اختصاصی سلام سینما - هفتاد و پنجمین دوره جشنواره کن هم اکنون در شهر ساحلی کن در حال برگزاری است. در این دوره جشنواره سه فیلم ایرانی حضور دارند که مهم‌ترین آن‌ها «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی است. «تصور» علی بهراد با بازی لیلا حاتمی در بخش هفته منتقدین به نمایش درخواهد آمد و «عنکبوت مقدس» ساخته علی عباسی فیلمی به زبان فارسی با بازی زهرا امیرابراهیمی است که البته محصول کشور ایران نیست.

بعد از دو سال کرونایی که پشت سر گذاشتیم، امسال جشنواره کن کمی به حال و هوای سابقش نزدیک‌تر شده. دیگر خبری از التزام زدن ماسک نیست و سالن‌های سینما بار دیگر رونق گرفته‌اند. ازاین‌جهت جشنواره کن امسال شور و حال بیشتری دارد هرچند بازار فیلم‌ها آن‌چنان که از دوران غنی کن انتظار داریم، داغ نیستند.

لحظات ماندگار در میان ادوار جشنواره کن

در این یادداشت مهم‌ترین فیلم‌های این دوره جشنواره را مرور کرده‌ایم. فیلم‌هایی که عموماً اهمیتشان را از سازندگان خود به ارث می‌برند. چرا که در این آشفته‌بازار سیاسی جهان، تنها می‌شود (اگر بشود!) به اسم‌ها اعتماد کرد و نه جریان‌ها. در چند دوره گذشته جشنواره کن از همیشه سیاسی‌تر بوده و در روزهای گذشته کن ۲۰۲۲ شاهد حرکات سیاسی عجیبی از سوی جشنواره بودیم.

از صحبت‌کردن زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در مراسم افتتاحیه جشنواره بگیرید تا نمایش قدرت ارتش هوایی با بالگردهایی که رنگ‌های پرچم فرانسه را در روز افتتاحیه در آسمان برافراشتند. این اتفاق دوم خصوصاً، با انتقاد بعضی از فعالان رسانه‌ای چپ‌گرا مواجه شد که آن را یک حرکت پروپاگاندا قلمداد کردند.

فارغ از این جریانات غیرسینمایی برویم سراغ مهم‌ترین فیلم‌های جشنواره کن ۲۰۲۲:

توری و لوکیتا/ برادران داردن

برادران داردن از جمله کارگردانانی هستند که فیلم‌های فلسفی‌شان همیشه موردتوجه جشنواره‌ها و محافل روشنفکری بوده است و همیشه قشر خاص تماشاگرانشان را راضی نگه می‌دارند. داردن‌ها را می‌توان از جمله فیلمسازان مهم و قابل‌توجه جریان سینمای روشنفکر اروپایی دانست.

این کارگردانان بلژیکی عموماً مضامینی درباره هویت انسان مدرن را دست‌مایه ساخت فیلم‌های موقعیت‌محور خود قرار می‌دهند و متأثر از امانوئل لویانس، فیلسوف فرانسوی هستند. در فیلم‌های این دو، یک داستان کنشمند جای خود را به موقعیتی اومانیستی می‌دهد تا کنش‌ها، واکنش‌ها و انفعال کاراکترهای اصلی فیلم مجال بروز بیابند و تماشاگر بادقت در آن‌ها، مضامین فرامتنی موردنظر فیلمسازان را استنباط کند.

ژان پیر داردن، لوک داردن بلژیکی، تقریباً همیشه محبوب جشنواره کن بوده‌اند. از وقتی که برای اولین فیلم مهمشان، «قول» در بخش هفته منتقدان کن سال ۱۹۹۶ حاضر شدند. «رزتا» که داردن‌ها بعد از «قول» به سراغ ساخت آن رفتند، در کن ۱۹۹۹ درخشید و نخل طلا را از آن خود کرد. «پسر» و «بچه» دو فیلم بعدی داردن‌ها به همین ترتیب جایزه بهترین بازیگر مرد و نخل طلا گرفت. «سکوت لورنا» جایزه بهترین فیلمنامه دوره ۶۱ کن را از آن خود کرد و سه سال بعدش، فیلم بعدی‌شان «پسری با دوچرخه» بار دیگر جایزه اصلی را برد.

به عبارتی می‌توان گفت که بعد از «رزتا» همهٔ فیلم‌های داردن‌ها در جشنواره کن در بخش رقابتی حاضر بوده‌اند و عموماً جایزه برده‌اند. «احمد جوان» آخرین فیلم داردن‌ها قبل از «توری و لوکیتا» است که در سال ۲۰۱۹ نخل طلای بهترین کارگردانی را گرفت.

جنایات آینده/ دیوید کراننبرگ

اگر بگوییم دیوید کراننبرگ یکی از عجیب‌ترین کارگردانان صدسال گذشتهٔ تاریخ سینما است، بی‌راه نگفته‌ایم. کارگردانی که حال و هوای روانکاوانه و البته مالیخولیایی فیلم‌هایش، وجه تمایز او از سایر فیلمسازان هم‌دوره‌اش است. هرچند کراننبرگ فیلم‌های مهم خود را در هالیوود ساخته اما فضای فیلم‌هایش بیشتر ملهم از سینمای اندیشمندانه اروپا است.

کراننبرگ فیلمسازی را در اواخر دههٔ شصت آغاز کرد و مهم‌ترین فیلم‌هایش مانند «مگس»، «ناهار عریان» و «تصادف»  را پیش از سال ۲۰۰۰ ساخت، اما اولین حضورش در کن به سال ۱۹۹۶ برمی‌گردد. وقتی که «تصادف» جایزه ویژه هیئت داوران را از آن خود کرد. از اینجا به بعد رابطه کن با کراننبرگ بهتر شد و فیلم‌های مهم او در سال‌های بعد از ۲۰۰۰ در کن با استقبال روبه‌رو شدند.

«عنکبوت»، «متدهای خطرناک» و «سابقه خشونت» از جمله این فیلم‌ها هستند. «نقشه ستارگان» آخر فیلمی بود که کراننبرگ در ۲۰۱۴ ساخت، یک درام جنایی که هالیوود خوش‌رنگ و لعاب را به‌عنوان یک جامعه آشوب‌زده و از درون فروپاشیده به نمایش می‌گذاشت. حالا پس از هشت سال کراننبرگ بار دیگر قرار است با «جرائم آینده» غافلگیرمان کند. این بار کراننبرگ به سراغ ساخت یک فیلم ترسناک رفته. لئو سیدو و کریستین استوارت ترکیب جذاب بازیگران «جنایات آینده» ‌ را می‌سازند و به تماشاگر نوید یک فیلم جاندار را می‌دهند.

تصمیم به رفتن/ پارک جان ووک

پارک چان ووک فیلمساز اهل کره جنوبی یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلمسازان شرقی است که فیلم‌هایش نگاه همهٔ جهان را به خود جلب می‌کند. فیلمسازی که او را با فیلم‌های «اولد بوی» و «کنیز» به یاد می‌آوریم. آخرین فیلم چارک ووک یعنی «تصمیم به رفتن» همین روزها اکران خواهد شد. فیلمی که همه از آن به‌عنوان یکی از فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز کن یاد می‌کنند.

«تصمیم به رفتن» فیلمی است که تنور کن ۷۵ را حسابی داغ‌کرده. عاشقانه‌ای رازآلود درباره یک پرونده قتل. کارگاهی مسئولیت پرنده مرگ مشکوک مردی که از کوه سقوط کرده را برعهده دارد. در جریان پرونده با همسر مقتول آشنا می‌شود و رابطه‌ای میان آن‌ها درمی‌گیرد که روند جلو رفتن پرونده را دگرگون می‌کند.

موضوع فیلم حسابی کنجکاوی برانگیز است و اگر از طرف‌داران فیلم‌های چان ووک باشید، حتماً حسابی منتظرید تا بعد از شش سال به تماشای فیلم جدید این کارگردان خلاق بنشینید.

کارگردانی که در فیلم‌هایش نشان داده چطور می‌تواند نبض تماشاگر را در دست بگیرد و او را به جهانی اعجاب‌انگیز وارد کند. جمله تبلیغاتی فیلم هم بسیار جالب است «هر چه نزدیک‌تر نگاه کنید، سخت‌تر سقوط می‌کنید.»

برادران لیلا/ سعید روستایی

«برادران لیلا» اولین فیلم سعید روستایی است که به بخش مسابقه کن راه‌یافته و این مسئله فیلم را برای تماشاگران ایرانی در زمره آثار مهم کن ۷۵ قرار می‌دهد. سعید روستایی هرچند در کن تازه‌وارد است اما برای مخاطبان ایرانی نام آشنایی است. کارگردان جوانی که از همان فیلم اول خود یعنی «ابد و یک روز» موردتوجه ویژه منتقدانی قرار گرفت که او را استعداد بزرگ نسل جوان می‌خواندند، جشنواره فجری که جوایز اصلی‌اش را به «ابد و یک روز» اختصاص داد و مردمی که بعد از مدتی طولانی با استقبال چشمگیر خود از یک فیلم اجتماعی، رونق را به گیشه این دسته از فیلم‌ها بازگرداندند.

سایت سینمایی فرانسوی به‌خوبی با اشاره به این نکته سعید روستایی را در شمار پنج استعداد جوان ویژه کن قرار می‌دهد. چرا که او با شروع ساخت فیلم‌های سینمایی خود یعنی «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» یک جریان جدید در سینما به راه انداخت که حول محور زندگی طبقات بی‌بضاعت می‌گذشت و لوکیشن اصلی‌اش خیابان‌های پایین‌شهر در کلان‌شهرها خصوصاً پایتخت بود.

برادران لیلا داستان خانواده‌ای پایین شهری را تعریف می‌کند که به‌واسطه اوضاع بی‌ثبات اقتصادی شدیداً زیر فشار مالی هستند و در این میان لیلا، دختر چهل‌ساله و مجرد خانواده و قهرمان فیلم نقشه‌ای می‌کشد تا اوضاع خانواده را سامان دهد.

ستارگان در ظهر/ کلر دنی

کلر دنی یکی از کارگردانان زن فرانسوی است که حالا در ۷۶ سالگی از فیلم آخرش «ستارگان در ظهر» رونمایی می‌کند. کارگردانی که جشنواره کن او را در سال ۱۹۸۸ با فیلم «شکلات» که اولین فیلمش بود به جهان معرفی کرد. کلر دنی از جمله کارگردانان زنی است که به‌واسطه فضای فمینیستی فیلم‌هایش همیشه موردتوجه جشنواره‌هایی مانند کن، ونیز و تورنتو بوده.

فیلم‌های او هم به‌واسطه نگاه فمینیستی، جشنواره پسند هستند و هم به‌واسطه موضوعاتشان که اقتباس از کتاب‌هایی با رویکرد فلسفی‌اند، مانند آثار رولان بارت یا هرمان ملویل.

«شکلات» داستان زنی را تعریف می‌کند که تنها به کشور کامرون سفرکرده است. «بگذار آفتاب به درون بتابد» با بازی ژولیت بینوش دیگر فیلم شناخته شده دنی است که در هفته کارگردانان کن ۲۰۱۷ به نمایش درآمد. این فیلم هم به‌واسطه داستان قهرمان زن خود که در تلاش برای گذر از یک جدایی و آغاز یک زندگی جدید بود، با استقبال مواجه شد.

فیلم آخر کلر دنی یک تریلر عاشقانه است که داستان یک تاجر انگلیسی و روزنامه‌نگار آمریکایی را تعریف می‌کند که در جریان انقلاب نیکاراگوئه با هم‌پیوند دوباره‌ای می‌خورند.

الویس/ باز لومن

همان‌طور که از نام فیلم پیداست، باز لورمن در آخرین ساخته خود به سراغ زندگی خواننده مشهور و محبوب، الویس پریسلی رفته است. باز لورمن که در «گتسبی بزرگ» و «مولن روژ» نشان داده چطور می‌تواند از عهده ساخت فیلمی پرزرق‌وبرق بربیاید، گزینه مناسبی برای ساخت زندگینامه الویس پریسلی به نظر می‌رسد.

لومن خصوصاً در ایجاد یک رابطه تنگاتنگ و درهم‌تنیده میان موسیقی و تصویر مهارت ویژه‌ای دارد و این باعث می‌شود، بسیاری منتظر فیلم باشند.

البته «الویس» یک فیلم هالیوودی به سبک استودیوهاست و عجیب نیست که در بخش خارج از مسابقه جشنواره به نمایش دربیاید. فیلمنامه فیلم را کلی مارسل، نویسنده «پنجاه طیف خاکستری» به نگارش درآورده و تام هنکس در نقش مدیر برنامه‌های الویس ظاهر شده است.

از شنیده‌ها حاکی است که رابطه پیچیده الویس و مدیر برنامه‌هایش از جمله نقاط تاکید فیلم در سال‌های اوج محبوبیت الویس هستند. سال‌هایی که طرف‌دارانش به او لقب سلطان راک اند رول را داده بودند.

جری لوییس: مشکلی در ذهن/ ایتان کوئن

این فیلم مستند، ساخته ایتان کوئن در جشنواره کن امسال در بخش نمایش ویژه، به اکران درمی‌آید. این فیلم محصول کمپانی مستقل  a24 ‌است که در سال‌های اخیر نقش پررنگی در تولید فیلم‌های مستند و سینمایی مستقل داشته است. یکی از دلایل توجه به این مستند ساخت فیلم توسط ایتان کوئن است.

برای طرف‌داران برادران کوئن روند آن‌ها در سال اخیر عجیب بوده. این از معدود دفعاتی است که دو برادر با هم فیلم نساخته‌اند و ایتان به‌تنهایی کارگردانی این مستند را برعهده داشته. سال گذشته هم جوئل فیلم «تراژدی مکبث» را به‌تنهایی کارگردانی و روانه بازار کرد.