بیانیه زنان سینماگر علیه آزار و خشونت+ واکنش ترانه علیدوستی
به گزارش سلام سینما، درپی اظهارات علنی یکی از بانوان دستیار کارگردان، از تعرض جنسی که از طرف یک بازیگر مطرح سینما به او شده بود، زنان دست‌اندرکار سینما بیانه‌ای تند در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه منتشر کردند.
در ادامه متن کامل این بیانیه را قرار دادیم:
بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه
«در ماه‌های گذشته، زنان در بستری که با همت خود در طی جنبشی علیه خشونت جنسی فراهم کردند، روایت‌هایی حاکی از آزارگری و اعمال قدرت بر زنان در محیط سینما را منتشر کرده‌اند. گزارشاتی که نشان میدهد هر فرد صاحب قدرت و شهرتی می‌تواند در سازوکار سینمای ایران از موقعیت خود برای قلدری، تهدید، توهین، تحقیر و تعرض به زنان بهره‌برداری کند، بی‌آن‌که نهادهای قانونی، اصناف خانه سینما، سینماگران و منتقدان آنها را وادار به پاسخ‌گویی و پذیرش مسئولیت کارشان کنند.
ما زنان دست‌اندرکار سینما، اینجا، کنار هم جمع شده‌ایم تا به مدد این همبستگی اعلام کنیم هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار از نظر ما محکوم است و برای توقف آن خواستار عواقب قانونی جدی برای متخلفین هستیم. همچنین این نابرابری جنسیتی موجود در سینمای ایران و عدم وجود نظارتی که عرصه را برای زیاده‌خواهی و دست‌درازی افراد در جایگاه قدرت گشوده است، محکوم می‌کنیم.
به جامعه سینمایی ایران در مورد شدت و گستردگی این آزارها علیه زنان که اکنون برای اولین بار اعتراض به آن به یک فریاد جمعی تبدیل شده است، هشدار می‌دهیم؛ آزارهایی که علی‌رغم آشکار بودنشان در تمام این سال‌ها نادیده گرفته شده‌اند.
در روایت‌هایی که از تجربه‌های دردناک زنان در سینمای ایران منتشر شده، انواع آزارهایی که زیر چتر خشونت جنسی قرار می‌گیرند مطرح شده‌اند، از جمله «هتک حرمت با الفاظ جنسی و جنسیت‌زده»، «سوء استفاده از سکوت و تحمل افراد با به گروگان گرفتن حق کار با دستمزد»، «اعمال خشونت جنسی به وسیله تهدید موقعیت کاری قربانی»، «تماس‌های بدنی ناخواسته»، «اصرار و اجبار به عمل جنسی» و در نهایت «خشونت جسمی و تجاوز».
از طرفی تمامی این روایت‌ها که زخم‌های روانی ناسورشده گویی هم‌سرنوشت را باز می‌کنند، آن‌چه که به شکل روشنی خودنمایی می‌کند، سیستماتیک بودن این خشونت‌هاست. به این معنا که نه تنها سازوکاری برای بازداشتن فرد صاحب قدرت از ارتکاب به خشونت وجود ندارد، بلکه در یک توافق نانوشته اعمال خشونت بر زنان در محیط کاری، عادی‌سازی شده و هیچ عواقب جدی‌ای متوجه
فرد خشونت‌گر نیست. از همین رو است که آزارگرانی با شهرت و اعتباری که توسط طرفدارانشان به دست آمده، هیچ ترسی از دست بردن به این جرایم ندارند و چنین حاشیه امنی برای آنها باید زنگ خطری جدی برای تمامی افراد جامعه باشد، چرا که بسیاری از این هنرمندان الگوی نسل آینده سرزمین ما هستند. از طرفی نهادی نظارتی که از افرادی آموزش‌دیده در مسئله خشونت جنسی و آزار کلامی تشکیل شده باشد وجود ندارد که با آگاهی به بایدها و نبایدهای رفتاری افراد فرادست نسبت به فرودست در یک پروژه و با حساسیت لازم، موارد تخلف را بررسی کند.
نه در قراردادهای کاری ذکر شده و نه از طریق اعلان‌های عمومی به زنان گفته می‌شود که در شرایط اعمال زور، خشونت و باج‌گیری عاطفی و جنسی و آزارهای کلامی و توهین و تحقیر از طریق چه سازوکاری باید اقدام قانونی کنند و در صورت شکایت از فرد خاطی چه حمایت‌هایی شامل حال آنها می‌شود و سال‌هاست که اصناف و اتحادیه‌ها، جرایمی چنین سنگین بر جان و روان زنان را در پشت درهای بسته و با میانجی‌گری بین قربانی و خشونت‌گر حل و فصل می‌کنند، البته با حداقل هزینه برای خشونت‌گر.
در چنین شرایطی و با وجود فضای نابرابر و عدم توازن قدرت و امکانات، ما زنان سینماگر در این سال‌ها تمام توان خود را به کار گرفته که ذهن، خلاقیت و نیروی فیزیکی‌مان را در جهت سازندگی در این صنعت به کار ببریم و علی‌رغم آن که فضای تألیف و عاملیت بر پروژه‌ها به میزان زیادی از ما گرفته شده و سهم ما نه تنها از فضای اعمال نظر و تصمیم‌گیری محدود شده است و سهم ما از اقتصاد این صنعت هم، آن سهم کمتر است، همچنان بهترین‌مان را در عرصه ساخت و تولید به کار گرفته‌ایم. بدون تردید، این ابتدایی‌ترین حق انسانی یعنی کار در فضایی امن و به دور از قلدری و خشونت و باج‌گیری جنسی را حق خود می‌دانیم. به همین منظور تقاضای شفاف خود را از نهادهایی همچون اصناف خانه سینما، سینماگران، منتقدان و مخاطبان اعلام می‌کنیم:
- سیستم بررسی شامل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما متشکل از اعضایی با سلسله مراتب قدرت متفاوت (اکثریت مطلق اعضا از زنان) که در مورد مسئله خشونت جنسی و جنسیتی آموزش دیده باشند و با میزان مسئولیت افراد متناسب و با قدرت و عاملیت آنها در هر کارگروهی آشنا باشند.
کار این کمیته باید بررسی جرایمی در حوزه خشونت جنسی و جنسیتی باشد. شامل: خشونت جنسی کلامی، باج‌گیری جنسی یعنی تحمیل هر نوع ارتباط با عمل جنسی با به گروگان گرفتن دستمزد و تهدید وضعیت شغلی فرد، قلدری و اعمال فشار روانی و ایجاد ناامنی جسمی یا روانی، لمس ناخواسته، اقدام به تجاوز و تجاوز.
این کمیته باید یک سازوکار گزارش‌دهی در دسترس و راحت برای استفاده همه داشته باشد، مانند یک ایمیل یا خط تماس مستقیم با کمیته بررسی و هر گزارش به صورت همزمان به اطلاع تک‌تک اعضای کمیته رسیده شود. این سیستم موظف است تا به تمام گزارشات، رسیدگی کامل کند.
در فرآیند بررسی، نام راوی توسط این سیستم باید محفوظ بماند و هر نوع اعلام و شفاف کرن نام یا اطلاعات راوی و روایت باید با هماهنگی با راوی صورت بگیرد. این سیستم باید امنیت راوی را در فرآیند بررسی تضمین کند. نتیجه بررسی روایت به شورا گذاشته شده و در نهایت به امضای تک‌تک اعضای کمیته بررسی برسد. همچنین در اختیار گذاشتن وکیل و دادن مشورت حقوقی به راویان گزارش‌ها جهت داشتن امکان دست بردن به انتخاب پیگیری قانونی یکی دیگر از دستور کارهای این سیستم است.
- سازوکار حمایتی از طریق اصناف برای ترغیب خشونت‌دیدگان به مراجعه و اقدام به رسیدگی، یکی دیگر از دستورکارهاست. این سیستم باید اکیدا از روش‌های میانجگری بین آزاردیده و قربانی و به خطر انداختن سلامت روانی قربانی با اجبار او به روبه‌رو شدن با آزارگر پرهیز کند.
-لحاظ شدن وجود این سازوکارها و نحوه استفاده از آنها در قراردادهای کاری.
-لحاظ کردن جریمه‌های نقدی و قراردادن تعلیق از هرگونه فعالیت هنری در مدت زمان تعیین شده توسط کمیته رسیدگی کننده.
ما زنان سینماگر، اعلام می‌کنیم که به احترام راویانی که رنج خود را از خشونت سیستماتیک در این عرصه اعلام کردند برای رسیدن به دستاوردهای عملی در جهت توقف این خشونت‌ها ایستادگی می‌کنیم و معتقدیم این پیشنهادها گامی ابتدایی در جهت عملی کردن توقف خشونت جنسی در محیط کاری ما است. با امید به این که هر نیروی بازدارنده‌ای را که در محیط‌های کاری باعث می‌شود انرژی، توان و زمانی را که باید صرف خلاقیت و لذت بردن از کارمان کنیم، اما صرف فرار و دفع مزاحمت‌ها و قلدری‌ها می‌کنیم با یک همت جمعی متوقف شود و آینده کاری در این عرصه آینده‌ای امن، عادلانه و به دور از خشونت باشد.
در پایان به تمام همکاران و مخاطبین سینما و تلویزیون ایران اعلام می‌کنیم که جهانی امن و همراه با مسئولیت‌پذیری و به دور از سوءاستفاده از قدرت برای همه ما جهان بهتری خواهد بود.»
از جمله امضاکنندگان این بیانیه می‌توان به نیکی کریمی، هدیه تهرانی، هنگامه قاضیانی، پوران درخشنده، احترام برومند، تینا پاکروان، بهنوش طباطبایی، نسیم ادبی، ترانه علیدوستی، لیلی رشیدی، سحر دولت‌شاهی، پری‌ناز ایزدیار، گلاره عباسی، شقایق دهقان، هانیه توسلی، فرشته حسینی، کتایون ریاحی، تهمینه میلانی، ویشکا آسایش، مهرانه مهین‌ترابی، میترا حجار، شبنم مقدمی، نگار جواهریان، پانته‌آ پناهی‌ها، ملیکا شریفی‌نیا، آزاده صمدی، ستاره اسکندری، سارا بهرامی، ستاره پسیانی، شبنم قلی‌خانی و... اشاره کرد.
واکنش ترانه علیدوستی به سکوت سینماگران نسبت به آزار جنسی زنان این عرصه
ترانه علیدوستی درباره این بیانیه و علت انتشار آن در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی عنوان کرد:
برملا کردن مسئله‌ی خشونت جنسی در جهان در سال‌های اخیر بحث داغی است و تقریبا به شکل یک جنبش به راه افتاده است. در ایران هم مثل همه جای دنیا حتما این اتفاق‌ها رخ میدهد و راویانی هستند که به خودشان جرئت داده‌اند و در پلتفرم‌های مختلف با ذکر نامشان یا بدون آن روایاتی رو منتشر کردند که اگر در ابتدا ملاحظاتی باعث می‌شد با واکنشی به آنها نداشته باشیم، تعداد بی‌شمار این روایت‌ها و اینکه تکرار شونده هستند، وضعیت خیلی وحشتناکی را از نظر من بوجود آورده و به دنبال آن سکوت هولناک همکاران عزیز من در سینما خیلی ما را شگفت‌زده کرده است.
واقعا سوال ما این است که چه اتفاقی باید برای زنانی که کنار شما کار می‌کنند، بیافتد که واکنش شما را هم بر بیانگیزد. برای همین دیدیم خودمان باید کاری بکنیم و نیاز به یک همت و حرکت جمعی هست و این منجر شد به این بیانیه.
گاهی فکر می‌کنم حساسیت‌های زیادی که همه ما پیرامون مسایل اخلاقی داریم و در سینمای ما هم هست مربوط به آن چیزهایی می‌شود که در ظاهر هویداست و تا وقتی اتفاقی نباشد که به چشم بتوانیم ببینیم، نمی‌خواهیم دست‌های خودمان را به آن آلوده کنیم و دردسری برای خودمان ایجاد کنیم.
ترانه علیدوستی در صحبت‌های خود پیرامون لزوم پیگیری و رسیدگی به این مسائل از سمت نهادهای رسمی، تشکل‌های صنفی و افراد مشغول به کار در این حوزه عنوان کرد: باید در ابتدایی‌ترین شکل افرادی را که نامشان به عنوان خشونت‌گر و آزارگر آورده شده بود را کمی پاسخگو می‌کردند. نه اینکه با بی‌اعتنایی مطلق به این روایت‌ها این انسان‌ها هنوز کارشان، زندگی‌شان، اعتبارشان، بروبیایشان، همه چیز به جا باشد و هیچکس اگر مرتکب چنین کاری شده، اصلا هزینه‌ای ندهد.
علیدوستی خانه سینما را گزینه‌ای مناسب برای رسیدگی به این موضوعات دانست و گفت:
خانه‌ی سینما به عنوان نهادی که انواع اختلافات صنفی را بین سینماگران حل می‌کند و نقش حکم دارد و حکمی که میدهد تا حدی وجاهت قانونی دارد و اصناف در آن برای خودشان و منافع درون صنفیشان فعالیت می‌کنند. در نتیجه می‌شود در این موارد هم مثل دیگر اختلافات رسیدگی شود به شرطی که این نهاد از هویت راوی حفاظت بکند و در این زمینه دانش داشته باشد، این دو آدم را سریع با هم روبرو نکند، سریع جلسه نگذارد ،سریع میانجی‌گری نکند، این رفتارها غلط و سمی است و باید با تحقیق و قدم‌های شمرده در این موارد کار کرد و جلو رفت و خانه سینما به عنوان گزینه‌ای مناسب و یا یک نهاد مستقل دیگر می‌تواند این کار را انجام دهد.
همیشه ملاحظاتی هست. در کشوری زندگی می‌کنیم که کار و بار و منافع افراد سریع به خطر می‌افتد، واقعا سکوتشان خیلی مرا ناامید و دلشکسته کرد.
بعد از امضای این بیانیه، به تکاپو افتادند و سعی کردند با ما صحبت کنند و جلسه بگذارند اما این آن چیزی نبود که ما به دنبالش بودیم چون مسئله‌ی یک شخص یا دو شخص نبود که بتوان رضایتش را جلب کرد. مسئله این است که ما می‌خواهیم یک مشکل را حل کنیم و از اتفاق افتادنش جلوگیری بکنیم. در فضای کاری ما پول و روابط اجتماعی و روابط فرادست، فرودست، بیش از حد حاکم است و فضا به شدت مردانه است، افراد برای ورود به این فضا یا ماندن در آن باید از سد بلندی بگذرند.
ترانه علیدوستی در مورد وضعیت قربانیان گفت: هیج راهی نیست، این یک بن‌بست مطلق است که در آن هیچکس نمی‌خواهد این روایت‌ها بلند گفته شود و چهره سینمای ما مخدوش شود، سینمای ما سینمای بسیار معتبری است و سینمای جهانی‌ای است ما به عنوان دوستداران سینمای ایران و کسانی که دلسوزش هستیم و عمرمان را برای آن گذاشتیم باید اصلاحش کنیم. ما، و نه کسی از خارج، ما و نه کسی از بیرون، ما و نه کسی از ارشاد یا دولت.
ما تنها کسانی هستیم که باید این قضیه را به بهترین شکل رفع و رجوع کنیم و فکر می‌کنم بیش از ۳۰۰ زنی که این بیانیه را امضا کردند، یک پیام بسیار ویژه داشتند برای تمام کسانی که مصلحت‌اندیشی باعث شد که طرف حق را نگیرند، و آن این است که این وضعیت دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند.
در هر حرکت جمعی بالاخره عده‌ای مخالف هستند و این هیچ ایرادی ندارد، حتی از نظر‌های مخالف می‌توان درس گرفت اما در این مورد خاص چون من نمیفهمم که کجای این حق‌خواهی به ضرر کسی است و جز داستانی انسانی چه حرفی در آن زده شده است، چیزی که دل من را بسیار شکست این است که افرادی در این لیست نیستند که زنان جامعه ما خیلی ازشان توقع داشتند.
ما قوانینی نداریم که این موارد را پیشگیری کرده باشد. ما هتک حرمت و تجاوز جنسی داریم که قوانین‌اش مشخص است ولی این وسط طیفی از خشونت و آزار وجود دارد که حتی درصورتی که بشود آنها را ثابت کرد - که مقوله پیچیده‌ای است - در نظام حقوقی ما تعریف شده نیستند. امیدواریم با طرح این موضوعات نیاز تغییرات حقوقی احساس شود.
بیانیه خانه سینما
به نقل از خبر آنلاین، خانه سینما، در پی انتشار گزارش‌هایی درباره خشونت علیه زنان سینماگر کشورمان، و بیانیه جمعی از هنرمندان که از این نهاد صنفی، درخواست رسیدگی کرده بودند، بیانیه‌ای به شرح زیر منتشر کرد:
«... شأن و عزت سینمای ایران در گرو همدلی ، همراهی و مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای تمامی فعالان آن است.
خانه سینما به عنوان جامعه اصناف سینمای ایران هر گونه خشونت احتمالی به ویژه خشونت جنسی در شیوه‌های گوناگون آن در فرآیند فعالیت‌های هنری – فرهنگی را محکوم می‌کند و شورای صیانت به استناد وظایف و اختیارات خود مندرج در اساسنامه خانه سینما، مسئولیت رسیدگی به هر گونه رفتاری مغایر با شئون فرهنگی و اخلاق حرفه‌ای اهالی سینما را بر عهده دارد.
خانه سینما رسیدگی و پیگیری در خصوص احقاق حقوق کلیه افراد فعال در صنعت فیلم ایران که مورد هر گونه خشونت رفتاری قرار گیرند را از وظایف ذاتی خانه سینما می‌داند و در انجام آن از هیچ گونه اقدامی پرهیز نخواهد کرد. بدیهی است رسیدگی به این موضوعات با رعایت مطلق محرمانگی صورت خواهد گرفت.
با این توصیف، خانه سینما پیرو انتشار برخی اتهامات و شبهات مطروحه در این خصوص به ویژه در فضای مجازی، بر خود واجب می‌داند به اطلاع کلیه اهالی سینمای ایران برساند:
۱ – شورای صیانت خانه سینما ( متشکل از رئیس هیأت مدیره، رئیس شورای عالی داوری، سه نفر از شخصیت‌های معتمد و صاحب نام سینمای ایران به انتخاب مجمع عمومی خانه سینما، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک نفر عضو حقوق‌دان ) آمادگی دارد با رعایت اصول اخلاقی و قید محرمانگی به کلیه گزارش‌ها و شکوائیه‌های مطروحه رسیدگی کند و مشورت‌های حقوقی لازم را نیز به مراجعه‌کنندگان ارایه و در صورت لزوم، ارجاع موضوع به محاکم قضایی را نیز پیگیری کند.
۲ – شورای صیانت خانه سینما با هماهنگی و همراهی سازمان سینمایی کشور، اجرای احکام صادره را پیگیری می‌نماید.
۳ – هیأت مدیره و شورای صیانت خانه سینما مجدداً بر حمایت و دفاع از حقوق بانوان شاغل در صنعت فیلم ایران به نحو مصرانه و مسئولانه اقدام خواهد کرد.
۴ – خانه سینما مسئولیت تهیه‌کنندگان و کارگردانان ارجمند سینمای ایران در خصوص رعایت شأن و منزلت همکاران سینمایی را امری انکارناپذیر دانسته و خواهان دقت و توجه لازم در این خصوص است.
همکاران ارجمند:
گسترش نظام‌های ارتباطی و توسعه و رشد صنعت فیلم ایران، تقابل جدی با متخلفین از رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای را اجتناب ناپذیر کرده است و تمامی فعالان سینمایی ایران باید توجه داشته باشند که حرمت این خانه بر عهده تک تک اعضای آن است و نباید اجازه دهیم قلیلی رفتارهای ناپسند احتمالی برخی سینماگران به پای کثیری از دست‌اندرکاران سینمای پر افتخار ایران نوشته شود.»
