باید موفقیت جعفر پناهی در جشنواره کن را تبریک بگوییم

احمد زیدآبادی در یادداشتی که پس از موفقیت اخیر جعفر پناهی در جشنواره کن منتشر کرد، با نگاهی همدلانه و انتقادی به واکنش جامعه ایرانی نسبت به این موفقیت پرداخت. او تاکید کرد که این جایزه باید همه ایرانیان را خوشحال کند، اما متأسفانه به دلیل سایه سنگین سیاست بر هنر و جامعه، چنین نیست. زیدآبادی اشاره کرد که برخی به خاطر درگیر شدن پناهی در مسائل سیاسی، موفقیت او را سیاسی و بی‌ارزش می‌دانند.

در این نقطه، باید تأمل کرد که آیا سیاسی بودن یک فیلم یا دریافت یک جایزه، عیب و نقصی است؟ آیا جشنواره‌ها نباید به فیلم‌هایی که جسارت و دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی دارند توجه کنند؟ به ویژه در سینمای معاصر ایران، بسیاری از فیلم‌سازان جدی و مؤلف مانند جعفر پناهی، محمد رسول‌اف، سعید روستایی و اصغر فرهادی تنها روایت‌گر قصه نیستند بلکه با دیدی اجتماعی و تحلیلی، مسائل جامعه را به تصویر می‌کشند. برای این گروه، سینما صرفاً هنر نیست بلکه ابزاری برای بیان نظر، موضع‌گیری و کنشگری در جامعه است. اگر نویسندگان یا روزنامه‌نگاران حق بیان دیدگاه سیاسی خود را دارند، فیلم‌سازان نیز باید همین حق را داشته باشند.

اما در عمل، وقتی فیلم‌سازی چنین دیدگاهی را در قالب فیلم ارائه می‌دهد، اغلب متهم به سیاسی‌کاری می‌شود. این قضاوت نه عادلانه است و نه با اصول آزادی بیان سازگار. حقوق ارتباطات تاکید دارد که هنرمند حق دارد دیدگاه خود را در آثارش بیان کند، فارغ از قالب یا ژانر آن. مخاطبان نیز باید بپذیرند که فیلم فقط سرگرمی نیست بلکه گاهی وسیله‌ای برای طرح مسائل مهم است. زیدآبادی هشدار می‌دهد که جوایز سیاسی ممکن است توقعات غیرمعمولی ایجاد کنند و هنرمند را از رفتار طبیعی خارج کنند، اما آیا هنر نباید فرا‌تر از چارچوب‌های معمول باشد؟ اگر فیلم جعفر پناهی توانسته ذهن بینندگان در داخل و خارج کشور را به فکر وادارد، این یک دستاورد فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود.

همچنین این نوع نگاه محدود به جشنواره‌های خارجی نیست؛ در داخل کشور هم گاهی انتخاب فیلم‌ها بر اساس معیارهای فرهنگی و سیاسی صورت می‌گیرد. اگر آن داوری‌ها را طبیعی می‌دانیم، چرا نسبت به جشنواره‌های بین‌المللی با دیدی تردیدآمیز برخورد کنیم؟ سینما تنها یک رسانه زیباشناسانه نیست بلکه وسیله‌ای برای نقد، بیان و طرح مسئله است. فیلم‌سازی که دغدغه اجتماعی و سیاسی دارد و اثرش را با زبان سینما و کیفیت بالا عرضه می‌کند، حق دارد دیده شود، حتی اگر دیدگاهش مورد قبول همه نباشد.

موفقیت جعفر پناهی از منظر حقوق ارتباطات، نشان‌دهنده اهمیت توجه جهان به روایت‌های متفاوت است. اگر بخواهیم به بلوغ فرهنگی برسیم، باید این موفقیت را جشن بگیریم و از آن به عنوان نقطه‌ای برای رشد فرهنگی و هنری بهره ببریم، نه ابزاری برای مناقشه‌های سیاسی.

نویسنده: مهدی کوهیان

منبع: شرق