نخل طلا چگونه رشد کرد ؟

به گزارش سلام سینما، در دنیای سینما و تقویم سالانه­ اش ، بهار و تابستان به فصل گیشه معروف هستند و پاییز و زمستان فصل جوایز و جشنواره ­ها است . ولی وقتی در فصل بهار با چند اهل سینما یا سینما_دوست قرار دارید و دیر به جمعشان ملحق می ­شوید و بحث در مورد فیلمهای امسال راه یافته به جشنواره ­ای است و شما مدام اسامی افراد نام آشنایی از سینمای جهان را می­ شنوید ، یقین داشته باشید که موضوع بحث جشنواره­ بین المللی فیلم کن فرانسه است .

از 11 مِی تا 22 مِی ( چهارشنبه 22 اردیبهشت _ یکشنبه 2 خرداد ) شهر کن میزبان اهالی و دوستداران سینما است که برای شرکت در شست و نهمین دوره­ ی جشنواره­ ی بین المللی فیلم کن به فرانسه آمده ­اند . به بهانه­ ی این رویداد و حضور همیشه در صحنه­ ی فیلمسازان کشورمان ، پرونده­ای شامل تاریخچه ، بخش­ های مختلف و فیلم­ های راه­ یافته به این دوره­ ی جشنواره کن تقدیم شما همراهان همیشگی سلام­ سینما می­ شود.

شهر کن :

كن در منطقه‌ای موسوم به ساحل لاجوردی درجنوب فرانسه و ساحل دریای مدیترانه قرار گرفته است و هم اکنون بخشی از کلان شهر نیس به شمار می آید . كن در قرون وسطی وابسته به‌خاندان سلطنتی لرن بود و تا ابتدای قرن نوزدهم به شكل یك دهكده كوچك كشاورزی و ماهیگیری باقی ماند. در سال 1834 لرد هنری پیتر بروهام انگلیسی در طی یك دیدار از این دهكده مجذوب زیبایی‌ها و طبیعت منطقه و موجب سفر خانواده‌های متمول انگلیسی و فرانسوی برای گذراندن تعطیلات به این منطقه  شد. با سرازیر شدن توریست‌ها به كن، این شهر به‌ سرعت رشد كرد و برگزاری جشنواره فیلم كن شهرتی جهانی برای این شهر به‌ همراه آورد. جدا ازجشنواره‌ كن، رویدادهای مختلفی مانند "میدم" (كنفرانس برای اقتصاد موسیقی)، "میپیم" (بازار بین‌المللی معاملات مستقلات و مسكن) و نمایشگاه جهانی كالاهای بدون مالیات در طول سال اهمیتی دوچندان به كن داده است.

تاریخچه :

این جشنواره یکی از بزرگترین و باشکوه ترین رویدادهای سینمایی جهان و محلی برای پیش نمایش فیلم های جدید است چراکه تقریبا تمامی جشنواره های رده ی الف اروپا قانونی دارند که فیلم های شرکت کننده در بخش اصلی آنها نباید قبل از آن در جایی اکران شده باشند که این امروزه در مورد این جشنواره ها و بخصوص جشنواره ی کن به یک مزیت برای دو طرف تبدیل شده چرا که جشنواره را پر از سورپرایز و هیجان انگیز می کند و از طرف دیگر در صورت موفقیت ، شروع بسیار عالی ای برای فیلم ها در فصل جوایز و دستمایه ی تبلیغ خوبی در زمان اکران برای آنهاست . جالب است که وقتی حرف از تاریخچه ی  این جشنواره می شود باید به قدیمی ترین جشنواره سینمایی دنیا و یکی از بزرگترین جشنواره های سینمایی جهان یعنی جشنواره ی فیلم ونیز اشاره کرد که نخستین بار در سال 1932 برگزار شد . ریشه های پیدایش جشنواره ی کن به سال های همین دهه ی 30  برمیگردد ، زمانی که ژان زای وزیر آموزش و هنر فرانسه به پیشنهاد فیلیپ ارلانژر علاقه مند به ایجاد رویداد فرهنگی ای در فرانسه برای رقابت با جشنواره ی فیلم ونیز بود. در آن دوران در ایتالیا حکومت فاشیستی موسولینی بر همه ی امور سیطره داشت . حتی نام جایزه ی بزرگ جشنواره ونیز هم "جام موسولینی" بود ! در اوج دوران فاشیسم موسولینی مسئولین جشنواره ی ونیز برخلاف نظر تماشاگران و حتی هیات داوری  ، فیلم هایی مانند فیلم ضد جنگ " توهم بزرگ " ساخته ی ژان رنوار را نادیده می گرفتند ( جوزف گوبلز به سربازانش میگفت که این فیلم و فیلمسازش دشمن سینمایی درجه یک ما هستند و باید نابود شوند ) . اتفاقاتی از این دست حتی باعث استعفای اعضایی از هیات داوران می شد . این جریانات از دلایل ی بودند که منجر به برپایی جشنواره ی کن شد . اولین دوره ی جشنواره به طور رسمی در سپتامبر سال 1939 به ریاست لویس لومیر برگزار شد و اولین جایزه ی بزرگ کن را سیسیل بی دمیل برای فیلم " اتحادیه ی اقیانوس آرام" برد . با آغاز جنگ جهانی دوم جشنواره به مدت هفت سال تا تاریخ 20 سپتامبر 1946 تعطیل شد . از این تاریخ جشنواره با حمایت دو وزارت امور خارجه و آموزش و پرورش فرانسه دوباره فعال شد . با اینکه جشنواره ی ونیز و کن رقیب یکدیگر بودند اما مقامات این دو فستیوال در توافقی پنهانی پذیرفتند تا برگزاری هر دو فستیوال در سال‌های متمادی را جشن گرفته و گرامی بدارند . لویی لومیر 82ساله ریاست هیات داوران را به‌عهده گرفت و جشنواره 11فیلم را شایسته دریافت جایزه بزرگ جشنواره دانست. جشنواره کن در اولین سال برگزاری به موفقیت چشمگیری دست یافت و در سال دوم در پیشرفتی قابل توجه، ‌16 فیلم به بخش رقابتی آن دعوت شدند و تصمیم گرفته شد برای اجرای عدالت، هیات داوران متشکل از یک نماینده از هر کشور باشد. جشنواره تا سال 1952 هر سال در ماه سپتامبر به جز سال های 48 و 50 برگزار شد (در این دو سال جشنواره به دلیل مشکل بودجه برگزار نشد ). كاخ كروازت از سال 1952 محل برگزاری جشنواره شد و این مكان هم‌اكنون محل هتل‌نوگاهیلتون كن است . از این سال زمان برگزاری جشنواره به لطف روابط حسنه میان فرانسه و ایتالیا به ماه مِی در فصل بهار تغییر پیدا کرد و جشنواره ی ونیز در همان فصل پاییز باقی ماند . كه دلیل آن در رقابت با جشنواره‌های برلین و ونیز و دریافت فیلم‌های مطرح سینمایی جهان و نیز به‌دلیل فصل توریستی ارزیابی شد . از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۴ جایزه ای تحت عنوان "جایزه بزرگ جشنواره کن" به برنده بهترین فیلم این رویداد سینمایی اعطاء می شد . در اواخر سال ۱۹۵۴ هیئت مدیره جشنواره کن گروهی از جواهرسازان را برای طراحی "نخل" دعوت کردند و در نهایت لوچینه لازون طراحی نخل طلای جشنواره کن ، با استفاده از برگ نخل كه دیگر سمبل شهر و جشنواره شده بود را انجام داد. اولین جایزه نخل طلا در سال ۱۹۵۵ به دلبرت مان کارگردان آمریکایی برای فیلم "مارتی" اعطاء شد و تا سال ۱۹۶۴ نخل طلا جایزه اصلی این رویداد سینمایی بود تا اینکه بدلیل برخی مشکلات مرتبط با کپی رایت، جایزه بزرگ دوباره جای نخل طلا را گرفت . در سال ۱۹۶۵ هیئت داروان جشنواره پیشنهاد دادند جایزه ی بزرگ جشنواره هر سال با طراحی جدید از یکی از هنرمندان معاصر ساخته شود. در سال ۱۹۷۵ جایزه نخل طلا دوباره به عنوان جایزه اصلی کن معرفی شد و تا به امروز جایزه سمبولیک این رویداد سینمایی باقی مانده است . به‌تدریج صنعت سینما، وجه اقتصادی خود را نیز برجشنواره تحمیل كرد و درسال 1959، باحضور ده شركت‌كننده و برپایی یك پرده بر ‌پشت‌ بام كاخ جشنواره، اولین بازار فیلم كن نیز شكل گرفت و از سال 1961 این بازار بخش رسمی از جشنواره بین‌المللی فیلم كن شد. حضور چند باره نام‌های آشنا و كارگردان‌های صاحب نام در كن انتقاداتی را موجب شد و ژرژ سادول منتقد و مورخ معروف فرانسوی، "بخش هفته بین‌المللی منتقدین" را از سال 1962 جهت معرفی استعدادهای جدید و خاص فیلم‌های اول و یا دوم یك كارگردان ایجاد كرد .

در سال 1968، آندره مالرو، وزیر فرهنگ وقت فرانسه اقدام به‌اخراج هانری لانگلوا مدیر محبوب سینماتك فرانسه كرد و این عمل موجب واكنش جمعی از سینما‌گران فرانسوی درجشنواره همان سال شد. لویی‌مال و رومن پولانسكی بلافاصله از هیات داوری استعفا دادند و فرانسوآ تروفو و ژان لوك گدار رهبری گروهی دیگر از فیلمسازان موج نو فرانسه را دراعتراض به این اقدام داشتند. این گروه خود را از پرده سینمای جشنواره آویزان و موجب تعطیلی جشنواره درسال 1968 شدند! این حركات موجب عقب‌نشینی آندره مالرو و ابقای هانری لانگلوا شد، اما جشنواره كن دیگر به تعطیلی كشیده شده بود. گروه دیگر از فیلم‌سازان فرانسوی مانند روبرو انریكو و ژاك دو نیول  وال‌كروز اعتقاد داشتند كه جشنواره كن به‌عنوان یك محل برای مناقشات سیاسی از طرف تروفو و گدار مورد سوء‌استفاده قرار گرفته است و همراه با گروهی دیگر از فیلمسازان انجمن كارگردان‌های فیلم را تشكیل و دومین بخش جنبی كن با عنوان "پانزده روز كارگردان‌ها" یا "دوهفته كارگردان‌ها" از سال 1969 شكل گرفت. جالب آنكه وجه‌تسمیه این بخش به پانزده روز برگزاری جشنواره بر می‌گشت كه بعدها 12روز كاهش پیدا كرد اما عنوان این بخش تغییری نكرد.

از سال 1972 مسوولین جشنواره تصمیم به تشكیل‌ هیات انتخاب جهت گزینش نهایی فیلم‌ها گرفتند و پیش از آن فیلم‌ها توسط نمایندگان جشنواره در كشورهای مختلف انتخاب می‌شدند .

موریس بسی درسال 1975 تصمیم به اضافه‌كردن سه‌بخش غیررقابتی به بخش مسابقه رسمی باعنوان‌های "چشمان بارور"، "روح زمانه" و "گذشته كامل" گرفت كه با استقبال همگان روبه‌رو شد، اما این تعدد بخش قدری شرایط انتخاب و نمایش فیلم‌ها را پیچیده كرده و ژیل ژاكوب دبیر كل جدید كن، هر سه بخش را به یك بخش یعنی "نوعی نگاه" تغییر داد كه تا امروز نیز پابرجا است.

از سال 1983 كاخ جشنواره‌ها و كنگره‌ها در محل قدیمی كازینو زمستانی كن به عنوان محل اصلی جشنواره آغاز به كار كرد و درهمان سال ستارگان و بزرگان سینما به كن دعوت وهریك اثر دست‌خود را در پیاده‌رو كنار كاخ به‌جا گذاشتند. درسال 1997 و در پنجاهمین دوره جشنواره، تمامی برندگان زنده نخل طلا به جشنواره دعوت شده و یك جایزه ویژه باعنوان "نخل‌ نخل‌ها" نیز به اینگماربرگمان اعطا شد. از سال 1998 و در اعتقاد به اهمیت مدارس سینمایی، ژیل ژاكوب بخش سینه فونداسیون (بنیاد سینما) را خاص فیلم‌های ساخته دانشجویان سینما برپا داشت .

از سال 2002، جشنواره بین‌المللی فیلم كه عنوان رسمی این رویداد بود به "جشنواره كن" تغییر نام داد و از سال2004 و بنا به پیشنهاد تیری فرمو دبیر هنری جشنواره بخش "كلاسیك‌های كن" راه‌اندازی شد. سال 2005 نیز شاهد برپایی بخش جدید دیگری باعنوان "تمام سینماهای دنیا" شد كه ویژه سینمای ملی كشورهایی است كه تولیداتشان كمتر امكان عرضه بین‌المللی را دارد .

جشنواره اكنون با بودجه 20میلیون یورویی خود كه نیمی از آن از وزارت فرهنگ و نیمی دیگر از طرف شهر كن تامین می‌شود، هرساله حدود 2000 فیلم بلند سینمایی را از100كشور جهان جهت گزینش مورد بازبینی قرار می‌دهد. این رویداد، تقویم تولید فیلم در كشورهای مختلف را تغییر داده به‌گونه‌ای كه تهیه‌كنندگان آثار خود را همواره برای ارائه به هیات انتخاب جشنواره كن آماده می‌كنند. حضور یك فیلم در جشنواره كن، سرنوشت اقتصادی آن را تغییر داده و دروازه‌های موفقیت فرهنگی وتجاری را به روی آن باز می‌كند. كن هفتاد هزار نفری هرساله و در زمان جشنواره و بنا به آماری غیررسمی میزبان بیش از پنجاه‌هزار میهمان است كه حداقل نیمی از آنان را دست‌اندركاران حرفه‌ای سینما و نمایندگان رسانه‌های جمعی تشكیل می‌دهند. تنها در بازار فیلم كن بیش از دوهزار شركت و عرضه‌كننده و پخش‌كننده فیلم حضور دارند .

موقعیت جشنواره کن در سال‌های ‌1960 در جهان فرهنگ و هنر تثبیت شد و از آن زمان به‌عنوان معتبرترین جشنواره فیلم در دنیا شناخته می‌شود . بررسی تاریخچه ی این جشنواره نشان میدهد که همیشه در تکاپو ، فعال و با آینده نگری و جریان سازی پیوسته در حال پیشرفت و در جریان بوده است . موفقیت و اعتبار اتفاقی نیست .

در قسمت دوم پرونده ی جشنواره ی بین المللی کن به معرفی بخش های مختلف جشنواره و همچنین جوایز آن میپردازیم .

نویسنده : عبدالرضا سلیمی

abdolreza.salimi.7@gmail.com