در پیرامون فیلم توقیف شده ی "آشغال های دوست داشتنی"

علیرضا خباززاده | امسال هم محسن امیر یوسفی در مقابل جشنواره ی فیلم فجر برای اکران فیلم "آشغال‌های دوست‌داشتنی" شکست خورد .این کارگردان که پیش از این نیز برای فیلم " آتشکار"  در سال 86 تمام سعی خود را برای اکران کرد ، پس ازدوسال در توقیف ماندن در نهایت همزمان با جشنواره فیلم فجر در سال 88 اکران محدودی شد. فیلم "خواب تلخ" نیز از امیریوسفی پس از 12 سال توقیف بودن اکنون مدتی ست که در سینماهایِ محدودِ هنر و تجربه به نمایش درمی‌آید؛ آن‌هم با تماشاچی های بسیار . این کارگردان که کارنامه ی درخشانی در توقیف شدن و توقیف ماندن دارد اکنون فیلم "آشغال‌های دوست‌داشتنی"(۱۳۹۱) را برای سومین بار به جشنواره فجر می فرستد اما نظر همان نظر سنوات گذشته بوده و این فیلم شرایط حضور و اکران را ندارد ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی می‌گوید آشغال های دوست داشتنی در دسته فیلم‌هایی قرار می‌گیرد که از جریان فتنه حمایت می‌کند. آشغال‌های دوست‌داشتنی به گفته مسئولان، فضای سیاسی سال 88 را با جهت‌گیری‌هایی که جزو ممیزی‌هاست نشان می‌دهد. به همین‌خاطر هم بود که دی ماه 92 دبیر جشنواره فیلم فجر آشغال‌های دوست‌داشتنی را به هیات انتخاب نفرستاد. علیرضا رضاداد 15 دی‌ماه 92 درباره این اقدام گفته بود که "ما هنوز فیلم را به هیات انتخاب عرضه نکرده‌ایم تا خدایِ ناکرده ملاحظاتی که درباره نمایش آن وجود دارد روی رای هیات انتخاب اثر نگذارد". در مهر ۱۳۹۳، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستار عدم صدور مجوز اکران این فیلم و ۷ فیلم دیگر شد که از آنها با عنوان «فیلم‌های مرتبط با فتنه» نام برده شده‌است. به گفته احمد سالک: «برخی فیلم‌ها با این که مجوز فیلمنامه و تولید دریافت کرده‌اند اما در هنگام ساخته شدن، به حاشیه رفته‌اند و نمایش آنها به مصلحت نظام نیست.»  اظهارنظر صریح علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد تنها اعلام تصمیمی بود که محصول تجمیع نظریات از سوی مسئولین مختلف است: «‌این فیلم تاکنون که مجوز نگرفته است و مجوز هم نمی‌گیرد‌! ».

امیر یوسفی بارها انعطاف خود را نسبت به رای دبیران و مسئولان نشان داد چنانچه خود می گوید : "نسخه نهایی فیلم چندین‌بار ساخته شد. 67 مورد اصلاحیه به فیلم‌نامه خورد، درحالی‌که قبلا مورد تایید ارشاد بود. اصلاحیه‌ها از حذف کلمه تا پلان و سکانس بود..." این کارگردان همچنین با اشاره به تلاش‌هایش برای اکران فیلم گفته "با وجود همه تلاش‌ها برای از بین‌بردن بهانه‌ها باز هم در بر همان پاشنه چرخید".

بازیگران این فیلم واکنش هایی را نسبت به توقیف شدن فیلم نشان دادند که از جمله ی آنها می توان به گفتگوی صابر ابر درماهنامه سینمایی 24 اشاره کرد که منتقدانه می گوید : «من فیلمی با نام آشغالهای دوست داشتنی بازی کرده ام که به شکل عجیب وبی معنایی اکران نمی شود .من برای این فیلم جان دادم ، چرا این فیلم نباید دیده شود؟ ... واقعا یکی بگوید ببینیم چه خبر است ؟ ».

در آخرین اخبار هم مطلع شدیم شهاب حسینی که به عنوان مشاور دبیر سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شده به حمایت از فیلم آشغال های دوست داشتنی استعفا داده و شدت ناراحتی و عصبانیتش را از این همه مدت توقیف ماندن فیلم و شرکت ندادن آن در جشنواره در نامه ای کوتاه آشکار می سازد.

حال که ماجرا به این جا کشیده شده است و تا این همه حساسیت نسبت به آن وجود دارد ، دلیلش چیست! چرا این فیلم باید این همه مدت ، بعد از بسیاری اصلاحات ریز و درشت همچنان در لیست توقیفی ها باشد؟

آشغال‌های دوست‌داشتنی در خانه یک پیرزن که با دختر میانسالش زندگی می‌کند، می‌گذرد. در یکی از روزهای بعد از انتخابات که تجمع مخالفان انتخابات و معترضان در خیابان‌های تهران برقرار است عده‌ای از تجمع‌کنندگان فراری از دست نیروهای امنیتی وارد خانه پیرزن می‌شوند و در آنجا مخفی می‌شوند. بعد از خروج از خانه متوجه علامتی بر روی درب خانه پیرزن می‌شوند و طبق شایعه‌های آن روزها به پیرزن خبر می‌دهند که آنها احتمالا در روزهای آینده به خانه او مراجعه خواهند کرد و آن‌جا را می‌گردند پس به پیرزن هشدار می‌دهند که اگر در خانه‌اش چیز مشکوک و مساله سازی دارد آن را از خانه خارج کند تا مشکلی برایش به وجود نیاید و داستان تازه از اینجا شروع می‌شود. در اتاق خانه پیرزن سه قاب عکس از سه مرد وجود دارد. مرد اول پسر پیرزن است که در جنگ شهید شده ، قاب عکس دوم متعلق به برادر اوست که جزء منافقانی بوده که در جریان اتفاقات دهه شصت اعدام می‌شود و قاب عکس دوم هم متعلق به همسر پیرزن است که ظاهرا از طرفداران مصدق بوده و در جریان کودتای 28 مرداد برایش اتفاقی می‌افتد. روند داستان به گفتگوی خیالی این سه نفر با پیرزن در جریان شبی می‌گذرد که او خیال می‌کند فردا به سراغش خواهند آمد. به نظر می‌رسد که کارگردان با این سه قاب خواسته روایتی از تاریخ انقلاب ایران داشته ‌باشد.

برخی هنرمندان برخلاف مخالفت‌ها ، داستانِ فیلم امیریوسفی را داستانی خوب می‌دانند. آن‌ها معتقدند فیلم نخواسته دشمنی ایجاد کند و مواضع خاصی  را نیز در پیش نگرفته است . فریدون جیرانی در نوشتاری به عنوان "ما که پیر شدیم، برای جوان‌ها فضای گفت‌وگو ایجاد کنید." نکاتی را پیرامون این فیلم مطرح کرد در بخش هایی از نوشتارش می گوید:« با توجه به سخنرانی رئیس سازمان سینمایی در مراسم افتتاحیه که روی گفت‌وگو به جای مجادله تأکید کرد، از آن‌ها می‌خواهیم بدون نگرانی امکان چنین نمایش و گفت‌وگویی را برای فیلم "آشغال‌های دوست داشتنی" فراهم سازند. این گفت‌وگو می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای گفت‌وگوهای بعدی میان جریان‌های مختلف داخل سینما.»

کیانوش عیاری (داور جشنواره فیلم فجر) نیز درباره آشغال‌های دوست‌داشتنی می گوید :« آنچه از این فیلم عاید می‌شود آشتی و نرم‌خویی است. این فیلم خوب نبود! چون واژه خوب برایش کم است. این فیلم فوق‌العاده بود».

همچنین کیومرث پوراحمد در گفتگویی بیان کرده است : «"آشغالهای دوست داشتنی" فیلم هنرمندانه، جذاب و بکری است و باید فرصتی فراهم شود تا تجربه‌های نو و خوش ساختی مثل این فیلم در سینماها اکران شود».

گذشته از این نظرات آشغال‌های دوست‌داشتنی در نمایش‌های خصوصی‌اش هم مورد استقبال افراد و هنرمندان زیادی قرار گرفته‌است. فیلم آشغال های دوست داشتنی طرفداران زیادی را برای اکران دارد و همچنین حمایت افراد زیادی از این فیلم می شود حتی آنها این فیلم را به عنوان یک فیلم روشن بینانه و نرم خویانه می پندارند که با مسائل سیاسی تضادی ندارد اما واقعا چرا مسئولینی که به اصول سینمایی چندان واقف نیستند و فقط به دلیل مواضع سیاسی خود بر نظرشان پافشاری دارند، تغییر نظر نمی دهند و فقط با تحمیل عقاید و نظریات خود پتکی بر سر فیلمسازان جوان می زنند !.

* انتشار یافته در نشریه امید جوان