بهرام توکلی کارش را با سفر سرخ به عنوان اولین فیلم خود در سینما آغاز کرد. اما «پابرهنه در بهشت» اولین فیلمی است که او را به عنوان یک کارگردان تاثیر گذار به سینما معرفی کرد. دوکار بعدی او یعنی «پرسه در مه» و «اینجا بدون من» آنقدر کارهای خوب و صاحب دنیای متفاوتی بود که او را به یک کارگردان مولف تبدیل کرد. زندگی در مرز خیال و واقعیت پی رنگ اصلی این آثار او را تشکیل می­داد و توکلی با هنرمندی و شناخت کامل بر تکنیک سینما توانسته بود آن را بر پرده سینما تصویر کند.

هرچند این روند موفقیت آمیز در آسمان زرد کم عمق با همان فضا، تکرار نشد اما دنیای توکلی را به نوعی تثبیت کرد. در «من دیه گو مارادونا هستم» به سراغ تجربه جدیدی رفت و به اعتقاد منتقدان در این عرصه هم با موفقیت ظاهرشد. توکلی اما این روزها به سراغ فضای روزهای اول ورودش به سینما رفته و بعد از فیلم برف سرخ، حالا با کوله باری از تجربه فنی این سال­هایش به سراغ سینمای دفاع مقدس رفته است. امسال او جشنواره فیلم فجر را با فیلم متفاوتش یعنی «تنگه ابوقریب» با حیرت زده کرده است.

توکلی در ابوقریب با یک ساختار رئال می­ خواهد مخاطبان نسل سه و چهار انقلاب که از چیستی و چگونگی جنگ سوال دارند، را به بهترین شکل و از نزدیک با مفهوم دفاع مقدس آشنا کند. روی «دفاع» بودنش در فیلم هم تکیه دارد و از حیث واقعیت نیز در دل یک عملیات یک روزه به شکل کاملا ملموسی مخاطبان را با خودش تا نزدیکترین نمای ممکن از صحنه­ های نبرد پیش می­برد.

فیلم به معنای واقعی کلمه تجربه جدیدی در سینمای دفاع مقدس به شمار می­رود. از فیلمبرداری صحنه­های فیلم که به بهترین حالت خود در راستای فضای مدِنظر نویسنده و کارگردان قرار دارد، نمی­توان گذشت. همان طور که گفته شد فیلم می­ خواهد جوانِ امروزیِ جویایِ حقیقت و البته واقعیتِ جنگ را با آن مواجه کند و این مسئله بدون اتخاذ این دکوپاژ­های دقیق و سینمایی ابتر می­ماند. همین یک دلیل کافیست تا بدانید تنگه ابوقریب را حتما باید بر پرده سینما دید تا بتوان نتیجه تلاش دست اندرکاران فیلم و بخصوص استاد حمید خضوعی ابیانه را به درستی و کامل دریافت کرد. از طرفی جلوه ­های ویژه­ ی میدانی و بصری فیلم نیز در اوج خودش قرار دارد و بدون شک مخاطب ایرانی را با حسی غرورانگیز از توانایی­های فنی ملی مواجه می ­سازد که از لحاظ تکنیک می­تواند پابه­پای سینمای دنیا پیش برود و از این حیث باید به محسن روزبهانی، جواد مطوری و تیمش دست مریزاد گفت. 

نکته قابل توجه سکانس پلان­ های طولانی و متعدد فیلم است که هر سینماگری می­داند این ویژگی بخصوص در سینمای جنگی چقدر سخت حاصل می­شود و از آن باید به عنوان تحولی بزرگ در سینمای جنگ یاد کرد. این سکانس پلان­ هایی که در برخی صحنه ها به 5 دقیقه هم می­رسد کار را برای همه عناصر پشت صحنه از جلوه­ های ویژه گرفته تا طراح صحنه و چهره پرداز، بسیار سخت و نفس­ گیر می­کند. اما جمع حرفه­ ای­ ها در این فیلم جمع است. وقتی تهیه­ کننده فیلم خودش استاد چهره پردازی باشد، دیگر انتظارات از این کار را بالا می­برد. بدون شک یکی از نقاط قوت فیلم چهره­ پردازی منحصر به فرد آن است. در برخی صحنه­ ها یک بازیگر تا سه چهار مرتبه تغییر گریم پیدا می­کند که به طبیعی­ ترین حالت ممکن، صورت گرفته­ است.

بازیگران فیلم هم واقعا خوش درخشیدند. حمیدرضا آذرنگ که خود را بارها به عنوان بازیگری توانا به اثبات رسانده بود و سابقه همکاری با توکلی را در فیلم آسمان زرد کم عمق نیز داشت، در تنگه ابوقریب هم هنر و توانایی­ اش را به رخ مخاطب می­کشد. از طرف دیگر بازی متفاوت و بسیار خوب جواد عزتی است. عزتی پس از نقش جدی و متفاوتش در ماجرای نیمروز، اینجا نیز به خوبی از ایفای نقش خود بر می­ آید و نشان می­دهد به غیر از عرصه طنز، در این بخش نیز بازیگر توانایی است. با این اوصاف خود را به عنوان یکی از مدعیان اصلی سیمرغ جشنواره امسال عنوان می­کند. دیگر بازیگران فیلم هم مثل مهدی پاکدل، علی سلیمانی و امیر جدیدی نیز از خود بازی بدون نقصی به اجرا گذاشته اند. مهدی قربانی، بازیگر نوجوانی که در «ابد و یک روز» با سعید ملکان همکاری داشت نیز از این نقش سخت خود سربلند بیرون آمده ­است.

یکی از تقاط قوت فیلم تنگه ابوقریب سر و ته داشتن آن است. فیلم یک افتتاحیه و آغاز جذاب و گیرا دارد. روایتش در طول داستان را با ریتمی مناسب جلو می­برد و در انتها پایان بندی فوق­ العاده­ ای دارد. اساسا این پایان­ بندی یک فیلم است که می تواند مخاطب را در تصمیم­ گیری و جمع­ بندی­ اش از فیلم کمک کند و «تنگه ابوقریب» این خصوصیت را به بهترین شکل داراست.

با این تفاسیر بهرام توکلی که خودش در بسیاری از شئون فیلم از بازیگردانی تا دکوپاژ و میزانسن دخیل بوده را باید در صف اول مدعیان تصاحب سیمرغ بهترین کارگردانی قرار داد و با جمع بندی که از فیلم برمی­ آید، تنگه ابوقریب به تهیه کنندگی سعید ملکان می­تواند سودای سیمرغ بهترین فیلم جشنواره فجر را در سر بپروراند.