یک میلیارد دلار برای تولد سینمای نوین عربستان | جاه طلبی هایی که تمامی ندارد

باید به یک‌میلیارد دلار برسید. این دستور محمد بن سلمان است به ترکی آل‌شیخ، رئیس اداره کل سرگرمی. این دستور 7 سال قبل صادر می‌شود. مهلت اجرایش تا 2030 خواهد بود و سینما در کشوری که صنعت سینما ندارد باید راه بیفتد، به سوددهی برسد و در نهایت بدل به یکی از قدرت‌های جهان شود. همه‌چیز خیلی بلندپروازانه است.
کشوری که تا سال 2010 مجموعه فیلم‌های ساخته شده در خاکش به 180 فیلم هم نمی‌رسد و تا پیش 2018، به مدت 35 سال اجازه ساخت هیچ‌سینمایی را به هیچ‌سازمان و نهاد دولتی و غیردولتی نداد، حالا می‌خواهد با دنده 5 به سوی یک میلیارد دلار برود. فرمان صنعت را هم سپرده‌اند به بلندپروازترین شخصیت عربستان پس از ولیعهد.

این لقبی‌ است که رسانه‌های آمریکایی به ترکی آل‌شیخ داده‌اند. کسی که تا پیش از 2018 دچار چاقی مفرط بود و با تغییرات 2018 شروع کرد به کاهش وزن. آنقدر وزنش را کم کرد تا اینکه کت‌وشلوار و کروات‌ها اندازه‌اش شود. 

آقای شیخِ دوربینی

ترکی آل‌شیخ مسئول اصلی تغییر چهره عربستان است. کسی که وقتی نام عربستان به‌عنوان میزبان جام‌جهانی 2034 اعلام شد دوربین‌ها چهره‌اش را شکار کردند، وقتی جنیفر لوپز برای رویداد مد به عربستان سفر کرد، او دعوت‌نامه را برایش فرستاد، وقتی رونالدو پایش را به ریاض گذاشت، او به استقبالش رفت. ترکی آل‌شیخ در همه عکس‌ها دیده می‌شود. گوشه‌ای ایستاده و عینک‌آفتابی‌اش را به چشم زده و لبخند می‌زند. آقای دوربینی عربستان متولد 1981 است و پس از تغییرات سعودی در 2018 مسئولیت گرفت. پنج‌سال پیش از تولدش، مفتی‌ها دیدن فیلم الرساله مصطفی عقاد (همان محمد رسول‌الله) را حرام اعلام کردند اما ترکی آل‌شیخ از خانواده‌ای بود که می‌توانست با پروژکتور فیلم‌های روز دنیا را در اتاق مخصوصی تماشا کند. وقتی بن سلمان امور عربستان را در دست گرفت، او به چهره‌ اصلی تغییرات بدل شد، مردی 37 ساله که علاقه عجیبی به ورزش داشت.

 در اسپانیا باشگاه فوتبال خرید. با هرچه سرمایه‌دار در جهان بود ارتباط گرفت، در خیابان‌های نیویورک با آستین‌کوتاه و عصا (به دلیل کاهش وزن شدید) قدم می‌زد و نماد عربستانِ جوان محسوب می‌شد؛ پرتجمل، پرزرق‌وبرق و نوگرا. او به همراه وزارت فرهنگ عربستان مسئولیت ایجاد صنعت سینما در عربستان را برعهده گرفت و در اولین اقدام همراه با عوض العواد در مرکز مالی ملک عبداللهِ ریاض یک مجتمع سینمایی به راه انداخت. وزیر فرهنگ عربستان در آن افتتاحیه پشت میکروفن ایستاد، عینکش را جابه‌جا کرد و گفت: «همه ما از این روز تاریخی بسیار خوشحالیم، زیرا این اولین نمایش سینمایی در پادشاهی سعودی است که در مجموعه‌ای مجهز به تمام فناوری‌ها و امکانات برای سرگرمی خانواده‌ها برگزار می‌شود.» 

وی خاطرنشان کرد: «آنچه امروز به‌دست‌آمده نتیجه یک تلاش مشترک است و بدون لطف خدا و راهنمایی و حمایت والاحضرت ولیعهد امکان‌پذیر نبود. ان‌شاءالله شهروندان و ساکنان شاهد سینماهای بیشتری خواهند بود که گزینه‌های سرگرمی جدیدی را در تمام مناطق پادشاهی ارائه می‌دهند.» عوض العواد همان کسی است که اگنس کالامار را سر پرونده حقوق بشری خاشقجی تهدید و به همین دلیل حاشیه‌هایی را برای خاندان پادشاهی ایجاد کرد. سال 2018 که سیر توسعه آغاز شد، حجم سینمای عربستان تنها 39 میلیون ریال سعودی بود، یعنی حدود 10 میلیون دلار و به پول ما و با نرخ ارز آن موقع 50 میلیارد و 700 میلیون تومان (با قیمت ارز اسفند 96). نکته جالب اینجاست که در همان سال، حجم سینمای ایران 170 میلیارد تومان است، یعنی بیش از سه برابر کل سینمای عربستان. عوض العواد سال بعد از وزارت فرهنگ کنار گذاشته می‌شود و همه مسئولیت‌ها را ولیعهد می‌سپارد به شیخِ دوربینی. واکنش جامعه عربستان به بازگشایی سینماها، رسانه‌های عربی را بهت‌زده می‌کند. سال 2019 مجموع فروش سینمای عربستان به 300 میلیون ریال سعودی می‌رسد، آن هم فقط با فیلم‌های آمریکایی. ناگهان و ظرف یک سال سینمایی که حجمش به یک‌سوم سینمای ما می‌رسید، بیش از چهار برابر کل سینمای ما فروش کرد. البته این نکته را نباید فراموش کرد سینمای ایران، فیلم‌های آمریکایی را اکران نمی‌کند و تغییرات نرخ ارز هم از سال 96 به 97 روی این آمار اثر گذاشته است. 

حجم فروش پایین بیاید، اوامر ولیعهد را چه کنیم؟! 

عربستان در سال‌های کرونا، افزایش فروش را تجربه کرد اما در سال‌های بعد از آن دچار بحران شد. مخاطب عربستانی هم مانند مخاطب جهانی به وی‌اودی روی آورده و از طرفی جو سینما رفتن هم در همسایه جنوبی غربی‌مان خوابیده. تابو شکسته شده و همه چیز عادی شده است. سال 2023 فروش به 923 میلیون ریال می‌رسد و سال بعد فاجعه تکمیل می‌شود. فروش از 900 میلیون ریال پایین می‌آید و به 845.6 میلیون ریال می‌رسد؛ رقمی کمتر از سال 2021. این شرایط باعث شد، ترکی آل‌شیخ به فکر تغییری بیفتد. اولین ایده وسط کشیدن پای کشورهای منطقه بود. به‌جز هند سینمای دیگری که می‌توانست ظرفیتش به عربستانی‌ها کمک کند، مصر بود. مصر تنها کشور عربی ا‌ست که بیش از 50 میلیون جمعیت دارد و می‌شود گفت سینما دارد.

بااین‌حال سینمای مصر تنها 21 میلیون ریال عربستان در سال 2024 فروش کرده و به نظر می‌رسد هزینه‌های آل‌شیخ برای تولید مشترک با مصر و تأسیس صندوق مشترک با این کشور نتواند حتی حجم صنعت سینما در عربستان را به 1 میلیارد دلار برساند. با توجه به این تغییرات سال 2025، سال شروع تولید مشترک عربی و فیلم‌های عربستانی باشد. سال 2025 فیلم کمدی و عربستانی الزرافه چندهفته‌ای در صدر جدول فروش قرار می‌گیرد و خیلی سریع ترکی آل شیخ در توئیترش، این اتفاق را به عنوان دستاورد سینمای عربستان اعلام می‌کند. دستاوردی که اگر کمی در آن دقیق شویم باز هم ایرادهایی جدی وجود دارد. 

برای جامعه عربستانی سینما هنوز حرام است؟ 

نزدیک به نیمی از فروش سینمای عربستان در ریاض است. ریاض در نسبت با جده و مدینه و باقی شهرهای عربستان، جمعیتی شهری و مدرن‌تری دارد، از طرفی زیرساخت‌های سینمایی هم درست توزیع نشده و هنوز برخی شهرهای این کشور سینما ندارند، از طرفی جامعه مذهبی هم حاضر نیست فیلم‌های آمریکایی را تماشا کند و می‌توان گفت به همین دلیل است، فیلمی مثل زرافه که تماماً مردانه است در سینمای عربستان فروش می‌کند. با تمام این احوالات، مجموع تعداد بلیت فروخته‌شده در کل سال 2023 در عربستان حدود 17.7 میلیون بلیت است و در سال 2024 این عدد به 17.5 می‌رسد. 

ترکی آل‌شیخ برای جلوگیری از این بحران خیلی سریع به کاهش قیمت بلیت روی آورده و قیمت بلیت در عربستان از 85 ریال به 50 الی 55 ریال رسیده که همین موضوع باعث افزایش 3 درصدی مخاطبان شده. بااین‌حال روزنامه الشرق می‌گوید نباید این کاهش قیمت بلیت تأثیری بیشتر از 10 درصد روی صنعت بگذارد.

منبع : فرهیختگان