پرافتخارترین فیلمسازان ایرانی در عرصه جهانی
سینمای ایران در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از جشنواره های رده الف جهانی و کارشناسان مطرح سینمای جهان بوده است و می توان آن‌را پویاترین سینمای منطقه خاورمیانه دانست که حرف های جدی برای گفتن دارد. ظهور کارگردانان برجسته و نامدار ایرانی در سال های اخیر و در جشنواره های بین المللی هم باعث شده تا نام ایران بیش از پیش در جامعه جهانی شنیده شود. اما سابقه خوب سینمای ایران در جهان منوط به همین چندسال گذشته و ظهور کارگردانانی چون اصغر فرهادی نمی باشد. پس از انقلاب اسلامی سینمای ایران مسیر خود را در پیش گرفت تا شاهد ظهور کارگردانانی باشد که حالا سینمای ایران را به جهان معرفی کردند. در این یادداشت نگاهی انداخته‌ایم به کارگردانانی که موفق شده‌اند در سینمای بعد از انقلاب بیشترین و مهم‌ترین افتخارات بین‌المللی سینمای ایران را کسب کنند.
عباس کیارستمی اولین کارگردانی بود که از جشنواره سینمایی کن با دست پر برگشت. سبک فیلمسازی خاص کیارستمی فقید که جنسش بسیار شبیه به جریان روشنفکری سینمای اروپاست در آن سال‌ها همه را شگفت‌زده می‌کرد. فیلمسازی که کارش را به عنوان طراح پوستر و تیتراژ در سینما آغاز کرد و با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اولین فیلم‌هایش را ساخت.
او خیلی زود به عرصه جهانی فیلمسازی معرفی شد و خصوصا در فرانسه مورد توجه بسیاری قرار گرفت. همانطور که اشاره شد جایگاه خاص کیارستمی در سینمای جهان بیش از هرچیز به سبک و سیاق منحصر به‌فرد فیلمسازیش برمی‌گردد: فیلم‌هایی عموما کم دیالوگ و غرق در صدای سکوت که بزنگاه‌های خاص و انسانی را هدف قرار می‌دهند.
کیارستمی اولین بار در سال ۱۹۹۷برای فیلم طعم گیلاس موفق به کسب نخل طلا از جشنواره کن شد تا اولین افتخار بین‌المللی مهم در سینمای ایران رقم بخورد. کیارستمی فقید دو بار دیگر هم برای فیلم‌های کپی برابر اصل و مثل یک عاشق نامزد نخل طلا شد و چهار بار هم به عنوان داور در جشنواره کن حضور پیدا کرد.
اصغر فرهادی پرافتخارترین فیلمساز ایرانی است. نام او می‌تواند در تاریخ سینمای ایران به عنوان یکی از فیلمسازان مهم ثبت و ضبط شود، ضمن اینکه او از معدود فیلمسازان جهان است که سه سال پی در پی فیلمش در بخش اصلی مسابقه جشنواره کن حاضر و با اقبال خوبی هم مواجه شده است.
آغاز این مسیر پرافتخار برمی‌گردد به فیلم درباره الی. جایی که فرهادی موفق شد جایزه بهترین کارگردانی را در جشنواره فیلم برلین یا همان برلیناله از آن خود کند و به این واسطه نامش را بر سر زبان‌ها بیاندازد. هرچند اسکار درباره الی را در آن سال آنطور که باید تحویل نگرفت اما سال بعد حسابی از خجالت جدایی درآمد و با انتخاب آن به عنوان بهترین فیلم خارجی‌زبان، اصغر فرهادی تبدیل به تنها کارگردانی شد که موفق به کسب جایزه از آکادمی اسکار آمریکا شده است. باید اشاره کرد البته که سیاست چندان جدا از انتخاب فیلم فرهادی به عنوان بهترین فیلم خارجی زبان آن سال نبود، یک فیلم ایرانی که همان تصویر تیره و تار و ناامید کننده‌ای را از جامعه ایران نشان می‌دهد که آمریکا سال‌هاست تلاش می‌کند در رسانه‌ها در سطح جهان مطرح کند. جدایی در همان سال جایزه خرس طلایی بهترین فیلم جشنواره برلین را هم از آن خود کرد.
موفقیت‌های اصغر فرهادی اما به اینجا ختم نمی‌شود. فیلم بعدی فرهادی که در فرانسه و با عواملی ایرانی فرانسوی ساخته شد یعنی گذشته جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره کن فرانسه گرفت تا نوبت به فروشنده برسد؛ فیلمی که مجددا اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان را کسب و همچنین نخل طلای بهترین فیلمنامه کن را از آن خود کرد و شهاب حسینی هم ویژه‌ترین جایزه بازیگری بین‌المللی را به سینمای ایران هدیه: بهترین بازیگر مرد جشنواره کن.
اصغر فرهادی را می‌توان محبوب‌ترین کارگردان ایرانی نزد جشنواره‌ها و آکادمی‌های جهت‌داری چون کن و اسکار دانست اما نباید فراموش کرد که همه این‌ها از سیاست جدا نیست.
جعفر پناهی علی رغم اینکه در سال ۲۰۰۰ موفق به کسب جایزه شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز برای فیلم دایره شد؛ در سال‌های اخیر پیش از آنکه اهمیت سینمایی و هنری را به دوش بکشد ، اهمیتی سیاسی در جوامع جهانی پیدا کرده است. فیلمسازی که سال‌هاست در سینمای ایران فعالیت می‌کند؛ با ساخت آفساید که خرس نقره‌ای جشنواره برلین را از آن خود کرد و مواضع انتقادی و فمنیستی تندی درباره ورود زنان به استادیوم داشت، و بعد پشت بندش با حضور در جریانات سال هشتاد و هشت و ممنوع‌الکاری، تبدیل به یک سوژه جذاب برای پیشبرد اهداف سیاسی جشنواره‌های جهانی می‌شود. تاکسی جعفر پناهی جایزه بهترین فیلم جشنواره برلین در سال ۲۰۱۵ را هم کسب می‌کند که حتی دیدنش تا انتها سخت و غیرقابل تحمل می‌نماید!
فیلم آخر او سه‌رخ هم امسال کلی توجه رسانه‌ای را در جشنواره‌ها کن برانگیخت و نخل طلای بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد. توجهی که بیش از آنکه مربوط به فیلم و سینما باشد به صندلی خالی او در جشنواره و عدم حضورش به دلیل ممنوعیت خروج سیاسیش برمی‌گشت.
با این‌حال جعفر پناهی کارگردانی است که موفق به دریافت نخل طلا، خرس طلایی و شیر طلایی در مهم‌ترین جشنواره‌های اروپا شده است.
فیلم بدون تاریخ بدون امضا دیگر فیلمی است که در این سال‌ها مورد توجه جشنواره‌های جهانی قرار گرفته و به عنوان بهترین فیلم در بخش افق‌های ونیز شیر نقره‌ای دریافت کرد و کارگردانش جایزه بهترین کارگردانی همین بخش جشنواره ونیز را نیز از آن خود کردند. نوید محمدزاده هم برای بازی در این فیلم جایزه شیر نقره‌ای بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد که بعد از نخل طلای شهاب حسینی از مهم‌ترین جوایز بازیگری محسوب می‌شود.
بدون تاریخ بدون امضا در ادامه سنت برنده‌های پیشین این سال‌هاست و درگیریش با مسايل اجتماعی و حقوق بشری است. باز هم تصویر سیاه فیلم از جامعه ایران و نمایش رخوت و افسردگی عمومی و ستایش بدبختی و بیچارگی که فیلمساز گمان می‌کند نفس از مردم ایران بریده است، عاملی اصلی توجه‌ها به این فیلم بود. ضمن اینکه فرم فیلم هم از مکتب سینمای روشنفکری اروپا تغذیه می‌کند و خوب هم از پس درآرودن آن ببرمی‌آید و همین مسئله باعث می‌شود تا فیلم در اروپا بسیار خوشایندتر هم به نظر برسد.
نام سمیرا مخلباف در این لیست ممکن است کمی عجیب به‌نظر برسد. اما دختر محسن مخلباف کارگردان نام‌آشنای سینمای ایران با ساخت فیلم تخته سیاه که درباره آموزش به کودکان مهاجر و قاچاقچی کرد در نواحی مرزی کردستان بود، موفق به دریافت جایزه ویژه هییت داوران از جشنواره کن شد.
پس از آن در سال ۲۰۱۳ مخملباف بار دیگر جایزه ویژه هییت داوران بخش اصلی جشنواره کن را اینبار برای فیلم پنج عصر از آن خود کرد تا نامش در ای لیست جای بگیرد هرچند ممکن است کمتر تماشاگر عامی در سینمای ایران از او و فیلم‌هایش چیزی بداند.
