خیبری یا موتوری

موضوع : نقد فیلم بادیگارد ساخته ابراهیم حاتمی کیا 

پل ورهوفن کارگردان هلندی تبار سینما می گوید : "احتمالا همه ما تصور میکنیم که سینما نوعی هنر است  ، من قطعا به این دلیل وارد سینما شدم اما حال دیگر چنین عقیده ای ندارم " سینما پرده ایست برای هنر ، عقاید ،سخن ها ، افکار ، هر شخصی  هم می تواند دوربینی داشته باشد و با آن فیلم بسازد منتهی شخصی در این مسیر پیروز  شده که درک  بهتری از هنر  داشته باشد ، حاتمی کیا با فیلم های خود در سینمای انقلاب طرفداران زیادی برای خود ایجاد کرده است ، شاید دلیل موفقیت ابراهیم حاتمی کیا در سینمای امروز بهره وری او از تکنیک است نه محتوا . 

بادیگارد از لحاظ فرمی و تکنیکی به مراتب از آثار قبلی حاتمی کیا بهتر ،حرفه ای تر و سرآمد تر است . فیلم برداری محمود کلاری به فیلم معنایی بخشیده است که حتی در آثار دیگر او همچون عنکبوت و بمب یک عاشقانه و مشاهده نکرده بودم ، درست است که در به وقت شام اثر دیگر حاتمی کیا ، فیلم برداری از لحاظ تکنیکی و جلوه های بصری حرفه ای تر است ،اما در بادیگارد ذوق هنری کلاری فیلم را متفاوت از دیگر آثار حاتمی کیا کرده است . 

فضاسازی و میزانسن های عالی در کنار استفاده درست از نور توسط کلاری به سکانس ها روح  داده است ، به طور مثال حاج حیدر همیشه  در پس زمینه از نور محو قرار دارد و در نور از لوکیشن خارج می شود  و بالعکس بازپرس همیشه در فضا های تاریک و بسته مشاهده میشود که در واقع نشان از تاریکی ذهن و افکار او دارد . 

مهمترین ویژگی موسیقی  همایونفر این است که همراه با فیلم است نه سربار فیلم به زبان ساده هیچگاه از شنیدن صدای موسیقی خسته نمی شویم ، آن را هیچ گاه احساس نمی کنیم اما تاثیرش را حس می کنیم . ترکیب فوق العاده موسیقی و تصویر در پلان پایانی فیلم ، زمانی که روح حاج حیدر از تونل خارج شده و همراه با خارج شدن دوربین موسیقی اوج می گیرد بر بار هنری و احساسی اثر می افزوند .

کارگردان در شخصیت پردازی فیلم به گونه ای عمل کرده است که به شخصیتی جز شخصیت حیدر اجازه مطرح شدن و پر رنگ شدن نمی دهد ، در واقع شخصیت های مکمل بیش از حد نادیده گرفته شده اند و تنها  بعدی از شخصیت آن ها مطرح و معرفی شده است که داستان به آن نیاز داشته ، و این احساس رئالیته بودن را از مخاطب می گیرد ، مریم دختر بزرگ او که تا پدرش را می بیند ، بغض در گلویش جمع شده و تمام بعد شخصیتی او در ترس از شهادت پدر و شوهرش هست ،راضیه ای که مهر و عطوفت زنانه او در فیلم بسیار پر رنگ شده است ، و اشرفی که همیشه در حال بحث کردن با حیدر هست ، و حاج حیدری که در تمام سکانس ها هست و بسیار پر رنگ شده است .

در بحث هنرنمایی پرویز پرستویی با بازی هنرمندانه و استادانه خود مخاطب را شیفته خود میکند و دقیقا همان حس قهرمان سازی را در مخاطب ایجاد می کند  اما مریلا زارعی می تواست کمی در نقش خود بیشتر فرو رفته و مهر و محبت خود را کمی راستین تر نشان دهد  .

فیلم از همان ابتدا سخنش را واضح و روشن بیان می کند : 

-چرا اینقدر دیر اومدی ؟

-گرفتار کار بودم 

- شغلت چیه؟

-تو حفاظتم 

-نگهبانی ؟

-نه محافظم .

-آهان پس بادیگاردی ! 

بادیگارد و محافظ از نگاه حاج حیدر تفاوت دارد . بادیگارد کسی هست که از جان آدم ها محافظت می کند اما محافظ کسی هست که از عقاید و اصول محافظت  می کند . حاج حیدر از نگاه خود در حال حفاظت از جان آدم ها نیست ، او از اصل نظام و جمهوری اسلامی محافظت می کند ، آدمی که از آن محافظت می کند مهم نیست ، مهم آرمان های نظام است اگر حیدر تشخیص دهد کارش در راستای آرمان هایش هست جانش را هم فدای آن می کند، ولی اگر تشخیص دهد که دیگر کارش در راستای آرمان هایش نیست از کارش کنار می کشد و  یا به حفاظت از شخصیت های دیگری  می پردازد

حاج حیدر : از شخصيت سياسي خوشم نمياد. نميخوام بادیگاردشون باشم ، آدم نميدونه تو كله شون چي ميگذره!

برای کارگردان شخصیت علمی با شخصیت سیاسی سالم تفاوتی ندارد او این مطلب را از زبان همسر میثم بیان می کند : 

-میثم تو که گفتی از سیاست بیزاری ! 

-کار من سیاسی نیست ، علمیه 

-تو هم میشی یکی از پیچ و مهره های قدرت 

تفکر حاج حیدر  این است که چون میثم هم از پیچ و مهره های قدرت است پس حفاظت از آن یعنی حفاظت از آرمان ها ! 

سال ها پیش حاتمی کیا در مصاحبه ای گفت : "من فیلم می سازم تا حرفم را بزنم "   حال او در بادیگارد حاج حیدر را زبان خود قرار داده و از طریق او با ما سخن می گوید ،در یکی از سکانس های ابتدایی فیلم حاج حیدر به سراغ جوانان مواد  فروش رفته و با آن ها دست به یقه میشود ، حاتمی کیا از همان ابتدا  از  حاج حیدر یک قهرمان می‌سازد و طبعا مخاطب هم عاشق قهرمان است.

در سکانس دیگری بعد از زمین خوردن حاج حیدر با موتور در شب بارانی ، او به خانه بازگشته و اعضای خانواده در حال پانسمان کردن زخم های   او هستند و او با لباسی شبیه لباس احرام در میان آن ها  در هاله ای از نور نشسته است.کارگردان به میزانی  به شخصیت اصلی فیلم تقدس بخشیده است است که حتی آن را در هاله ای از  نور نشان می دهد ،در فیلمنامه اکثرا  کارگردان یا نویسنده در حال قهرمان سازی از حاج حیدر است  !

آیا حاتمی کیا به این میزان از تفکرات حاج حیدر  مطمئن می باشد که او  در سکانسی از فیلم صحبت از مقدس ها و نامقدس ها می کند و  در فیلم شخصیت اصلی را به گونه ای طراحی کرده است که با مردم مشکل دارد ، در پارک مردم را کتک می زند ، موتوری ها را زمین میزند ، چرا او با همه مشکل دارد؟ حاتمی کیا در اثرش به دنبال حزب سازی  هست ، حزب مردم و حزب جمهوری اسلامی ، حزب نامقدس ها و مقدس ها .

بادیگارد قطعا فیلم خوش ساختی می باشد  که ارزش نمایش بر پرده سینما دارد . در آینده بادیگارد دستاورد بزرگی برای تیم فنی این اثر محسوب خواهد شد همانطور که آژانس شیشه ای دستاوردی بزرگ برای کارگردان و نویسنده همین فیلم به حساب آمد 

نویسنده :محمد حسین رشادی