اختصاصی سلام سینما- پیشرفت سینمای غیرداستانی هیچگاه متوقف نمی شود. از ساخته های« برادران لومیر » تا فیلم های فرهنگ شناسی 1920، از ساخته های« برادران میزلز »تا مصاحبه های« مایکل مور »، مستندها همواره به طور طبیعی  و در زمان خود طرفداران بیشتری از سایر انواع فیلم ها دارند.

  تکنولوژی دیجیتال و ویژگی های اضافه شده به دوربین های آیفون و گوپرو، علاوه بر افزایش طیف بینایی، علاقه به فرمت مستندگونه را نیز به حداکثر رسانده است. مستند نه تنها جهان اطرافمان را نشان داده، بلکه نوع نگرش مان به آن را نیز شکل می دهد. مستندهای قرن 21 این واقعیت را بیشتر از هر زمان دیگری اثبات کرده اند.

در ادامه به 7 مستند مطرح قرن 21 می پردازیم:

1. او.جی: ساخت امریکا/ ( O.J.: Made in America”( 2016"

امتیاز: 8.9

امتیاز نقد: 100

کارگردان: ازرا ادلمن      بازیگران:  کریم عبدل الجبار، محمد علی، مایک آلبانز، مارکوس آلن

مستند 8 ساعته ازرا ادلمن درباره جایگاه او.جی سیمپسون در تاریخ امریکا، به بررسی این موضوع می پردازد که چرا شهرت و جرایم، او را به نمونه ای برای بررسی نقش نژادپرستی در این کشور تبدیل کرد. واضح است که دادگاه سیمپسون تنها درباره قتل دو انسان بی گناه نبوده و بلکه مسئله زمان بود که چنین واقعه ای را در میان زنجیره ای از سرکوب ها قرار داد.

ادلمن در آغاز فیلم با نشان دادن موفقیت های او.جی در فوتبال، ما را به زندگی غیرعادی امریکایی می کشاند و به بررسی دقیق این سوال می پردازد که چطور سیمپسون به چیزی فراتر از سیاهی پا گذاشت و این برای ملتی که رنگ بسیار برایشان مهم بود چه معنی دارد. او.جی در سال 2017 برنده جایزه اسکار بهترین مستند شد.

2. من کاکاسیاه تو نیستم/( I Am Not Your Negro"( 2016 "

امتیاز: 7.8

امتیاز نقد: 95

کارگردان: رائول پک     بازیگران: ساموئل ال.جکسون، جیمز بالدوین، مارتین لوار کینگ، مالکوم ایکس، مدگار اورس

  این فیلم مستند نه تنها دریچه ای است به بررسی زندگی سیاه پوستان امریکا از دیدگاه جیمز بالدوین، بلکه نگاه او را از دیدگاه متفکران بزرگی که مقلد وی بوده اند بررسی می کند. رائول پیک که به مدت 30 سال در ساخت پروژه های روایی و مستند تجربه دارد، برای ساخت این مستند از استدلال های قوی استفاده کرده است: 30 صفحه نسخه خطی که بالدوین آنها را در سال 1979 نوشته بود و کتاب ناتمامی که به بررسی زندگی مدگار اورس، مالکوم ایکس، مارتین لوتر کینگ جونیر و جی.آر می پرداخت. تمامی این فعالان قبل از 40 سالگی فوت کردند و تنها بالدوین توانست بیشتر از آنها عمر کند.

مستند« من کاکاسیاه تو نیستم »، به خاطرات زندگی جیمز بالدوین، از رهبران حقوق شهروندی در امریکا می پردازد. « من کاکاسیاه تو نیستم »توانست در سال 2018 برنده جایزه بفتا بهترین مستند و در همان بخش نامزد جایزه اسکار شود.

3. چهره سکوت/( The Look of Silence "( 2015 "

امتیاز: 8.3

امتیاز نقد: 92

کارگردان:  جاشوآ اوپنهایمر     بازیگران:  ادی روکان، جاشوآ اوپنهایمر، امیر حسن

وقتی برای اولین بار اعلام شد که جاشوآ اپنهایمر قرار است تا دومین فیلم خود را درباره نسل کشی اندونزی بسازد این انتظار وجود داشت که در دومین فیلم وی شاهد ترکیب فوق العاده ای از تکنیک هایی باشیم که وی در فیلم قبلی اش،« عمل کشتن »، نتوانسته بود نشان دهد.« چهره سکوت »از مستند قبلی او خشن تر و مهم تر است. در این جا تمرکز وی برروی کشتارهای جمعی و بازماندگان است.

در مستند چهره سکوت، اپنهایمر به سراغ عینک ساز دوره گردی به نام« ادی »می رود که برادرش طی یک قتل عام کشته شده است. ادی با حفظ آرامش، به ملاقات افرادی رفته که مسئول درد و رنج اش هستند و دوربین نیز وی را تعقیب می کند.« چهره سکوت »دنباله ای هیجان انگیز از عمل زننده ای است که اگر امروزه مردم به انعکاس آن گوش ندهند ممکن است به فراموشی سپرده شود. این فیلم در سال 2016 نامزد جایزه اسکار بهترین مستند شد.

4. والس با بشیر/( Waltz with Bashir” ( 2008 "

امتیاز: 8

امتیاز نقد: 91

کارگردان: آری فولمن     بازیگران: مایکی لئون، آری فولمن، اوری سیوان

داستان مستند درباره خاطرات فولمن، سرباز اسرائیلی 19 ساله ای است که در جنگ لبنان سال 1982 و به خصوص کشتار صبرا و شتیلا شرکت کرده و به بررسی فضاهای تاریک ذهنی اش می پردازد. فولمن در این جا خاطراتش را به یک تصویر تاریخی تبدیل می کند.

دسته بندی شاهکار دردناک آری فولمن کار سختی است و این به دلیل انیمیشن بودن آن نیست. «والس با بشیر »مستند عجیبی است زیرا در مرز بین تخیل و واقعیت قرار می گیرد، اما در هیچ یک از آن دو طبقه بندی نمی شود. این مستند در سال 2009 نامزد جایزه بفتا بهترین فیلم انیمیشن و بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شد. همچنین برنده جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی و در همین بخش نامزد جایزه اسکار شد.

5. این یک فیلم نیست/ ( 2011 )" This Is Not a Film "

امتیاز: 7.5

امتیاز نقد: 90

کارگردان: جعفر پناهی، مجتبی میرطهماسب      بازیگران: جعفر پناهی، مجتبی میرطهماسب  

  می توان گفت که« این یک فیلم نیست »یکی از بهترین مثال های خوشبینی و امیدواری است. در اکثر بخش های فیلم، پناهی با گوشی تلفن خود در آپارتمانش در تهران قدم می زند، پروژه بعدی اش را طرح ریزی می کند، به سروصداهای بیرون از خانه گوش می دهد و با پسر کوچکی که می خواهد زباله ها را بیرون بگذارد صحبت می کند.

پناهی از محکومیت خود نهایت استفاده را می کند. وی پس از تبعید خانگی قوی تر از قبل شد و نشان داد که برخی از هنرمندان زمانی که در موقعیت های سخت و ناخوشایندی قرار می گیرند بهترین عملکرد را خواهند داشت. پناهی این فیلم را به صورت USB پنهان شده در یک کیک به فستیوال کن فرستاد. اگرچه به نظر او، این مستند فیلم نیست، اما درواقع یک فیلم است و توانست در لیست یکی از 15 نامزد اولیه جایزه اسکار قرار بگیرد.

6. عمل کشتن /( 2013 )" The Act of Killing "

امتیاز: 8.2

امتیاز نقد: 90

کارگردان: جاشوآ اوپنهایمر      بازیگران: انور کونگو، مارزوکی یحیی، ادی زولکدری 

نگاه ترسناک اوپنهایمر به بازتاب نسل کشی اندونزی در سال 1960، دیدگاه متفاوتی را اتخاذ می کند و از نشان دادن آنها بیمی ندارد: زمانی را به شکنجه های نظامی اختصاص داده و به آنها اجازه می دهد تا اعمال خود را دوباره تکرار کنند. در یکی از سکانس های مهم، ضرورت وجود شیطان را بررسی می کند و به افراد شرور این امکان را می دهد تا خود را محکوم کنند.

« عمل کشتن »یکی از دلهره آورترین فیلم هایی است که در این زمینه ساخته شده است چرا که در نهایت بی پروایی، همانطور که مخاطب را به نهایت روان پریشی افراد مورد بحث مستند می برد، آن ها را قادر می سازد تا با تولید موسیقی شدت تلاش خود را نشان دهند.« عمل کشتن »در سال 2014 نامزد جایزه بفتا بهترین فیلم خارجی زبان و برنده جایزه بفتا بهترین مستند شد. همچنین در همان سال نیز نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم مستند شد.

7. گرفتن فریدمن ها /( 2003 )" Capturing the Friedmans "

امتیاز: 7.8

امتیاز نقد: 90

کارگردان: اندرو جارکی      بازیگران: آرنولد فریدمن، الین فریدمن، دیوید فریدمن، سث فریدمن، جس فریدمن

کارگردان با بررسی اتهام جنسی آرنولد فریدمن و پسر نوجوانش جس، فروپاشی یک خانواده امریکایی را با جزئیات نشان می دهد. راه های مختلفی برای درک این مستند دلهره آور وجود دارد: داستانی درباره انحرافات جنسی و اتفاقاتی که در صورت خرابکاری یکی از اعضای خانواده ممکن است ایجاد شود. اما مهم تر از همه، « گرفتن فریدمن ها »فیلم خیره کننده ای است که نیمه تاریک یک خانواده به نظر خوب را نشان می دهد و شما را با احساسی مبهم تنها می گذارد.

اندرو جاراکی در سال 2003 با فیلم« گرفتن فریدمن ها »موفقیت بزرگی در عرصه فیلم های روایی به دست آورد و جایزه هیئت داوران بزرگ و جشنواره ساندنس را از آن خود کرد و در نهایت در سال 2004 ،« گرفتن فریدمن ها »نامزد جایزه اسکار بهترین مستند شد.

منبع: ایندی وایر- IMDb