کاراکتر مینا (با بازیِ لیلا حاتمی) و کامران حصیبی(با بازیِ کوروش تهامی) در فیلم "رگ خواب" ادامه ­ای بر کاراکترهای طناز طباطبایی و حامد بهداد در فیلم "آرایش غلیظ" می­باشند. با این تفاوت که در "رگ خواب" با پشتوانه ­­ی روانشناسیِ قوی­ ای به کاراکتر مینا پرداخته شده است. موضوعات روانشناسی­ ای با نام "عقده­ ی پدر" و "آنیموس". 

عقده یعنی گذشته. همه­ ی ما چون گذشته داریم، پس عقده نیز داریم. شما پدر و مادر خود را چگونه درک کرده اید؟ درک شما از پدر ، عقده­ ی پدر و درک شما از مادرتان، عقده­ ی مادر را در شما شکل می­دهد. ممکن است شما پدرتان را به شکل یک حامی و پشتیبان قوی درک کرده باشید، که این امر شما را صاحب عقده­ ی مثبت پدر می­کند و اگر احیانا خدایی نکرده پدرتان غایب بوده یا برخورد نامناسبی با شما داشته است، شما صاحب عقده ­ی منفی پدر خواهید بود.1 

مینا با شرحی که در بالا رفت و در فیلم دیدیم، دارای عقده ­ی پدر منفی است. و با توجه به اینکه مادرِ خود را نیز در سنین پایین از دست داده بود، دارای عقده ی مادر منفی نیز می­باشد. 

اما آنیموس ؟؟؟

بنابر روانشناسیِ عمق نگر به روش پروفسور کارل گوستاو یونگ، روانِ بشر از دو وجهِ مردانه و زنانه شکل گرفته است. به وجهِ زنانه­ ی روان مرد "آنیما" و به وجه مردانه­ ی روان زن "آنیموس" می­گویند. 

آنیما ، عنصر ارزش دهنده به زندگی ِ مردان، حمل کننده­ ی روح مرد و معشوقه­ ی دنیای درونی ِ اوست. مرد در آنیما در جستجوی تایید، گرما، ملایمت و مهربانی است تا آن­ها را به مردانگی مستقیم خود بیافزاید. وقتی مرد در حضور آنیماست، یعنی عمیقا در دنیای درونش بسر می­برد(یا در مقابل کسی که این قدرت را به او فرافکنی کرده است قرار میگیرد) با یک تکان جزئی سر، که از روی تایید صورت می­گیرد یا یک حرکت سحرآمیز دست، کافی است تا به تمام زندگی مرد، معنا را انتقال دهد و زندگی او موجه شود.2 

آنیموس، وجه ِ مردانه­ ی روانِ زن. 

زن خواهان چیزهای بسیارمتفاوتی از مردانگی است. ثبات، امنیت، شکل، نظم، وضوح و آزادی در واقع نیازهای او از مرد خویش­ است.2

آنیما و آنیموس ، کیفیاتی درونی هستند و تمام ویژگی­های برشمرده شده برای آنها را باید در درون خود بیابیم. و با شناختن آنهاست که انسان، فرآیند تکامل فردی(کامل شدن) را طی می­کند. اما در این فرآیند یک تناقض وجود دارد و آن این است که " من به تنهایی باید خودم شوم؛ اما من نمی­توانم به تنهایی خودم شوم." 3 بشر ناتوان از درک این موضوعات درونی، تمام ویژگی­های برشمرده شده را به جنس مخالف خود که احساس می­کند عاشق اوست فرافکنی می­کند، و از طریق اوست که آنیما و آنیموس را تجربه می­کند و اگر این کیفیات را به بلوغ خود نرساند، مدام به دنبال این ویژگی­ها از شخصی به شخص دیگر است. 

آدمی ، اولین تجربیات کیفیت آنیما و آنیموس و ویژگی­های مربوط به آن را با پدر و مادرِ خود از سر می­گذراند و در ادامه است که آن را با جنس مخالف خود در رابطه به بلوغ می­رساند. لذا عقده­ های بشر – به معنای آنچه در ابتدای نوشته رفت- از پدر و مادرش در سنین کودکی شکل دهنده­ ی کیفیت و خواست او از جنس مخالفش در رابطه می­شود. 

کلام به درازا کشیده شد، با توجه به موضوع فیلم که در خصوص عقده­ ی پدرِ مینا می­باشد، تنها به نقشِ کیفیتِ رابطه ­ی پدر با دختر در آینده­ ی دختر پرداخته ، و از مابقی (نقشِ کیفیت رابطه ­ی مادر با فرزند -چه پسر و چه دختر- در آینده­ ی او و نقش کیفیت رابطه­ ی پدر با پسر در آینده­ ی او) چشم­ پوشی می­کنیم. 

پدری که دختر دارد، لازم است دقیقا همانگونه که پسرش را توانمند می­سازد، دخترش را نیز توانمند سازد. پدر سالم پدری است که به دخترش یاد می­دهد چگونه از پس جهان برآید. پدر سالم هرگز تصور نمی­کند که دخترش صرفا چون یک دختر است، لازم نیست به او یاد داده شود چگونه همچون پسران در جهان مستقل عمل کند و کارآمد باشد. پدر منفی به جای اینکه کارآمدی و اعتماد به نفس را به فرزندش بدهد، باعث می­شود فرزند احساس بی کفایتی و حقارت کند و با خود بگوید که من به هیچ دردی نمی­خورم. تایید و تشویق توسط پدر یا جایگزین­های دیگرِ پدر معمولا باعث رشد خویشتنِ مثبت در زن می­شود، اما عدم مشارکت واقعی آنها، دخالت منفی پدر، ناپدری، عمو و دایی یا پدربزرگ عمیقا به حس زن از خویشتن آسیب وارد می­کند. وقتی پدر در زندگی ِ دختر غایب یا نسبت به او بی­ تفاوت است، بی علاقگی، یاس و عدم تایید، خود را نشان می­دهد و به دختر آسیب می­رساند.(در اوایل فیلم شاهد این موضوع هستیم که مینا ، عشقی را که از کامران دریافت می­کند، لایق خود نمی­داند و در انتهای فیلم نیز مینا هنوز به دنبال تایید پدرش می­گردد و به او می­گوید که (نقل به مضمون البته) راهی پیدا کن و بهم بگو که از من راضی هستی) اگر پدر به اندازه ­ی کافی حضور نداشته باشد- حضور عاطفی و معنوی- دختر در تمام عمر به دنبال جایگزینی می­گردد که نیازش به پدر را برآورده کند.او همچنین ممکن است تصویری ایده­ آل از پدر در ذهنش بسازد. (در طول فیلم شاهد هستیم که مینا تمام کمبودهایی را که می­بایست از پدرش دریافت می­کرد، و دریافت نکرده بود، در وجود کامران به دنبالش بود)2و3و4

در آخر ذکر این موضوع نیز لازم می­باشد که ما نباید به خاطر مشکلاتی که در حال­ حاضر گریبان­گیرمان است و ناشی از عقده­ های پدر و مادرمان می­باشد، از آنها نفرت و کینه داشته باشیم و تماما آنها را مقصر بدانیم. زیرا پدر و مادرمان نیز خود درگیر عقده­ های پدر و مادر خودشان بوده اند و آنها نیز درگیر عقده­ های پدر و مادرشان بوده اند و آنها نیز ... ، و این چرخه همین طور ادامه دارد و اگر بشر در جایی از این جبرِ زندگی ، از این چرخه آگاه نشود و به خود نیاید همین طور چرخه به پیش می­رود.

نام فیلم نیز بسیار زیبا و متناسب با موضوع و محتوای آن انتخاب شده است، "رگ خواب" ! کامران رگ خوابِ مینا را یافته بود و مینا به دنبال رگ خواب زندگی ای با حس و حال خوب و خوشبختی.

ترانه­ ی متنِ فیلم نیز با صدای زیبای همایون شجریان، در راستای محتوا و موضوع فیلم و در خدمت فیلم بود. 

نماهای زیبا و چشم­گیر نیز در فیلم کم نبودند. و البته به موضوعاتی نیز اشاره شد که به نظرم پیش از این در فیلم­های سینمایی ایران ، حداقل خودم ندیده بودم. به این موضوعات اشاره نمی­کنم تا ترغیبی باشد برای دیدن فیلم از سوی خواننده ی یادداشت. 

در آخر باید گفت که بایستی فیلم را دید. دوباره و سه­ باره و چهارباره را برای خود متصورم. 

دلنوشته ی بالا برداشتی شخصی پس از اولین تماشای فیلم است که ممکن است پس از تماشاهای بعدی کاملتر گردد یا اینکه بالکل تغیر نماید. 

علی حاجی زاده

جمعه نُهمِ تیر ماهِ هزار­و­سیصد­نود­و­شش

چهار روز پس از اولین تماشای فیلم

پ.ن:

1- برگرفته از مقدمه­ی سید سهیل رضایی بر کتاب "تقدیر زنان" از انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی

2- برگرفته از کتاب "مرد ایده­آل" از انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی

3- برگرفته از کتاب "معمای عشق" از انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی

4- برگرفته از کتاب "ژرفای زن بودن" از انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی