلیمی در پاسخ به این سوال عبدی که چگونه پدر و مادرش با یک دیگر ازدواج کردند این چنین می گوید : آنها بر روی صحنه با یک دیگر همبازی بودند که عده ای از مذهبیون آن زمان با اعتراض به این موضوع که بیایید و ببینید در سالن های نمایش چگونه زنان و مردان نامحرم با یک دیگر مراوده دارند ، می خواستند جلوی برگزاری نمایش در آن سال ها را بگیرند . با توجه به تصمیم گروه قرار شد هر زوجی به انتخاب خود با یک دیگر ازدواج کند که پدر و مادر من با توجه به علاقه ای که از گذشته داشتند این ازدواج را انتخاب کردند . از این خاطره نگاری چند درس بزرگ تاریخی – فرهنگی برای هنر این کشور می توان گرفت . اول : پدر و مادر سوسن تسلیمی با یک تیر دو نشان زده اند . هم به خواسته قلبی خود رسیده اند و هم برای زنده نگاه داشتن چراغ نمایش در کشور قدم بزرگی برداشته اند . دوم : در زمان کنونی نیز کم نیستند دسته ها و گروه هایی که ارتباط حتی نمایشی میان زنان و مردان بر روی صحنه تئاتر را خطرناک و مضر برای جامعه می دانند و جهل هرگز ریشه کن نخواهد شد . سوم : سوسن تسلیمی در یک خانواده کاملا هنرمند رشد کرده است همانطور که خود او در گفت و گو اشاره می کند مادرش از بازیگران شناخته شده و تحسین شده تئاتر و سینما بود که این مسئله راه رسیدن به موفقیت را تا حدودی برای او هموارتر کرده است . و نکته آخر آن که : میزان جهالت در جامعه آن زمان که نسبت تقریبی ، به صورت یک خشم فروخرده پنهان احساس می شود ، با اکنون پیدا می کند خطر وجود چنین گفتمان های تاریخ گذشته ای را همچنان هشدار می دهد .
*راهی برای شکفتن
پدر سوسن تسلیمی پس از مرگ مادرش بازیگری را کنار می گذارد و وارد حرفه تهیه کنندگی سینما می شود . این موضوع بزرگترین شانسی است که هر هنرمندی برای شکوفایی استعدادش نیاز دارد . البته که لازمه شکوفایی پشتکار و استمرار در عمل است که تسلیمی به خوبی چنین ابژه ای را در کارنامه هنری خود دارد . اما هرچه بیشتر این گفت و گو را تورق می کنم به دایره کوچک تاریخی که قرار است برای هنرمندان در این کشور روی دهد نزدیک تر می شوم . گویی تسلیمی دارد از زبان همه هنرمندان این کشور فارق از زمان و مکان سخن می گوید . مشکلات و موانعی که او با آنها برخورد داشته چه پیش از انقلاب فرهنگی و چه پس از آن با نسبت خیلی بالایی امروزه نیز دیده می شوند . آنچه تسلیمی و تسلیمی ها را جدا از قشر سرخورده و جدا افتاده از جامعه می کند استمرار است . نه پدر تهیه کننده داشتن باعث شکوفایی می شود و نه خانواده هنری . این دو می توانند زمینه را برای رسیدن به هدف آماده کنند اما هرگز نمی توانند در رسیدن به آن یک شاخصه باشند . کتاب حاضر از این نظر حائز اهمیت است که از قسمت بزرگ و مهم گمشده تاریخ هنر نمایش در ایران پرده بر می دارد ، بی آنکه یکی از دو طرف گفت و گو به آن اشاره مستقیمی داشته باشند . صحبت های ابتدایی تسلیمی را دیزالو کنیم به مهاجرت و دلیل مهاجرتش . خواننده به صورت مداوم صفحات گذشته را در ذهنش مرور می کند و متوجه آن می شود که هنرمند چگونه با مهاجرتش بخشی از تاریخ را با خود می برد . مطالعه این کتاب نه تنها برای علاقه مندان به بازیگری مهم و آموزنده است بلکه از نظر من تک تک افراد جامعه باید آن را مطالعه کنند چرا که میزان جهالت و ریشه تاریخی آن را در کشور عیان می کند .
نویسنده : علی رفیعی وردنجانی