شکسته شدن رکورد فروش توسط فیلم های کمدی به نفع سینمای ایران است؟
اختصاصی سلام سینما - همان‌طور که می‌دانید سینمای ایران در شکل کلی‌اش حال‌وروز خوبی ندارد. درست است که در دو ماه گذشته خبر شکسته‌شدن رکوردهای فروش، دوستداران سینما را خوشحال کرده، اما باید این سؤال را پرسید که این رکوردشکنی‌ها چه تأثیری بر سیر کلی سینمای ایران خواهند داشت؟
برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی جامع به وضعیت فروش سینمای ایران بیندازیم. بررسی فروش سینمای ایران از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا اوایل پاییز، چند نکتهٔ در خور تأمل دارد که حامل خبرهای اتفاقاً بدی برای دوستداران سینما و خود سینماگران است.
بررسی وضعیت فروش سینمای ایران در نیمه اول ۱۴۰۲
بگذارید در ابتدای کار نگاهی به آمار فروش هفت فیلم پرفروش سال ۱۴۰۲ بیندازیم. لیستی که به شکلی قابل‌پیش‌بینی اکثر فیلم‌هایش آثار کمدی هستند:
۱-فسیل
فروش: ۲,۷۰۶,۵۸۳,۵۱۷,۹۰۳ ریال
۲-شهر هرت
فروش: ۶۹۶,۶۳۲,۸۴۰,۵۵۰ ریال
۳-هتل
فروش: ۴۳۸,۳۶۵,۹۸۹,۰۰۰ ریال
فروش: ۱۹۶,۸۱۴,۱۹۰,۰۰۰ ریال
۵-آهنگ دونفره
فروش: ۱۹۴,۱۵۷,۲۸۰,۰۰۰ ریال
۶-کت چرمی
فروش: ۱۴۴,۵۳۷,۹۹۷,۲۵۰ ریال
۷-نارگیل۲
فروش: ۱۳۴,۶۴۳,۶۰۶,۷۰۰ ریال
نکتهٔ عجیبی که در این لیست به چشم می‌خورد اختلاف بسیار زیاد در فروش فیلم‌هاست. مثلاً «فسیل» که رکورد فروش را به شکلی عجیب شکسته، بیش از ۲۷۰ میلیارد تومان فروخته است. اما فیلم ردهٔ دوم ناگهان فروشش به کمتر از ۱۰۰ میلیارد تنزل پیدا می‌کند. «شهرهرت» با فروشی ۶۹ میلیاردی در جایگاه دوم و «هتل» در جایگاه سوم قرار دارد. البته باید در نظر گرفت که «هتل» تازه اکران شده و یک شروع انفجاری داشته و احتمالاً باید منتظر باشیم به باشگاه ۱۰۰ میلیاردی‌ها به‌زودی بپیوندد.
از این دو کمدی که بگذریم، فیلم بعدی که اولین فیلم غیر کمدی پرفروش است یعنی «سه کام حبس» تقریباً نصف فیلم رده‌بالای خود فرخته است. این به معنی آن است که سینمای غیر کمدی به‌هیچ‌وجه در حد رقابت با فیلم‌های کمدی پرفروش نبوده، همان‌طور که در سال گذشته و سال قبل‌ترش هم نتوانسته بود در این رقابت خودی نشان دهد.
مورد هفتم لیست هم یک فیلم کمدی عروسکی کودک و نوجوان است. حضور این فیلم در میان هفت فیلم پرفروش سال تا به اینجا، بار دیگر اهمیت سینمای کودک و نوجوان را یادآوری می‌کند. نکته‌ای که سینمای ایران مدت زیادی است که از آن غافل مانده حال‌آنکه سینمای جهان سال‌هاست در ریلی قرار گرفته که در آن فیلم‌های کودک و نوجوان به‌عنوان یکی از بازوان تجاری اصلی‌اش به‌حساب می‌آیند.
مقایسه آمار فروش فیلم‌های کمدی و غیر کمدی
بگذارید کمی روی اختلاف فاحش میان فروش فیلم‌های کمدی و غیر کمدی دقیق‌تر شویم. بعد از «فسیل»، «شهر هرت» و «هتل» که پرفروش‌ترین‌ها هستند، «آهنگ دونفره» هم همان‌طور که در لیست بالا دیدید، فروشش به ۲۰ میلیارد هم نرسیده و فروش کمدی بعدی یعنی «عروس خیابان فرشته» هم معادل ۱۰۳,۰۱۰,۴۶۰,۰۰۰ ریال است.
در واقع می‌توان نتیجه گرفت که مگر در مواردی استثنایی مانند «هتل» و «فسیل»، حتی فیلم‌های کمدی معمولی که ساخته می‌شوند هم چندان تماشاگری ندارند. راجع‌به اینکه کارکرد فروش بالای این دو کمدی به نفع سینمای ایران هست یا نیست در ادامه صحبت خواهیم کرد.
درباره فیلم‌های غیر کمدی اما قضیه کمی فرق می‌کند. علاوه بر «سه کام حبس» که نزدیک به ۲۰ میلیارد و «کت چرمی» که ۱۴ میلیارد فروخته، سه فیلم پرفروش بعدی آماری نزدیک به هم دارند:
فروش: ۱۰۰,۲۲۷,۸۵۲,۵۰۰ ریال
فروش: ۸۶,۹۲۰,۰۸۰,۰۰۰ ریال
فروش: ۷۳,۴۸۴,۶۴۰,۰۰۰ ریال
این آمار نشان می‌دهد که فیلم‌های غیر کمدی یک پایگاه باثبات‌تر نزد تماشاگر دارند. یعنی تماشاگران ثابتی دارند که تماشای فیلم اجتماعی در سبد فرهنگی‌شان هست. آمار فروش فیلم‌های غیر کمدی در سالیان گذشته نشان می‌دهد که وقتی فیلم‌های غیر کمدی باکیفیتی ساخته شده، استقبال تماشاگران به‌قدری بوده که این فیلم‌های غیر کمدی هم در رده‌های اول پرفروش‌ترین‌ها قرار می‌گرفتند.
اما فیلم‌های اجتماعی پرتعداد و کلیشه‌ای که در دو سه سال گذشته ساخته شده‌اند، چنان ضعیف عمل کرده‌اند که بخشی از مخاطب ثابت سینمای ایران را فراری داده‌اند. ارقام فروش فیلم‌های اصطلاحاً اجتماعی در سال‌های اخیر سیری شدیداً نزولی داشته است.
موردهای ویژه فسیل و هتل
اما برگردیم به سؤال اصلی‌مان. آیا رکوردشکنی «فسیل» در فروش کلی و «هتل» در فروش هفته آغازین اکران نوید روزهای خوب و پررونقی را به سینمای ایران می‌دهند؟ متأسفانه و ناامیدانه پاسخ منفی است. شاید به شکل بمب گونه‌ای بتوانند در رشد صعودی آمار فروش در نیمسال تأثیر بگذارند؛ اما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند قدمی در راه نجات این سینمای ورشکسته بردارند. کمدی‌هایی که این چنین ناگهان ترند می‌شوند و به‌واسطه هر نکته‌ای که توجه تماشاگر را جلب می‌کنند، رکورد فروش می‌زنند، به یک انفجار شبیه هستند. به این معنی که تأثیرشان خیلی زود از دست می‌رود. نه راه‌حلی برای برون‌رفت از بحران هستند و نه به آن کمکی می‌کنند.
و در بهترین حالت تنها می‌توانند فرمول‌هایی موقتی برای فروش بسازند که نهایتاً در چند فیلم کمدی دیگر جواب می‌دهد و بعد تبدیل به یک کلیشه می‌شود که تماشاگران هم سراغش را نمی‌گیرند.
اینکه بخواهیم به این رکوردشکنی‌ها دل‌خوش کنیم به این می‌ماند که سرمان را در برف فروکرده باشیم. تا وقتی که تنها راه‌حل سینماگران برای فروش روی‌آوردن به ساخت فیلم‌های کمدی عامه‌پسند باشد و آن‌هایی هم که غیر کمدی می‌سازند بخواهند روی یک فرمول کلیشه‌ای پیش بروند، اوضاع سینمای ایران بدتر می‌شود و فاصله‌ای که تماشاگر با فیلم ایرانی می‌گیرد، بیشتر و بیشتر...
مورد ویژه بچه زرنگ
انیمیشن «بچه زرنگ» یکی از آن موارد ویژه در بررسی آمار فروش سینمای ایران است. انیمیشنی که توانسته با قریب به ۱۳ میلیارد فروش، سری در بین سرها دربیاورد. این انیمیشن و آمار فروشش بار دیگر اهمیت پرداختن به سینمای کودک و نوجوان را موکد می‌کند.
وضعیت فروش فیلم‌های پرهزینه و مستقل
اما بد نیست نگاه ویژه‌ای به فیلم‌های غیر کمدی‌ای داشته باشیم که یا با سرمایه‌های هنگفت ساخته شده‌اند و ی فیلم‌های نسبتاً ارزانی هستند که عنوان «فیلم مستقل» را به دوش می‌کشند.
«جنگ جهانی سوم» با ۶۸,۷۶۵,۴۶۰,۰۰۰ ریال فروش، «دسته دختران» با ۴۲,۸۰۷,۲۷۷,۵۰۰ ریال و «نگهبان شب» با ۲۳,۸۹۳,۹۲۰,۰۰۰ ریال فروش سه فیلم شکست‌خوردهٔ بزرگ در جدول فروش هستند. «جنگ جهانی سوم» با هزینه هنگفتش و «دسته دختران» و «نگهبان شب» به‌عنوان دو فیلم دولتی این لیست، پروژه‌هایی شکست‌خورده در گیشه هستند. آمار فروش پایین این فیلم‌ها پیغام مشخص و صریحی را از سوی تماشاگران مخابره می‌کند، اینکه صرف هزینه زیاد و کار آن‌چنانی کردن، نمی‌توان نظرشان را خرید، تماشاگران حالا دیگر گول ظاهر فیلم‌ها را کمتر می‌خورند.
فیلم‌های مستقل هم همان‌طور که پیش‌بینی می‌شود در رده‌های انتهایی لیست فروش قرار گرفته‌اند.
«تصور» کمتر از دو میلیارد و «شهرک» نزدیک یک میلیارد و دویست هزار تومان فروخته است. آماری که نشان از برخورد قهری تماشاگران ثابت سینمای ایران دارد. همان دسته‌ای از تماشاگران که بیشترین اهمیت را در ثبات اقتصادی صنعت سینما دارند و سینمای ایران با کج‌فهمی، به آن‌ها کمتر از هر چیزی بها می‌دهد.
وضعیت پلتفرم‌ها و رشد صعودی
اگر این آمار اسف‌بار سینمای ایران را در کنار سیر صعودی پلتفرم‌های خانگی نمایش فیلم قرار دهیم متوجه می‌شویم که مسئله دقیقاً سر تولیدات و کیفیت آن‌هاست. علاقه تماشاگران به پلتفرم‌ها که روزبه‌روز باعث افزایش تعداد پلتفرم‌های پویا می‌شود، نشان می‌دهد اتفاقاً مردم مشتاق تماشای فیلم و سریال هستند؛ اما سینمای ایران به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند ظرف اشتیاق تماشاگر امروز را پر کند. اوضاع سینمای ایران روزبه‌روز خراب‌تر می‌شود و هیچ معلوم نیست کی قرار است این بحران را جدی بگیریم.